Recensie Camus

Rond het leven en werk van Albert Camus die op zijn zesenveertigste overleed in een auto ongeval en de kloof met Sartre die ontstond, heeft Lazarus de voorstelling ‘Camus’ gecreëerd. Op de bühne de vertrouwde gezichten van Günther Lesage, Pieter Genard, Koen De Graeve, Ryszard Turbiasz en Joris Van den Brande. Voor de gelegenheid wordt het gezelschap aangevuld met Lien Thys die haar stage doet. Niets wijst er echter op dat ze nog steeds een studente aan het Rits is. Integendeel, ze kreeg een volwaardige rol en moet niet onderdoen voor de andere acteurs die veel meer ervaring op de teller hebben. Zo mag ze haar talent rijkelijk etaleren door te spelen op het klein klokkenspel (mogelijks toch een subtiele knipoog voor het publiek vermits het instrument vaak gelinkt wordt aan kinderspeelgoed?), de paso doble – ‘Sartre keek doble. Camus danste doble’- dansen, en een belangrijke rol te spelen in twee scènes die we erg wisten te smaken, die van de onderbroek van Camus tonen (waarop sporen aangetroffen waren van 48 vrouwen en twee mannen: Camus en Pieter Genard die het dan maar mocht komen uitleggen waarna ie stelde dat ie met Camus onderbroek aan ‘De vreemdeling’ uit 1942 in één ruk wist uit te lezen.) en brengt ook de prachtige monoloog ‘Het raam’ – vanuit het standpunt van het raam – over het lot van Francine (Camus vrouw), de gebroken vrouw die na haar val uit een raam nog wat meer gebroken werd. Het levert mooie poëzie op: ‘Een briesje streelt over mijn kozijnen.’ wat al even fraai klinkt als de muziek van Nils Frahm in deze voorstelling.

Camus was Frans filosoof, journalist en schrijver. Hield van dansen en de vrouwen hoewel hij getrouwd was met Francine. Openen doet de voorstelling met een zwart-wit filmpje waarin we een oude wagen tegen een boom gecrasht zien. Het absurde in Camus’ dood ligt in het feit dat ie eigenlijk van plan was de trein te nemen. Camus hield niet van auto’s en kon zelf niet rijden. Michel Gallimard, zijn toenmalige uitgever, zat aan het stuur van de Facel Vega – een exclusieve wagen – waarmee hij tegen een boom crashte.

In zijn essay ‘De mythe van Sisyphus’ uit 1942 (hier voortreffelijk en eenvoudig uitgelegd door Koen De Graeve die met Bertje de beer speelt en de twee stemmen, die van hem en Bertje, die laatste door zijn kopstem aan te spreken, voor zijn rekening neemt) zoomt ie in op het nutteloze van het bestaan. Je hebt dan in se drie uitwegen: vluchtgedrag tonen via zelfmoord of het leven betekenis geven via godsdienst. De derde optie is blijven leven terwijl je je bewust bent van het feit dat het leven zinloos is. Bertje hoort bij die laatste groep, die van de absurde held. Maar ook een knuffelbeer is niet opgewassen tegen het noodlot. Over die beer vallen overigens verderop de voorstelling nog woorden: ‘Ik heb die beer eerst gezien.’ stelt De Graeve tegen een van zijn collega’s in een kinderachtig ruzietje . ‘We zijn aan onszelf overgelaten’ laat Lazarus in de voorstelling ook optekenen. De Graeve gaat ook in een bad zitten om te vissen, waarbij een van zijn collega’s hem vraagt of ie al iets gevangen heeft. Waarna het antwoord: ‘Hoe kan dat nu? In een bad zitten toch geen vissen?’ als antwoord volgt.

Camus heeft het ook over de vele opties die de auteur had in de zin ‘Op een zwoele meimorgen reed een elegante amazone, gezeten op een weelderige vosmerrie door de bloeiende lanen van het Bois de Boulogne.’ in diens ‘De Pest’ uit 1947. Een cahier vol met variaties op die zin, werd later teruggevonden. Of hoe het schrijversschap geen exacte wetenschap is, maar vaak het resultaat is van veel twijfel. ‘Le premier homme’ (‘De eerste man’) dat in 1995 postuum verscheen en nog niet af was, droeg ie op aan zijn ongeletterde moeder met de zin: ‘aan jou die dit boek nooit zal kunnen lezen.’ Het is met dat soort feitjes dat de acteurs elkaar proberen te overtroeven alsof ze op een familiefeest zijn aanbeland en de strafste willen zijn. Als een sneer naar het elitaire kunstzinnige gedoe kan je het ook interpreteren. Ook het musicalachtig nummer ‘Sartre bleef die schele met zijn bril’, een dronkenmanslied, inclusief wapperende handjes van De Graeve en de herfstbladeren op de vloer die ie opgooit, voelt komisch aan. Het leven vat Camus samen in drie levensperiodes: die van de verbazing om het leven, waarna een kritische fase volgt die uiteindelijk leidt tot nieuwe inzichten.

Ryszard Turbiasz mag voorbij de helft van Camus even samenvatten wat het publiek tot dan toe te zien kreeg en hij legt ook het verschil uit tussen de revolte (die is goed want gedragen door het sentiment van het volk) en revolutie (eigenlijk de revolte die gebruikt wordt om de meerdere-mindere verhouding om te keren) wanneer ie het essay ‘L‘Homme révolté’ uit 1951 kadert. Met een cynische en sterke monoloog door Joris Van den Brande in de zetel eindigt Camus, terwijl Lien Thys met de tekst op een stoel zit als souffleur die hij niet nodig heeft. Ook dit beeld is wellicht humoristisch gekozen als je weet dat Lien de stagiaire is en Joris de professional. Hier kiezen ze naar ons aanvoelen om de rollen om te keren wat een absurd beeld oplevert. ‘Er is geen rolverdeling.’ klonk het in het begin van Camus dan ook.

Camus is geen makkelijke voorstelling omdat ze over filosofie gaat en twee uur duurt, wat een dipje bij ons opleverde rond de vijfenzeventigste minuut, net na de Paso Doble wanneer het gezelschap ‘De Rechtvaardigen’ uit 1950 aansnijdt. Ook de structuur van het werk, inclusief bewust bedoelde chaotische scènes, vergt wel wat van de toeschouwer. Maar wie bereid is om zijn brein open te stellen, wordt rijkelijk van food for the mind voorzien.

< Bert Hertogs >

Structuur van Camus:

Filmpje crash
Sartres grafrede
Route Nationale 7
Infodump
De stream
Bertje
Familiefilmpje 1
Rechtvaardigen poging 1
Pieter Fragment Algiers / Le Havre
Rechtvaardigen poging 2
De onderbroek
Brief Francine
Paso Doble
De Rechtvaardigen
Wat hebben we tot nu toe gezien?
L’ homme révolte
Sartre
Paso Doble solo
Het raam
De val