Recensie De andere stem | La voix humaine

Met ‘de andere stem’ geeft Ramsey Nasr de man aan de andere kant van de lijn bij Jean Cocteaus ‘La Voix Humaine’ een stem. Zoomt Cocteaus werk uitsluitend op de leefwereld van de vrouw die er net een relatiebreuk op heeft zitten maar nog deels in de ontkenningsfase zit, dan toont ‘De andere stem’ die van de man. Ze kan hem maar niet loslaten. Reden voor de breuk is dat zij zichzelf niet graag ziet en op zoek is naar wie ze is. Een wankele vrouw die elk moment zelfmoord zou kunnen plegen. Hij heeft dan wel een ander vriendinnetje – Charlotte (gespeeld door Djamila Landbrug), ook hij heeft kennelijk moeite om de pagina om te slaan en zich volledig in het heden en de toekomst te smijten met Charlotte. Of hoe regisseur Ivo Van Hove hier toont hoe moeilijk het wel kan zijn een nieuwe relatie te beginnen als de vorige nog niet helemaal verwerkt is. Dat alles weegt op een nieuwe relatie en stort die mogelijks in een scenario dat zich herhaalt (Charlotte zien we net als het personage dat Halina Reijn neerzet in ‘La voix humaine’ psychotisch worden naar het einde toe van ‘De andere stem’. Zo wordt alle hoop voor een nieuwe toekomst met een nieuwe geliefde al meteen gehypothekeerd met de last van de vorige die meegesleept wordt.

In La Voix Humaine zien we de ex-vrouw nog spartelen en hopen dat het allemaal nog goed zal komen. Ze blijkt kennelijk niet in staat om de knop om te draaien en verder te gaan met haar leven. Integendeel, uitzichtloos lijkt haar situatie terwijl ze de ganse tijd passief is en zich laat meeslepen door haar lot. Ivo Van Hove trekt in beide voorstellingen die qua tekst los van elkaar staan parallellen. Zo hoor je hem haar nog ‘Bonnie’ noemen (een koosnaampje dat ie ook gebruikt voor zijn nieuwe lief Charlotte) en zij hem ‘Liefje’ alsof alles zijn gewone gang nog gaat. We horen ook krak dezelfde soundscape van straatgeluiden wanneer Halina het raam van haar appartement opent net als bij Nasr wanneer hij aan het raam komt. Ook in beide voorstellingen komt er luide muziek door de speakers. Bij ‘La voix humaine’ wanneer Reijn de Ipod opzet, in ‘De andere stem’ wanneer Charlotte kwaad is dat ze niet de aandacht krijgt van haar nieuwe lief die nog steeds bezig is met zijn ex. Liegen doen de exen aan beide kanten van de lijn. In ‘La voix humaine’ zegt zij dat ze haar blauwe jurk aanheeft, terwijl het een troosteloze pyjamabroek (een trainingsbroek) met een trui met Minnie en Mickey Mouse op is. Tevens meldt ze dat ze zijn schoenen niet kan vinden waarmee ze ging slapen wanneer hij een nacht niet naar huis kwam. In werkelijkheid blijft ze eraan ruiken en steekt ze die als een hond in haar mond. Hij zegt dan weer dat het lawaai van de buren komt terwijl het Charlotte is die luid naar muziek luistert en hij kennelijk niet weet te temperen.

