Recensie Belgian Rules Belgium Rules

Met ‘Belgian Rules Belgium Rules’ verklaart Jan Fabre zijn liefde op een kritische manier ten opzichte van ons land. Dat op zich is uiteraard een interessante tegenstelling (liefde vs. kritiek), want Fabre is in de bijna vier uur durende voorstelling niet mals en laat zich ook van zijn meest humoristische kant zien. Niet zelden is er ironie te horen: ‘Waar de minister van Cultuur gul is.’, uit ie scherpe kritiek op de kunst van het compromis (jury’s allerhande gaan vaak voor ‘brave’ kunst waardoor het hele kunstgebeuren vooral een ‘ons kent ons’-verhaal is meer dan dat echt talent en vernieuwers in de schijnwerpers gezet worden nvdr.), of wijst ie ons op onze vreemde constructies van fermette tot koterij (voor alles wat niet aanwezig is in de fermette) om vervolgens een tweede koterij – een duiventil – op het dak te plaatsen waarbij Fabres performers als Giovanni Arnolfini en zijn vrouw uit het portret dat Van Eyck schilderde hun toekomstplannen uitvouwen met een verwijzing naar het 11de eeuwse ‘Hebban olla vogala’ dat lange tijd aanzien werd als de oudste bekende zin in het Oudnederlands. In de titel van de voorstelling refereert Jan Fabre ook naar de van de pot gerukte GAS-boetes die soms wel erg ironisch op zich zijn: zo is het verboden om wild te plassen tenzij je het nationale symbool van België bent: Manneke Pis ... ‘Belgian Rules Belgium Rules’ is zo typisch Belgisch dat je de inhoud van zo’n voorstelling niet of nauwelijks kan uitleggen aan een niet-Belg. Dat het absurdisme gewoon in ons bloed zit bijvoorbeeld en het totale spagaat waar we soms in leven pijnlijk duidelijk wordt tussen sportduiven die we aan miljoenen verkopen aan het buitenland terwijl we de wilde exemplaren in de stad wegjagen. Het levert een prachtige monoloog op van Gustav Koenigs als Duif. Fabre toont hier ook weinig of niets te voelen voor katten die in de geschiedenis hun nut nog niet bewezen hebben volgens hem. Duiven daarentegen zijn belangrijk geweest in oorlogen om boodschappen over te brengen bijvoorbeeld. Een aantal keer zien we pluche katten bengelen onder de nok van het theater, wat een vette knipoog van de theatermaker is naar het incident van 5 jaar geleden waarbij een Franse filmploeg met katten gooide op de trappen van het Antwerpse stadhuis wat tevens politieke reacties opleverde.

Déjà vu-gevoel

‘Belgian Rules Belgium Rules’ start met Andrew Van Ostade die met twee bakken bier de scène opkomt en al meteen aan het zuipen slaat, terwijl hij doet alsof ie al zat is. Bier spuit over de vloer, en maakt zijn wit hemd alvast nat. Hij is het die de proloog voor zijn rekening neemt en stelt onder andere dat de regen in België horizontaal is (wat ook te zien is via de sprinklers en de windmachines verderop in de voorstelling), we stellen dat onze lucht blauw is terwijl die in feite grijs is, en hij meldt dat Belgen hun ziel verstoppen. Het is daar al meteen dat we een déjà vu-gevoel hebben bij deze productie wat overigens ook ons grootste punt van kritiek is aan het adres van Fabre. Ten opzichte van zijn door velen beschouwde meesterwerk Mount Olympus (dat op zich ook een best of is met verwijzingen naar eerder gemaakt eigen werk zoals het naakt dansen in olijfolie waarbij verwezen wordt naar Fabres fenomenale danssolo voor 1 vrouw ‘Quando l‘uomo principale è una donna’ nvdr.) herneemt ie te veel zaken die ie weliswaar in een ander jasje steekt. Zagen we Van Ostade nog de feestelijkheden in goeie banen - nou ja - leiden én voor de drank zorgen in Mount Olympus als de Griekse god van de wijn Dionysos dan heeft ie hier de wijn ingeruild voor bier als gepensioneerde Belg die de feestsfeer toont via verschillende carnavalsdansen. Les Gilles De Binche, Les Blancs Moussis De Stavelot, De Blauwe Majorettes, Les Haguettes De Malmedy en Les Noirauds De Bruxelles, het carnaval in Aalst en Geel passeren allemaal de revue. Van Ostades knapste bijdrage ligt op muzikaal vlak waarbij ie refereert naar het ontstaan van de new beat in België, Belgische house en finaal ook de de Belgische hiphop (met vlijmscherpe kritiek aan het adres van politici overigens). Dat de voorstelling geen al te hoge pet opheeft met de politiek, is onder andere te horen in de vergelijking dat het ‘zwijnen in kostuums’ zijn, tevens ook te zien in ‘Pornocrates’ van Rops waarbij Van Ostade het zwijn speelt en een naakte Stella E Höttler hem aan de leiband houdt. Deze scène schenkt aandacht aan de roze balletten, een serie geheimzinnige drugs- en seksfeesten aan het einde van de jaren 1970 in ons land waarbij de deelnemers steeds rijke mensen en politici waren die hun gang konden gaan met een aantal minderjarigen maar daardoor ook omkoopbaar werden. Tot op de dag van vandaag is hierover erg weinig geweten. Ook hier zet Fabre geen al te mooi beeld van ons land neer maar countert dat door scenisch wel erg mooie dingen te doen.

