Recensie Shirley ★★★★1/2

Een intrigerende psychologische biografische dramafilm is Shirley van Josephine Decker die zich baseerde op het boek van Susan Scarf Merrell. In de film zien we de Amerikaanse auteur Shirley Jackson (ijzersterk neergezet door Elisabeth Moss) niet meer in staat om het huishouden te doen. Ze kampt met een writer’s block en een psychische aandoening (die haar ook naar de alcohol doet grijpen). Uit haar bed geraakt ze niet en in geen maanden is ze nog het huis uit geweest … Haar ontrouwe man Stanley Edgar Hyman (Michael Stuhlbarg) is dan ook maar al te blij wanneer Rose Nemser (Odessa Young) en haar vriend Fred Nemser (Logan Lerman) bij hen komen intrekken. Kan de zwangere Rose zich meteen ontfermen over het huishouden. Maar al snel zal het koppel uitgespeeld worden door de twee die destructief met elkaar omgaan, behoorlijk wispelturig/bipolair gedrag vertonen en dat ook projecteren op hun nieuwe gasten.

‘Een proper huis is het bewijs van mentale inferioriteit’ stelt Shirley onomwonden. Zij kom ’s nachts wel eens uit haar bed om het diepvriesvak te controleren. Ze heeft soms nachtmerries dat daar wormen uit komen. Haar zicht is, mede door het drankmisbruik, niet zelden wat aan de troebele kant. Uiteindelijk vindt ze toch inspiratie voor een nieuwe roman, namelijk bij Paula Jean Welden, een studente die aan het Bennington College les volgde maar op 1 december 1946 plots vermist raakte. Shirley’s man geeft daar dan les. Omdat ze zelf angst heeft om buiten te komen, doet Shirley beroep op Rose om de research voor haar te doen. In die zin komen er steeds meer parallellen te liggen tussen Fred en Stanley enerzijds en Shirley en Rose anderzijds. Vooral die twee laatsten krijgen steeds meer dezelfde trekken, zo zien we Young in de natte aarde liggen, besmeurd wanneer ze bloemetjes aan het planten is, wat doet denken aan een eerdere scène waarin we de door inkt besmeurde vingers van Shirley zien. Ze zal ook even een sigaret in haar mond hebben én dezelfde motorische tic via een korte trilling in haar gezicht tonen die Shirley ook heeft. Beide personages vallen dus na verloop van tijd steeds meer samen en je kan het jonge koppel dan ook zien als het resultaat van wat het oudere naar hen toe projecteert. Daarbovenop komt nog eens dat Shirley zich aangetrokken voelt tot Rose, hier te zien in een sensuele schommelscène waarbij ze met haar been tussen die van Rose gaat. Maar dat is niet alles, ook Paula, het hoofdpersonage van haar nieuwe roman ziet Shirley steeds meer in Rose waardoor Young zowel de jonge vrouw van Fred speelt, Shirley in een jonge versie zoals zij die in Rose projecteert als Paula.

‘Het moederschap heeft zijn prijs’ weet Shirley die boeken bovenhaalt rond fertiliteit en maanstanden en gelooft dat je bepaalde gedroogde bloemen best onder je bed bewaart tijdens de zwangerschap. ‘Laten we hopen dat het een jongen wordt. De wereld is te wreedaardig voor meisjes.’ stelt Shirley. Die fertiliteit komt ook terug in een scène waarin Rose met eieren speelt op een tafel en die kapotbreken op de grond. Net zoals Shirley en Stanley zal ook het koppel Fred en Rose van elkaar vervreemden, zeker wanneer gesuggereerd wordt dat Fred Rose ontrouw is. En dat gebeurt op literaire feestjes waar de mannen naartoe moeten, waar uiteindelijk studentes met hen, de proffen willen aanpappen. Shirley zelf is angstig  en houdt er een negatief zelfbeeld op na. Flirtend met zelfmoord eet ze een stuk van een paddenstoel die ze buiten wanneer ze met Rose is, plukt. Ze vertelt haar dat het de ‘death cap’ of groene knolamaniet is (een van de giftigste paddenstoelen ter wereld n.v.d.r.), en stelt voor dat Rose er ook van eet. Ze is dan ook erg geïntrigeerd door de dood. Als beider hartslag nu eens samen zou stoppen? Die gedachte vindt Shirley zeer verleidelijk. Rose panikeert en wil om hulp zoeken. ‘Wil je het ook proberen?’ vraagt de auteur. Het is dat soort morbide humor, uiteindelijk blijkt Shirley een stuk van een gewone oesterzwam gegeten te hebben, dat in deze donkere prent zit.

Ook Stanley bespeelt Fred en toont hoe wispelturig zijn personage wel is. Tegenover Shirley zegt ie dat zijn proefschrift middelmatig is. ‘Mocht het slecht zijn dan zou ik nog opgewonden kunnen geraken. Je weet hoe beledigd ik ben door middelmatigheid.’ Terwijl hij net daarvoor Freds les (overdreven) als een ‘triomf’ bestempelde. Erg bevlogen stelt ie dan ook: ‘Originaliteit is de briljante alchemie van kritisch denken en creativiteit.’ Later aan tafel boort hij Fred dan ook helemaal de grond in door te stellen dat ie zich misschien tevreden moet stellen door les te geven in het middelbaar in plaats van op de campus waar hij nu een job heeft. Op een dag zal Stanley Rose die aan het koken is, verrassen door liefdevol zijn hoofd op haar schouders te leggen. Zij denkt dat het Fred is die dat doet. Beide mannen reageren overigens een tikkeltje jaloers wanneer ze de kortstondige band tussen de twee vrouwen zien ontstaan. Het maakt Stanley achterdochtig: ‘Wat ben je van plan? Je bent ongewoon vrolijk.’ die Shirley’s nieuwe werk (Hangsaman dat in 1951 uitgebracht wordt en losjes gebaseerd zou zijn – maar wat later tevens ook weerlegd werd - op de verdwijning van Paula Jean Welden n.v.d.r.) in wording niet veel later in vraag stelt: ‘Het is het genre. Dat is niet je arena. En eerlijk? Het is onder jouw niveau.’ Maar Shirley houdt voet bij stuk en verklaart dat er duizenden meisjes zijn die verlangen om opgemerkt te worden, maar dat niet worden.

Uiteindelijk gaat deze puike film daar ook over, over de positie van de vrouw in een door mannen gedomineerde maatschappij en de hoge verwachtingen die daarbij komen kijken om je te bewijzen. Vrouwen die hen klaar en duidelijk van antwoord moeten dienen. Nu nog. Het emancipatorische thema zit hier dus duidelijk ook in: ‘I’m not going back to that little wify, little Rosie.’

< Bert Hertogs >

Shirley is nu te koop op DVD.