Recensie Staged Bodies ★★★1/2

Nog tot 24 januari kan je naar Louvain-la-Neuve om de hedendaagse kunsttentoonstelling Staged Bodies te zien in Musée L. Dat museum, van de katholieke universiteit in deze stad, is ondertussen drie jaar oud en is gehuisvest in een gebouw dat ontworpen is door de Belgische architect André Jacqmain. Op het werk van Jean-Marc Bodson dat in 2017 te bezichtigen was na, is het de eerste keer dat Musée L dat een dubbel statuut van universitair en openbaar museum heeft, een fototentoonstelling organiseert. Hoewel Staged Bodies inhoudelijk interessant is, valt ze qua kwantiteit wat licht uit. Hoewel de brochure stelt dat een bezoek gemiddeld zo’n twee uur zou duren, waren wij – weliswaar op een rustige dag – op een uurtje rond. En dan moet je weten dat we bij elk werk voldoende lang hebben stilgestaan, de bijschriften gelezen en al. Samen met de permanente collectie (waaronder enkele Picasso’s en een interessante Delvaux zitten) – die je met je toegangskaart gratis kan bekijken – kom je weliswaar wél aan een tweetal uur.

Het eerste grootschalige universitair museum van ons land focust op Staged Bodies, dat gecureerd werd door Alexander Streitberger, op de fotografie sinds de jaren ’70. Een portret maken had tot dan toe vooral een documentaire functie. Een mens werd als een vastliggend gegeven beschouwd met een zekere identiteit die gedefinieerd kon worden. Pas in de seventies is dat beeld veranderd, dat mensen rollen kunnen aannemen, het lichaam zich anders kan voorstellen, en een andere identiteit of gender aannemen.  De documentaire stijl in de fotografie maakt een postmodernistische beweging mee waardoor portretten in scene gezet worden en dus gefictionaliseerd of getheatraliseerd worden. Bye bye realiteit kortom.

Staged Bodies is onderverdeeld in drie stukken. In het eerste – Double Staged genoemd – zien we herensceneringen. Beelden kortom die naar reeds bestaande verwijzen. Het artificiële van het lichaam zien we in het tweede deel Performing gender. De sekse van een persoon is niet biologisch vastgelegd maar het resultaat van een geschiedkundig en sociaal proces, wordt hier gesteld in beelden die verwijzen naar travestie en gender. En tenslotte zien we in het laatste deel Between Bodies het lichaam in interactie met andere lichamen in vraag gesteld worden.

Double Staged

Interessante werken zijn hier de reeks Strip-tease occasionel à l’aide des draps de trousseau (1974-1975) waar de Franse kunstenares Orlan de vrouwelijke stereotypen in de Christelijke beeldenwereld in vraag stelt. Van de Heilige Maagd tot de sekswerkster, van Maria tot Maria Magdalena. De getheatraliseerde bewegingen en het sensuele, zwierige en decoratieve van de barokmeesters combineert ze om zo de vrouw in onze beeldcultuur kritisch te parodiëren.

In de reeks Centerfolds, kiest de Amerikaanse kunstenares Cindy Sherman, die tevens model is, om de titel en het formaat van haar werk te laten verwijzen naar de middenpagina van een pornoblad. Staged Bodies toont haar Untitled #85 uit 1981, het is een foto uit een reeks van 12. Sherman wil ons doen nadenken over stereotypes en gefantaseerde afbeeldingen van de vrouw zoals we die zien in de media en de geschiedenis van de westerse cultuur. Als je naar dit werk kijkt, overvalt je een hoog Big Brother-gevoel. Je voelt jezelf niet alleen een voyeur, door de manier van pose in combinatie van de cadrage voel je je als kijker ook superieur ten opzichte van haar. De vrouw wordt hier vanuit een mannelijk standpunt (male gaze) bekeken als een geërotiseerd object waarrond het parfum van een fetisj waart.

Ook in het derde deel Between Bodies, moet het patriarchaat, de patriarchale dwang over het vrouwelijk verlangen, van de Islamitische gemeenschap eraan geloven. In 1997 maakte Shirin Neshat ‘Him’. Op het gezicht van een man staat de Perzische tekst ‘Het hart dat je me hebt gegeven is geen hart dat klopt door het bloed dat erdoorheen stroomt. Bevrijd het of bescherm het tegen vleselijke lusten of overstelp het met tederheid en trouw.’  uit ‘Face to face with God’, een gedicht van Forough Farrokhzad waarin een vrouw God vraagt om bevrijd te worden van corruptie, verlangen en zonden.