Muziek

Naast nieuwe muziek van Van Ostade die refereert naar het verleden en muziekstijlen die mee in ons land ontstaan zijn, integreert de voorstelling ook klassiekers als ‘Dolce Paola’ van Adamo, ‘Alors On Danse’ van Stromae, ‘Dominique’ van Soeur Sourire, ‘Le plat pays’ van Jacques Brel, de uitvinding van Adolphe Sax en ‘Vlaanderen Boven’ van Raymond van het Groenewoud dat tevens voorzien werd van een Waalse versie: ‘La Wallonie d’abord’ knap a capella meerstemmig gebracht door het gezelschap overigens terwijl Van Ostade erg theatraal mag gaan op de trom wanneer ie het gekende wijsje van 20th Century Fox zingt: hilarisch.

Regels

Zagen we in Mount Olympus de spelers aan een uitputtingsslag deelnemen door touwtje te springen en te touwtrekken dan kiest Fabre in ‘Belgian Rules Belgium Rules’ voor fitnessoefeningen met bierbakken (‘Het is verboden’) en steekt ie de draak met het overaanbod aan loopevents in Antwerpen (‘Het is verplicht’) door zijn performers met een skelet achter de rug ter plaatse te laten lopen. Steeds doet ie dat door hen van de pot gerukte (al dan niet zelf gecreëerde) regels te laten afdreunen. Fabre is voorstander van absolute artistieke vrijheid en ook daarbuiten. Hier herhaalt de kunstenaar niet alleen zichzelf omdat er een link te leggen valt met Mount Olympus, hij laat dat regeltjes afdreunen ook herhalen door zijn artiesten. Wellicht doet ie dat om humoristische redenen en om meer impact te genereren voor het gecreëerde beeld. Herhaling is immers een komisch stijlfiguur. Helaas werkt het hier niet zodat ‘Belgian Rules Belgium Rules’ dat nochtans aan een behoorlijk ritme start, halfweg zijn tempo verliest en Fabre zijn scènes begint te rekken. Ook dat is een van zijn handelsmerken maar werkt tevens tegen de voorstelling en diens spanningsboog verslapt dan ook.

Egel vs. duif vs. mens

De Belg stelt ie voor als een egel, een idee dat van de Kroatische performer Ivana Jozic komt. Volgens haar beschermen we erg onze gevoelens, gedachten, privacy en bezittingen. We werken hard, blazen en zuchten vaak (onder andere omwille van het openbaar vervoer dat nooit op tijd is, de hoge belastingdruk, de politiek, enz. in ons land), net zoals het dier. We verbergen ons achter ons werk en huis, en we zijn zeer moeilijk benaderbaar terwijl we een gevoelige en kwetsbare buik hebben. Daartegenover staan duiven die in een van de sterkste scènes uit de voorstelling de draak steekt met een typisch Vlaams verjaardagsfeest (met wafelenbak die naar de Nerostrips van Marc Sleen verwijst). Een geweldig humoristische prestatie leveren Cédric Charron, Anny Czupper, Gustav Koenigs en Kasper Vandenberghe hier ook wanneer ze de rollen omdraaien en zij als duif de feestvierders op het carnaval Les Haguettes De Malmedy belagen met stukjes wafel. Maar Fabre levert ook stevige kritiek op de man-vrouw verhouding in het doorsnee Belgische gezin waar de vrouw nog steeds vaak de rol van huis/kuisvrouw speelt. (hier te zien in duiven die een poging doen om de confetti op te kuisen die Van Ostade onder andere naar hen gooit als duivenvoeder nvdr.) Ook hier speelt Fabre dus met humor door de zaken om te draaien en duif-mens van rol te laten veranderen.

