Recensie Stijn Kolacny Klassiek Revisited ★★★★1/2

Prachtig omwille van zijn intimiteit, bloedmooi in zijn eenvoudige eerlijkheid en smachtend in zijn melancholische ondertoon, dat is het zeer persoonlijke concert Klassiek Revisited van Stijn Kolacny dat via de stream Cultuurcentrum Brasschaat On Air vanavond in première gaat. Kolacny laat daarbij in zijn ziel kijken met vijf hoogst persoonlijke brieven die hij richt aan wie hem dierbaar is: Lokke Dieltiens (tevens regisseur van deze voorstelling), zijn pianoleerkracht mijnheer Rouwet, zijn dochter Rosa, zijn ouders en broer Steven. Opvallend daarbij – wellicht versterkt door de social distancing-maatregelen die tegenwoordig gehanteerd dienen te worden – is dat het woord ‘afstand’ waar hij kennelijk mee worstelt een aantal keer terugkomt in die teksten.

Zo voelt het verdriet dat ie voelt omdat zijn pianoleerkracht er niet meer is, heel oprecht en vers aan. In zijn brief aan zijn eigen dochter Rosa klinkt het dan weer melancholisch – erg herkenbaar voor vaders overigens - dat ie graag zou hebben dat zijn dochter voor altijd zijn kleine meisje zou zijn. Maar kleine meisjes worden groot. En Rosa is nu tien. Stijn beseft dat hij stilaan haar moet loslaten en stelt zich vragen als vader wat zijn rol straks nog kan zijn voor haar. ‘Geen speelkameraad meer, maar wat dan wél?’ vraagt ie zich af hopend dat de afstand tussen hem en zijn dochter steeds zo klein mogelijk zal zijn.

Vooral Stijns brief naar zijn ouders was erg herkenbaar voor me. Ik heb zelf mijn muziekacademie uitgedaan in Merksem. Wanneer Stijn vertelt over de Kawai-vleugel met loodzware aanslag, doet dat me denken aan het exemplaar dat in de concertzaal in Merksem staat waar ik mijn openbare examens deed. Spelen thuis op een buffetpiano met een gewone aanslag of zo’n vleugel, is een wereld van verschil, geloof me. Als je iets te verfijnd wil spelen, riskeer je namelijk dat de toon er gewoon niet doorkomt. Openbare examens bezorgen sowieso de nodige adrenaline. Maar die vleugel in kwestie nog net ietsjes meer.

En met die ‘Uiteraard was niet iedereen fan van eindeloze reeksen toonladders of van die hatelijke, monotone etudes van Czerny’ in zijn tekst, riep hij meteen die gevoelens terug in me op hoe ik zelf als jonge tiener die studies vervloekte. Faken dat je aan het oefenen bent thuis, zo ver ben ik weliswaar niet gegaan. Dat hoefde ook niet, ik kon eender wat spelen wat ik wou, mijn ouders konden en kunnen immers geen noot lezen. Als ik geen goesting had, hield ik het gewoon beknopt, kwestie van de buren ook even wat adempauze te gunnen want die moeten die tien jaar aan een stuk toch ook behoorlijk afgezien hebben, bedenk ik me na het horen van Stijns tekst.

Eerst die rechterhand instuderen en de linker, dan die twee zo goed en zo kwaad proberen samen te brengen terwijl de fouten zich opstapelen: piano is een van de zwaarst onderschatte instrumenten die er zijn, niet in het minst omdat je in staat moet zijn twee notenbalken tegelijkertijd te lezen. Vandaar dan ook dat ik een immens respect heb voor muzikanten. Dat mijn toekomst niet in de muziek lag, wist ik al in het begin van de middelbare graad. Ik las partituren gewoon zeer traag, net zoals ik een trage lezer ben van boeken.  Maar ik heb mijn academie afgewerkt en mijn attest hogere graad behaald. Grotendeels op karakter. En cours de route sneuvelden er velen die nochtans veel meer talent dan ik hadden. Dat zegt ook iets.