In ‘De andere stem’ plaatst scenograaf Jan Versweyveld (die tevens verantwoordelijk is voor het lichtplan) de actie in een leeg appartement vol verhuisdozen. We zien de man intrekken bij Charlotte die hij ten huwelijk gevraagd heeft (wat ie op dat moment nog niet meende omdat het wel érg vroeg was) en verrast vaststelde dat ze ‘ja’ zei. De omgeving is wit, een moderne houten trap, een gebroken witte sofa, en plankenvloer zien we. Het lichtplan toont een zonsopgang (wit licht van links wordt feller, tot zonsondergang met warm geel licht van rechts uit) terwijl kunstlicht de nacht voorstelt bij ‘De andere stem’ en daarna de zon opnieuw opkomt van links. In ‘La voix humaine’ zet Versweyveld Halina Reijn in een box, buiten het appartement is alles pikzwart wat mogelijks als kleur haar geestestoestand mee ondersteunt. Nagenoeg hetzelfde lichtplan wordt gevolgd als bij ‘De andere stem’, behalve dan dat de nacht pikdonker is in ‘La voix humaine’. Grootste contrast tekstueel tussen ‘La voix humaine’ en ‘De andere stem’ is dat in Nasrs tekst blijkt dat ‘s mans ex te weten komt dat hij een nieuw lief heeft: Charlotte. Tenzij we ons vergissen is dat niet het geval in ‘La voix humaine’ of toch alleszins niet rechtstreeks uit de tekst van Reijn af te leiden.

(lees verder onder de foto)

(c) Jan Versweyveld

Wie zoals wij eerst ‘De andere stem’ zagen en daarna ‘La voix humaine’ heeft eigenlijk al nagenoeg alle elementen meegekregen om te weten wat er zich afspeelt in het hoofd van zijn ex. ‘De andere stem’ voelt dan ook als een grote spoiler aan van ‘La voix humaine’ waardoor die voorspelbaar wordt: je weet gewoon dat ze zelfmoord zal plegen. Wellicht is het dus beter om eerst ‘La voix humaine’ te zien, en daarna ‘De andere stem’. Wie beide werken ziet, krijgt echter geen ruimte voor interpretatie. Als je beide teksten na elkaar hoort, is de puzzel compleet. Er is geen ruimte voor interpretatie of zo mogelijk.

‘De andere stem’ heeft een minder strakke spanningsboog dan ‘La voix humaine’ dat veel beter gedoseerd is en er een beter ritme op nahoudt, wellicht ook omdat er bij Nasr wel vaker stiltes vallen terwijl Van Hove meer beroep doet op muziek bij Reijns vertaling van Cocteaus werk. De boodschap bij ‘De andere stem’ komt weliswaar steviger binnen, en de boog die Reijn maakt naar de zelfmoord die haar personage pleegt, komt veel plotser over, terwijl dat in ‘De andere stem’ zich wel geloofwaardiger en logischer aankondigt. Jammer weliswaar dat we door de productie konden kijken van ‘De andere stem’. Voor wie het zich zou afvragen: neen Djamila pijpt Ramsey niet op de sofa. Zijn broekje blijft zelfs overigens keurig aan.

Sterk is dan weer de muzikale keuze van Van Hove in ‘La voix humaine’ waarbij hij scherpe kritiek uit op de ongeloofwaardige pose van de sterke onafhankelijke vrouw. In ‘La voix humaine’ ondergaat Reijns personage haar zwaarste psychologische crisis en lijkt nog erg aanhankelijk: ‘Het enige wat ons nog bindt, is deze telefoon.’ zegt ze hem terwijl Beyoncé’s ‘Single Ladies (Put a ring on it)’ ook te horen is in deze voorstelling. Van Hove haalt dat beeld van de sterke vrouw die na een relatiebreuk zo maar de knop kan omdraaien alsof het niets is – terecht – volledig onderuit.

Eindigen doet de Belgische regisseur die internationaal furore maakt met ‘50 ways to leave your lover’ van Paul Simon in ‘La voix humaine’. ‘I’d like to help you in your struggle to be free’ klinkt het daar. Voor haar betekent de vrijheid vinden in een einde maken aan haar leven. Bij hem zal wellicht die zelfmoord hem tekenen voor de rest van zijn leven en mogelijks een impact hebben op zijn nieuwe relatie en verdere leven waardoor zij hem in zekere zin van zijn vrijheid berooft. Of hoe er geen winnaars zijn maar enkel verliezers wanneer een relatie op de klippen loopt, lijkt Ivo Van Hove hier te willen te suggereren.

< Bert Hertogs >