Ode aan Vlaamse meesters

Veertien hoofdstukken kent ‘Belgian Rules Belgium Rules’ waarbij Jan Fabre, die zelf ook beeldend kunstenaar is, verwijst naar de schilders Jan Van Eyck (‘Portret van Giovanni Arnolfini en zijn vrouw’), Pieter Breugel De Oude (‘Dulle Griet’, ‘Vlaamse spreekwoorden’ en ‘Kinderspelen’, die laatste onder andere te zien met een binnenwiel dat met een stok wordt voortbewogen), Pieter Paul Rubens (‘Het Pelsken’, ‘De Kruisafneming’ en ‘Medusa’), Félicien Rops (‘La Parodie Humaine’, ‘Pornocrates’ en ‘La femme aux ballons’), Fernand Khnopff (‘Marguerite Khnopff’ en ‘I locked the door upon myself’), James Ensor (‘De zeven zonden’), Paul Delvaux (‘De roze strikken’, wat live prachtige beelden oplevert van naakte vrouwen wiens borsten enkel bedekt zijn door een grote rode strik alsof ze een pralinedoosje dichthouden) en René Magritte (‘Golconda’ en ‘La magie noire’, de man met hoed, paraplu en de naakte vrouw gedeeltelijk in licht blauw geverfd combineert ie door Stella E Höttler te laten plassen op de bühne wat een verwijzing is naar Jeanneke Pis, hoewel dat beeldje gehurkt plast).

Foef(elen)

Pedofilie dat kennen we in België niet, stelt Fabre ook ironisch. Toch moet gezegd dat ie de affaire Dutroux slechts fragmentarisch behandelt, door twee vrouwelijke performers links en rechts vooraan te plaatsen waar onder andere over de kelder gepraat wordt of wanneer het geroekoe van de duiven overgaat in geDutroux. Foefelen is een nationale sport geworden, en de Belg houdt van geld dat zo zwart is als een fondant chocoladereep (‘met 537 calorieën in 100 gram’ bekritiseert het gezelschap onze nationale trots) blijkt verder in de voorstelling.

De Belgische hypocrisie kaart Fabre tevens aan wanneer ons land op de eerste rij staat om de vrede te bewaren terwijl we oorlogen wel onrechtstreeks steunen via onze wapenfabriek in Herstal (hier te zien door de vrouwelijke performers die enkel in een bontjas, een verwijzing naar ‘Het Pelsken’ van P.P. Rubens een oorlogswapen verbergen en om de zoveel tijd een stukje bloot prijsgeven nvdr.). Verder behandelt ie het gitzwarte verleden van Koning Leopold II die een massamoordenaar was in zijn privékolonie Kongo-Vrijstaat en meldt hij dat we als eerste land te maken kregen met chemische oorlogsvoering (yperite) tijdens Wereldoorlog I.

Seks

Ook in ‘Belgian Rules Belgium Rules’ zit behoorlijk wat naakt, met verwijzingen naar het orgasme (wanneer de performers na de skelettenloop chocola eten en ze overgaan in gekreun of wanneer het bier rijkelijk spuit bijvoorbeeld). Ook hier weer wordt het naakte vrouwenlichaam vereerd. Kindermisbruik in de kerk kaart Fabre aan door twee mannen en twee vrouwen onder hun zwarte rok een wierookvat te laten dragen zodat hun edele delen bewierrookt worden op de muziek van ‘Psalmi penitentialis’ van Orlandus Lassus. Wanneer Fabre verwijst naar Rops ‘La Femme Aux Ballons’ zien we twee naakte vrouwen met bordeaux Smurfenmuts op links en rechts van het podium met een neppenis in de hand bellen blazen terwijl die scène rond James Ensor waarbij we twee vrouwen met hun vagina in de bloemen zien komen op de kop van een rood geschminkte man met een bot in de mond, ook verwijst naar Mount Olympus waarin enkele vrouwen op een tafel hun vagina’s versierden met bloemblaadjes.

