Recensie deFilharmonie olv Edo De Waart

Zeer dynamisch, zo zette deFilharmonie de symfonie van Stravinsky in. De componist had zijn werk dan ook in volle tweede Wereldoorlog geschreven. Het was net die oorlog, met nieuwsberichten en filmbeelden die voor hem inspiratiebronnen waren tijdens het schrijven van dit werk. Dat valt ook op in de partituur, al van het begin worden de pauken bovengehaald en krijgen zij een prominente rol toebedeeld. Verder lijkt de eerste beweging ‘Ouverture: allegro” wel op een soort pianoconcerto. De piano krijgt er immers, naast de strijkers en klarinet een belangrijke plek.

Symphony in three movements – Stravinsky**
Harmonielehre – Adams**

Stravinsky’s partituur werkt als een soort U-boog. Was zijn eerste beweging nog zinderend, dan volgt een rustigere tweede beweging in een andante. Om naar een derde beweging te gaan die opnieuw vaart zet. Het wil ook zeggen dat de spanningsboog even weg is in het tweede stuk. Combineer dat met het feit dat Stravinsky voor dit tweede deel de eerder gemaakte soundtrack voor “The song of Bernadette” – een filmproject dat met zijn filmmuziek strandde- en je hebt een ietwat vreemde tweede beweging. Die is zoals gezegd, een stuk rustiger. Harp, dwarsfluit en andere houtblazers hebben het hier voor het zeggen. Heel dit tussendeel klinkt dan ook zeer filmisch. Verderop nemen de pauken stilaan terug over en horen we trombones en de tubaspelers. Na de fagot volgt dan ook de rest en zo komen we stilaan naar de derde beweging waar de piano opnieuw van de partij is, ditmaal samen met de harp; ook trombones en uiteraard de pauken slaan het ritme terug van de oorlog. Stravinsky inspireerde zich hier op het ritme van marcherende soldaten.

Eenzelfde U-boog kende ook Adams Harmonielehre als verloop. Nog meer dan bij Stravinsky kreeg ik het moeilijk tijdens die tweede beweging. Adams is bekend om zijn minimal music, waarin hij vaak zeer beperkte muzikale thema’s continu herhaalt, hier en daar met een kleine verandering, een toontje hoger of lager bijvoorbeeld. Al meteen viel op dat vooral de idiofoonbespelers (xylofoon,klokkenspel,marimba, vibrafoon) een paar keer over en weer mochten wandelen. Niet minder dan 14 partituurstaanders zag ik in de buurt van al die instrumenten op de achterste rij. En er waren 4 mannen die heel de tijd van links naar rechts gingen om tijdig het juiste instrument te bespelen. Twee vliegen in een klap, terwijl je muziek maakt ook aan je conditie werken…

Tijdens Adams eerste beweging valt het op dat de celli samen met de contrabassen op een bepaald moment een melodie voorstellen die vervolgens wordt overgenomen door de strijkers. Gaandeweg wordt hierop verdergebouwd door tuba en trombone, pauk, grote trom. Bij momenten komt het eerste deel zeer drammerig over. De triangels mogen secondenlang triangelen, de cimbalen worden aangeslagen en ook de buisklokken worden met de hamers bespeeld. Adams haalde als beeld een gigantische supertanker  aan een baai die hij in een droom als een gigantische superraket de lucht zag inschieten. Vandaar wellicht de keuze voor een bij momenten nogal drammerig klinkende partituur.

De tweede beweging werd zoals gezegd een veel rustiger deel. Onmacht die onoplosbaar is, lijkt hier het thema te zijn, dat Adams wou aanboren. Melancholie wekt hij op door de kopersblazers met dempers te laten spelen. Verder krijgen de celli en contrabassen extra mogelijkheden om de partituur extra gevoel bij te brengen. Het lijkt een ontzettend mysterieuze toonaard waarin Adams dit deel schreef. Bij momenten klinkt het immers zeer dissonant. De harp gaat trapje voor trapje een toon hoger spelen, waarop harp, grote trom en pauken de derde beweging inzetten. Naar het einde van dat deel wordt het extreem drammerig waarin het orkest naar een climax gaat met pauken en zeer luid speelt om iets later terug neer te leggen en stilaan weer op te bouwen naar en climax met de pauken en de koperblazers. Het repetitieve thema van de eerste beweging hoorden we terugkomen. Ook horen we enkele klanken die refereren naar het hemelse, de kosmos, de ruimte. Op dat vlak heeft de eerste beweging en de derde iets gemeen. Het tweede daarentegen staat een beetje vreemd tussen die twee in, en dat was ook mijn gevoel bij het beluisteren van Stravinsky’s symfonie…

< Bert Hertogs >