Over afstand had ie het ook toen hij sprak over zijn broer Steven waar hij als een Zwitsers uurwerk quatre mains mee speelde. Het is een van de meest intieme vormen van samen muziek spelen, vind ik. Je vingers glijden over, soms tussen die van je collega, en als secundo die de lage noten speelt mag je de pedaalbewegingen doen voor de ander, wat Stijn treffend omschrijft als ‘Het was zo’n beetje als ademen, maar met andermans longen.’ Dat letterlijk en figuurlijk dicht op elkaars huid zitten, als ik daar nu op terugkijk hoe vaak en lang ik in een studio met een piano kroop in de muziekacademie met een andere studente, dan besef ik nu pas waarom in volle puberteit mijn vrienden daar jaloers om waren. Voor mij was dat echter de normaalste zaak van de wereld. Mijn wereld is altijd zeer vrouwelijk geweest op school, in de muziekacademie en tijdens andere hobby’s terwijl jongens vaak nog een gigantische afstand voelden of koudwatervrees met meisjes.

Die koudwatervrees voelde Lokke ook toen Scala vijftien jaar geleden van Bremen naar huis reed met de tourbus. Stijn voelde iets voor haar maar kon niet genieten van die verliefdheid na een pas stukgelopen relatie. En Lokke hield de boot lang af. Nu is er het werk dat zo dominant aanwezig is in beider leven, wat Stijn doet hunkeren naar niet werkgerelateerde momenten samen. Of hoe functionele relaties ook afstand creëren.

Wat zo prachtig is om merken, is dat al deze mensen Stijn gevormd hebben tot de 46-jarige man die hij nu is.  Een man die hunkert en mijmert. Een man die zijn ‘Klassiek Revisited’-concert volledig in de geest van zijn pianoleerkracht, Raf Rouwet, samenstelt. Een concert waar geen plaats is voor groots gedoe en virtuoos vertoon à la Liszt of Rachmaninoff waar ook Rouwet een hekel aan had. Neen, Stijn Kolacny koos resoluut voor de puurheid, het verfijnde en integere van een componist als Chopin waar de pianist naar verwijst door ‘Eyes Shut’ uit The Chopin Project van Ólafur Arnalds te brengen. Een prachtig postmodern werk waarin gerefereerd wordt naar een Nocturne van Chopin maar waaraan ook een strijkerspartij toegevoegd wordt. De verdienste van Arnalds – die we iets minder dan drie jaar geleden in de Henri Le Boeufzaal van Bozar zagen optreden – is dat hij aantoont hoe klassieke muziek ook nu nog relevant kan zijn.

De 34-jarige Ijslandse multi-instrumentalist Ólafur Arnalds is overigens zeer goed vertegenwoordigd in Stijns setlist. Dat hij kiest voor Gymnopédie nr. 1 van Erik Satie als begeleiding voor zijn brief aan Steven, past perfect bij het minimalisme van die andere Ijslandse componist waar Stijn verschillende werken van laat horen tijdens Klassiek Revisited: de in 2018 op 48-jarige leeftijd overleden Jóhann Jóhannsson. Diens ‘Flight from the City’ vat eigenlijk als titel meteen samen waar Klassiek Revisited voor staat en net als de coronacrisis moeiteloos in slaagt: op de pauzeknop drukken van ons jachtige leven en terug verbinding zoeken en vinden met wat écht telt, met de natuur en opnieuw leren tevreden te zijn met de kleine dingen in het leven. Celliste Tine Anthonis mag in diens ‘Miracle, Mystery and Authority’ de melodie voor haar rekening nemen. Het minimal nummer is zo broos met zijn repetitieve melodie dat je er de kleinste aarzeling van een viool in hoort. Maar net dat maakt deze live versie ook net extra breekbaar.

Prelude uit de eerste cello suite van Bach speelt Stijn Kolacny wanneer we zijn brief aan zijn ouders horen, wat naadloos overgaat in ‘Bach suites recomposed. 1.1 Prelude’ van Peter Gregson. Het is dan ook hetzelfde stuk maar dan herwerkt. Ook Vivaldi is overigens te horen via de Lente uit de Vier Jaargetijden tijdens dit concert, maar dan in Max Richters hercompositie ’Spring 1’ uitgevoerd door violisten Andreas Moulin en Anouck Vaassen, altvioliste Marjan Bosmans en celliste Tine Anthonis.