‘Belgian Rules Belgium Rules’ linkt dus niet zelden naar Mount Olympus ook al omdat volgens Fabre het Belgische model dat uiteindelijk geïmplementeerd werd in het Europese nu de democratie vertegenwoordigt in Europa. België heeft dus in zekere zin de rol van Griekenland overgenomen, terwijl dat laatste land ondertussen al enkele jaren in een soort politieke en economische quarantaine geplaatst werd. De finale van de voorstelling met vendelzwaaien met vlaggen van de Belgische, Vlaamse, Waalse en Duitse regio is erg indrukkwekkend ook al omwille van de synchroniteit waarmee Tabitha Cholet, Conor Doherty, Stella Höttler, Gustav Koenigs, Mariateresa Notarangelo, Annabel Reid, Merel Severs en Ursel Tilk dat doen. Nadien volgt het ganse gezelschap als vrededuiven die met de witte vlag wapperen. Dat klinkt allemaal wat klef en op zijn minst naiëf idealistisch als je dat plaatst tegenover de winstgevendheid van FN Herstal, de grootste exporteur van militaire handvuurwapens in Europa. Jan Fabre toont in ‘Belgian Rules Belgium Rules’ een echte Belg te zijn met al zijn tegenstrijdigheden in zich, met veel gevoel voor humor tot in het absurde toe ook. 

< Bert Hertogs >

Structuur van ‘Belgian Rules Belgium Rules’:

Hoofdstuk 1: De Geboorte Van België
• DE ONTDEKKING VAN BELGIË door Andrew Van Ostade •
DE GEBOORTE VAN BELGIË uit de kolen, de frieten en de bakstenen door Tabitha Cholet, Conor Doherty en Çigdem Polat
• DE NEDERLANDSE VLINDER ‘Amour sacré de la patrie’ uit ‘La muette de Portici’ van Daniel F. E. Auber door Ivana Jozic
• CARNAVALSDANS VAN LES GILLES DE BINCHE door Stella Höttler, Gustav Koenigs, Mariateresa Notarangelo, Çigdem Polat, Annabel Reid, Merel Severs, Ursel Tilk en Kasper Vandenberghe
• DE BELGISCHE EGEL: DE GEBOORTE VAN THEATER door Anny Czupper

Hoofdstuk 2: Jan Van Eyck (1390-1441) 
• HET ADAGIO VAN DE DUIVEN door Annabelle Chambon, Tabitha Cholet, Conor Doherty, Stella Höttler, Mariateresa Notarangelo, Çigdem Polat en Annabel Reid
• GEBOREN MET EEN BAKSTEEN IN DE MAAG ‘Portret van Giovanni Arnolfini en zijn vrouw’ van J. Van Eyck door Cédric Charron en Ivana Jozic, Annabelle Chambon en Tabitha Cholet • CARNAVALSDANS VAN LES BLANCS MOUSSIS DE STAVELOT door Conor Doherty, Stella Höttler, Gustav Koenigs, Mariateresa Notarangelo, Annabel Reid, Merel Severs, Ursel Tilk en Kasper Vandenberghe

Hoofdstuk 3: Pieter Breugel De Oude (1525-1569) 
• DANS MET DE WIEROOKVATEN ‘Psalmi penitentialis’ van Orlandus Lassus door Cédric Charron, Tabitha Cholet, Conor Doherty en Çigdem Polat
• DULLE GRIET IN GROOTS BELGIË ‘Dulle Griet’ en ‘Vlaamse spreekwoorden’ van P. Breugel door Annabelle Chambon en Kasper Vandenberghe
• DE BELGISCHE EGEL: HET THEATER VAN HET COMPROMIS door Gustav Koenigs

