Recensie Crash ★★★★★

Crash, de psychologische dramafilm met thrillereigenschappen van de Canadese regisseur David Cronenberg uit 1995 is opnieuw in de zalen te zien in een gerestaureerde 4K versie. Belangrijk: hij mag niet verward worden met de prent van Paul Haggis uit 2005 met o.a. Sandra Bullock, Brendan Fraser en Matt Dillon die drie Oscars won, die van beste film, beste scenario en beste montage. Cronenbergs Crash won de speciale juryprijs in Cannes in 1996. Agressie en seksualiteit (de film voelt aan als onrechtstreeks SM in de kijker zetten), eros en thanatos, lust om te leven en te sterven, komen samen in deze film waarin we onder andere James Spader, Deborah Unger, Holly Hunter, Elias Koteas en Rosanna Arquette aan het werk zien.

James Ballard (James Spader) is een tv regisseur die er net als zijn vrouw Catherine Ballard (Deborah Kara Unger) vrije (bi)seksuele relaties op nahoudt. De psychoanalyse van Freud is dan ook bijna altijd aanwezig in Crash. Wanneer ie seks heeft met een camerameisje (Alice Poon) wordt ie gestoord. Niet veel later heeft ie een auto-ongeval. Helen Remingtons man sterft daarbij. Remington (Holly Hunter) zelf overleeft de klap en zal in hetzelfde ziekenhuis dichtbij de luchthaven, dat zo goed als leegstaat, omdat het wacht op patiënten in geval er zich een vliegtuigongeluk zou voordoen, revalideren net als Ballard. Hij ontmoet er Vaughan (Elias Koteas) die op het eerste zicht iemand van medische beeldvorming lijkt te zijn. In realiteit is de man gefascineerd door auto-ongevallen. Zijn obsessie gaat zo ver dat ie foto’s neemt van zulke gebeurtenissen, aangetrokken wordt door de littekens die ze veroorzaken, en zelf beroemde crashes (zoals die van James Dean en Jayne Mansfield) naspeelt met stuntmannen zoals Colin Seagrave (Peter MacNeill).

Volgens hem hebben zo’n ongevallen niets destructiefs, maar komt er net energie vrij, een ontlading, iets vruchtbaars. Kortom: een crash wordt vergeleken met een orgasme. En James Dean werd onsterfelijk na zijn ongeval, niet? Ook de psychologie van betekenis willen geven aan je leven, een legacy creëren om achter te laten en impact hebben op andere generaties, speelt hier dus mee. Daarnaast is ie gefascineerd door het menselijk lichaam dat ie wil transformeren via moderne technologie (wat we nu cyborgs noemen). Crash bevat dus ook in zekere zin een science fiction laagje naast een overwegend psychologische. Zo zullen zowel Ballard als Remington na hun ongeval het gevoel hebben dat er drie keer zo veel verkeer is op de weg dan voor hun ongeval.

In de cinematografie die ook verwijst naar de goedkope B-seksfilms, linkt Cronenberg de wagen – nog steeds voor zowel mannen als vrouwen een lustobject dat erotiserend werkt - aan seks (let op Spaders vingers aan het stuur, het bumper tegen bumper duwen, elkaar opjutten). Een van de sterkste scènes (ook op vlak van geluid) is met stip die in de carwash waarbij het bonkende geluid van borstels tegen de wagen, het vele witte zeepsop tegen de ramen ontegensprekelijk verwijst naar de seksuele daad en sperma.

Catherine horen we openlijk fantaseren hoe seks met Vaughan (in of uit zijn rijdend bed, een vintage Lincoln) eruit zou kunnen zien, ze jut haar man op of ie zelf ook niet in zijn aars wil komen. En verder vraagt ze zich af hoe Vaughans sperma zou smaken, want het ene is al zouter dan het andere. Wanneer ie uiteindelijk seks zal hebben met haar is zijn huid grauwgrijs alsof ie voor de regisseur al dood is.

De kracht van Crash is vooral dat David Cronenberg op het einde erg komisch wordt waardoor hij eigenlijk zijn personages op hilarische manier te kakken zet. Het zijn zo’n eenzame zielen die zuiver egocentrische verlangens najagen, dat ze gedoemd zijn om net niet te bereiken wat ze willen: beroemdheid, meer dan een nummer zijn op aarde. Hiermee toont ie aan dat er meer nodig is dan jezelf speciaal voelen en anders gedragen. Die ‘Volgende keer misschien’ slaat dan ook op heel erg veel mensenlevens en relativeert de ganse psyche van Vaughan en co en dus ook de psychoanalyse van Freud. De dreiging, erotische spanning, het mysterieuze, intrigerende, fascinerende, psychokantje van deze intrigerende film wordt zeer sterk muzikaal ondersteund via de instrumentale score van Mark Isham op elektrische gitaar.

< Bert Hertogs >

Crash is nu te koop op DVD.