NESHAT Shirin, Him, 1997, Inv. 99.014, Collectie IAC, Villeurbanne/Rhône-Alpes, foto : Larry Barns, © Shirin Neshat, Courtesy the artist and Gladstone Gallery, New York and Brussels

Performing gender

Hier vinden we een link met Concertnews.be, bij Jürgen Klauke die zich in 1974 in Ziggi Stardust, het fictief androgyn personage dat de Britse zanger David Bowie creëerde, verkleedt. Dat doet hij om seksuele ambiguïteit in dialoog te laten gaan met het glamoureuze karakter van de popcultuur.

Maat hét werk dat we het sterkst vinden hier, is met stip dat van de Oostenrijkse performancekunstenares en body art kunstenares Valie Export. Met Aktionshose: Genitalpanik uit 1969 trok ze stevig de feministische kaart. Het jaar ervoor voerde ze een voorstelling op in een bioscoop in München. Rond haar vagina heeft ze haar jeansbroek afgeknipt. Verder is haar haardos wild. Een vuurwapen richt ze naar de toeschouwers tot iedereen weggevlucht is. Door zich als een gangster te verkleden uit een B-film parodieert ze de traditionele visie op gender, en de man in het bijzonder. Fuck het castratiecomplex dat Freud beschreef, stelt ze hier door het ontbreken van haar penis open en bloot te tonen terwijl haar vuurwapen viriliteit uitstraalt. Met de manier waarop ze op de foto te zien is: zeer mannelijk en provocerend overschrijdt ze hoe in die tijd vrouwen geportretteerd dienden te worden in de fotografie en hoe het publiek naar vrouwen keek.

In Body Sign Action uit 1970 zien we dan weer in kleur een naakte vrouw in zijaanzicht van haar bovenbeen tot net onder de navel. We zien schaamhaar en op het linker bovenbeen de tattoo van jaretelles die aan een stuk huid (een gebogen zwarte lijn) trekken, een teken van verleiding waarmee ze de clichés over vrouwen in het belachelijke trekt.

Between Bodies

In Acropolis maakt Martin Parr in 1991 op ironische manier duidelijk hoe onnozel massatoerisme is, hier aan de Acropolis in Athene.

KRIMS Les, A Marxist View; Madam Curious; Bark Art; Art Bark (for Art Park); a chinese En­tertainment; Irving’s Pens; Something to look at Spotting Upside Down; Hollig’s Harshaps; and 4 lovely women posing, 1984, Collectie 49 Nord 6 Est – Frac lorraine, Metz (FR), foto : Pascal Bodez, © L.Krims

A.D. Coleman beschouwt Les Krims als een van de grondleggers van de Staged Photography in «The Directorial Mode: Notes toward a Definition» uit 1976. In «A Marxist View; Bark Art; Art Bark (for Art Park), a Chinese Entertainment; Irving‘s Pens and Brooklyn: Another View» plaatst de Amerikaanse conceptueel fotograaf in 1984 naakte of aangeklede individuen in een decor van snuisterijen en kitscherige accessoires, waar ze een groteske familie vormen die tegelijk getuigt van de zo karakteristieke overvloed en vervreemding in de kapitalistische consumptiemaatschappij. Het gezin is hier niet langer als een geheel, laat staan dat het een onderdeel zou vormen van een sociaal weefsel te zien. Neen, hier zien we los van elkaar staande, geïsoleerde en excentrieke individuen. A Marxist View kan vanuit twee kanten bekeken worden, zo kan het werk als een stevige kritiek op de consumptiemaatschappij beschouwd worden waar elk individu/gezin in opgaat, maar het kan ook als een ironisch commentaar beschouwd worden op hoe linkse Amerikanen naar de Amerikaanse manier van leven en de Amerikaanse droom kijken. Irving’s Pens in de titel verwijst naar modefotograaf Irving Penn die steeds koos voor sobere en elegante beelden, waar Les Krims met dit werk dus fel mee contrasteert. Verder verwijst Bark Art en Art Bark naar Pluto die in het linkervenster prominent aanwezig is.

< Bert Hertogs >

Staged Bodies is toegankelijk tot 24 januari 2021.
Volwassenen betalen €6, senioren €5, jongeren tussen 13 en 25, personen met een beperking en werkzoekenden kunnen voor €2 de tentoonstelling bezoeken en kinderen tot 12 jaar kunnen er gratis in.

De tentoonstellingscatalogus telt 128 pagina’s en is voor €28 te koop in de boekhandel, het Musée L en online.