Hoofdstuk 4: Pieter Paul Rubens (1577-1640) 
• WAPENS EN BONTMEISJES ‘Het pelsken’ van P.P. Rubens ‘Missa Pro Defunctis’ van François-Joseph Gossec door Annabelle Chambon, Tabitha Cholet, Stella Höttler, Ivana Jozic, Mariateresa Notarangelo, Annabel Reid en Merel Severs
• DE DUIVEN POETSEN ‘Alors on danse’ van Stromae door Cédric Charron, Anny Czupper, Çigdem Polat en Andrew Van Ostade
• IN DE BIERGYM (Het is verboden) door Conor Doherty, Stella Höttler, Gustav Koenigs, Annabel Reid, Merel Severs, Ursel Tilk en Kasper Vandenberghe
• DE CALVARIE ‘De Kruisafneming’ en ‘Medusa’ van P.P. Rubens ‘Missa Pro Defunctis’ van François-Joseph Gossec door Annabelle Chambon, Tabitha Cholet, Ivana Jozic, Gustav Koenigs, Mariateresa Notarangelo, Çigdem Polat, Merel Severs, Ursel Tilk en Kasper Vandenberghe 

Hoofdstuk 5: Over Majorettes En Duiven
• DE DRUMMER ZINGT BELGIUM RULES door Andrew Van Ostade
• CARNAVALSDANS VAN DE BLAUWE MAJORETTES Het in elkaar slaan van de duif ‘Dolce Paola’ van Adamo door Annabelle Chambon, Cédric Charron, Tabitha Cholet, Conor Doherty, Stella Höttler, Ivana Jozic, Gustav Koenigs, Mariateresa Notarangelo, Çigdem Polat en Annabel Reid
• DE DUIF SPREEKT door Gustav Koenigs

Hoofdstuk 6: Félicien Rops (1833-1898)
• DE BELGISCHE EGEL: HET THEATER VAN DE WREEDHEID La Chaussée d’Amour door Merel Severs en Annabelle Chambon, Cédric Charron, Tabitha Cholet, Stella Höttler, Mariateresa Notarangelo, Çigdem Polat, Annabel Reid en Kasper Vandenberghe
• DE PROSTITUEE EN ADOLPHE SAX door Annabelle Chambon en Ursel Tilk
• DE ROZE BALLETTEN ‘La Parodie Humaine’, ‘Pornocrates’ en ‘La femme aux ballons’ van F. Rops ‘Malinconia’ van Eugène Isayë door Ivana Jozic en Annabelle Chambon, Conor Doherty, Stella Höttler, Mariateresa Notarangelo, Çigdem Polat en Andrew Van Ostade

Hoofdstuk 7: Gelukkige Verjaardag 
• HET VERJAARDAGSFEEST door Cédric Charron, Anny Czupper, Gustav Koenigs en Kasper Vandenberghe
• CARNAVALSDANS VAN LES HAGUETTES DE MALMEDY door Tabitha Cholet, Conor Doherty, Stella Höttler, Mariateresa Notarangelo, Çigdem Polat, Annabel Reid, Merel Severs en Ursel Tilk 

Hoofdstuk 8: Fernand Khnopff (1858-1921)
• DE BELGISCHE EGEL: HET THEATER VAN DE DOOD door Cédric Charron
• WERELDOORLOG I: IEPER ‘Marguerite Khnopff’ en ‘I locked the door upon myself’ van F. Khnopff door Anny Czupper en Tabitha Cholet, Annabelle Chambon, Conor Doherty, Mariateresa Notarangelo en Ursel Tilk
• THE LAST POST ‘Human passions’ van Jef Lambeaux door Gustav Koenigs

Hoofdstuk 9: James Ensor (1860-1949)
• DWAALLICHTEN ‘Le plat pays’ van Jacques Brel door Cédric Charron, Conor Doherty, Çigdem Polat en Mariateresa Notarangelo
• OPGEJAAGD DOOR DE DOOD – De skelettenloop (Het is verplicht) door Tabitha Cholet, Stella Höttler, Gustav Koenigs, Annabel Reid, Merel Severs, Ursel Tilk en Kasper Vandenberghe
• ONTUCHT ‘De zeven zonden’ van J. Ensor door Annabelle Chambon, Cédric Charron, Conor Doherty en Mariateresa Notarangelo