Al vanaf de eerste noten van dit uitmuntende concert, beseffen we dat we een bijzondere voorstelling meemaken. Stijn Kolacny opent met het elf jaar oude Het holle weg van Jan Swerts op de oude bruine buffetpiano met goudkleurige kaarshouders. Daarbij hoor je elk detail, de aanslag, dat het zeer breekbare, klein gehouden en korte nummer je moeiteloos tot in de kleinste vezel weet te raken.  Andere indrukwekkende momenten uit het concert zijn ongetwijfeld ‘On the nature of daylight’ van Max Richter dat een en al integriteit, intimiteit en introspectie uitademt vanuit zijn introverte karakter. Het strijkkwartet zet de melodie in waarna Stijn na een tijd op de buffetpiano op kousenvoeten, erg breekbaar en fragiel dezelfde repetitieve melodie met de eerste viool meespeelt. Het lijkt even of de wereld rond ons stil staat tijdens dit prachtige verstilde nummer. Tenslotte stippen we ook ‘Them’ van Nils Frahm graag aan. Het nummer wordt visueel begeleid door glinsteringen in het water die de zon veroorzaakt. Een beeld dat als gegoten past bij het fraai gecreëerde klankbedje. We horen de strijkers pizzicato spelen, terwijl Andreas hoge tonen uit zijn viool haalt door zijn snaren glijdend lang aan te strijken

Een uitmuntend concert dus … En superlatieven te kort in deze recensie … Waarom dan negen op tien? Omdat er altijd wel iets is dat beter kan.

< Bert Hertogs >

De stream van Klassiek Revisited kan je vanaf 22 januari 20 u. online bekijken tot zondag 24 januari 23.59 u. Tickets kosten €5 en zijn verkrijgbaar op: https://webshopbrasschaat.recreatex.be/
Tickets/Overview

Meer info over Klassiek Revisited op:  https://www.stijnkolacny.com/nl/klassiek-revisited

Alle info over Cultuurcentrum Brasschaat On Air op: https://www.brasschaat.be/ccb-on-air

Credits:

Piano Stijn Kolacny
Strijkkkwartet Andreas Moulin (viool 1) , Anouck Vaassen (viool 2), Marjan Bosmans (altviool) en Tine Anthonis (cello)
Gitaar en extra klanken Jasper Morel
Video Karl Verlinden
Regie Lokke Dieltiens
Klankontwerp Lars Morren
Lichtontwerp Kristof Van Mensel
Arrangementen Anne Van Steenwinkel
Electronica Jonas Detavernier

De setlist:

1. Jan Swerts : Het holle weg
2. Ólafur Arnalds: Doria
3. Max Richter: Spring 1
4. Brief 1: aan mijnheer Rouwet (Ólafur Arnalds: Eyes Shut uit The Chopin Project)
5. Jóhann Jóhannsson: A Song for Europa
6. Max Richter: On the nature of daylight
7. Ólafur Arnalds: Main theme uit Broadchurch
8. Brief 2 : aan Rosa (Ever so blue: Fragment als underscore)
9. Jóhann Jóhannsson: Flight from the City
10. Jóhann Jóhannsson: End of Summer, Pt. 2
11. Nils Frahm: Them
12. Ólafur Arnalds, Hands, be still
13. Brief 3: aan mama en papa (Johann Sebastian Bach: Prelude uit de eerste cello suite)
14. Peter Gregson: Bach suites recomposed. 1.1 Prelude
15. Jóhann Jóhannsson: A model of the universe
16. Ólafur Arnalds: The Chopin Project - verses
17. Max Richter: Three worlds: Music from Wolf works II. Mrs Dalloway: In the Garden
18. Brief 4: aan Steven (Erik Satie: Gymnopédie nr 1)
19. Dustin O’Halloran: Quintett N. 1
20. Jóhann Jóhannsson: Miracle, Mystery and Authority
21. Ólafur Arnalds: Only the winds
22. Brief 5: aan Lokke (Ólafur Arnalds Not alone)
23. Ólafur Arnalds: This place was a shelter