Hoofdstuk 10: Paul Delvaux (1897-1994)
• DE BELGISCHE EGEL: HET THEATER VAN HET BEELD door Andrew Van Ostade
• VERLATEN TREINSTATIONS ‘De roze strikken’ van P. Delvaux door Ivana Jozic en Annabelle Chambon, Cédric Charron, Tabitha Cholet, Conor Doherty, Stella Höttler, Mariateresa Notarangelo, Çigdem Polat en Annabel Reid

Hoofdstuk 11: Over Katholicisme En Congo 
• ZWART GELD ‘Mélodie au crépuscule’ van Django Reinhardt door Anny Czupper
• CARNAVALSDANS VAN LES NOIRAUDS DE BRUXELLES door Andrew Van Ostade en Tabitha Cholet, Conor Doherty, Gustav Koenigs, Mariateresa Notarangelo, Çigdem Polat, Annabel Reid, Merel Severs en Kasper Vandenberghe 

Hoofdstuk 12: René Magritte (1898-1967)
• LADY BLUE SKY - Jeanneke Pis ‘La magie noire’ van R. Magritte door Stella Höttler en Ursel Tilk, Annabelle Chambon, Cédric Charron, Ivana Jozic, Çigdem Polat, Merel Severs, Kasper Vandenberghe en Andrew Van Ostade
• DE DUIVENMELKER SPREEKT door Andrew Van Ostade
• DE EENZAME FLANDRIEN door Kasper Vandenberghe
• HET LIED VAN DE BURGERMANNETJES ‘Golconda’ van R. Magritte door iedereen

Hoofdstuk 13: Het Carnaval Van Aalst En Geel
• STRIPTEASE door iedereen
• DE RODE DUIVEL, DE KASSEISTAMPERS VAN GEEL EN DE VOIL JEANETTEN VAN AALST door iedereen

Hoofdstuk 14: Het Einde
• DE NATIONALE VLAGGEN – Het is mogelijk (De Belgische, Vlaamse, Waalse en Duitse regio) door Tabitha Cholet, Conor Doherty, Stella Höttler, Gustav Koenigs, Mariateresa Notarangelo, Annabel Reid, Merel Severs en Ursel Tilk
• DE BELGISCHE EGEL EN DE DUIF door Annabelle Chambon en Kasper Vandenberghe
• DE VREDEDUIVEN door iedereen

Credits:

Performance:

Annabelle Chambon, Cédric Charron, Tabitha Cholet, Anny Czupper, Conor Thomas Doherty, Stella Höttler, Ivana Jozic, Gustav Koenigs, Mariateresa Notarangelo, Çigdem Polat, Annabel Reid, Merel Severs, Ursel Tilk, Kasper Vandenberghe en Andrew James Van Ostade

Concept en regie: Jan Fabre 

Tekst: Johan de Boose

Muziek: Raymond van het Groenewoud (Belgium rules en La Wallonie d’abord/Vlaanderen boven) en Andrew James Van Ostade (alle carnavalsmuziek en soundscapes, en NoiRap)

Dramaturgie: Miet Martens

Assistentie dramaturgie: Edith Cassiers

Kostuumontwerp: Kasia Mielczarek en Jonne Sikkema, Les Ateliers du Théâtre de Liège, Catherine Somers (carnavalshoeden)

Stage regieassistentie: Nina Certyn

Stage kostuumontwerp: Monika Nyckowska

Stage P.U.L.S. (Project for Upcoming artists on the Large Stage): Timeau De Keyser

Technisch management: André Schneider

Productiemanagement: Sebastiaan Peeters

Lichttechniek: Wout Janssens

Podiumtechniek: Randy Tielemans en Kevin Deckers 

Geluidstechniek: Howard Heckers

(Inter)nationale verkoop: Sophie Vanden Broeck

Bedrijfsmanagement: Mark Geurden

Zakelijk coördinator: Joost Claes

Pers en communicatie: Edith Cassiers

Productie: Troubleyn/Jan Fabre (BE)

Co-productie: Napoli Teatro Festival Italia-Fondazione Campania dei Festival (IT), ImPulsTanz Vienna International Dance Festival (AT), Théâtre de Liège (BE), Concertgebouw Brugge (BE)

Troubleyn/Jan Fabre wordt gesteund door de Vlaamse overheid en de Stad Antwerpen.