Recensie The sinking of the Titanic - Champ d´Action

Componisten Michael Nyman en Gavin Bryars  hebben allebei een sterk experimentele achtergrond. Nyman  was lid van Scratch Orchestra dat in ‘69 werd opgericht en vaak heel conceptuele composities maakte. Ook overbekende klassieke werken herwerkte het orkest op experimentele wijze. Bryars richtte in mei 1970  Portsmouth Sinfonia op dat ook bekende klassieke melodieën bracht maar dan gebracht door muzikanten die niet gewend waren om het instrument in kwestie te bespelen tot zelfs mensen die geen partituur konden lezen. Daardoor stapelden individuele fouten zich vaak op. In Bryars’ en Nyman’s composities bleef die band met dit experimentele circuit doorklinken. Bryars zou fantasierijke, conceptuele stukken scheppen . Bryars was gebeten op de Amerikaanse minimal music, bestudeerde deze en maakte eigen composities. Champ d’Action focuste dan ook in zijn optreden in de deSingel op beider link met de minimal music en de experimentele scene.

In een eerste deel brachten ze enkele kleinere, minder bekende werken van het duo. Champ ‘d Action startte het optreden met Nyman’s Waltz in F dat net als afsluiter First waltz in D een hypertonale wals is. Een typisch walsje met 1,2,3-ritme dat zich constant herhaalt en waar de verschillende instrumenten stap voor stap een eigen muzikale weg bewandelen met een aparte melodie dat elk instrument herhaalt of waar het op varieert. Beide werken eindigen ook abrupt. Geen mooi afgerond eindakkoord dus. Daardoor heb je het gevoel als luisteraar dat het geheel niet af is. De muziek hoor je verderklinken ook al zijn de muzikanten gestopt met spelen. Bryars “My First Homage” is afgeleid uit “My Foolish Heart” van Bill Evans Trio. Beide werken hebben niet toevallig dezelfde initialen. “In Re Don Giovanni” van Nyman is dan weer gebaseerd op de eerste 15 maten uit de cataloogaria “Madamina, il catalogo è questo…” uit de opera Don Giovanni van Mozart. Violen krijgen weliswaar de meeslepende rol, waardoor je als toeschouwer nog steeds Mozart doorheen de partituur hoort. Maar nieuw zijn sowieso de sax en marimba in deze maten, die Nyman uit elkaar haalde en opnieuw in elkaar puzzelde. Bryars “Hi-tremolo” waarop pianisten en marimbaspeler constant 2 kort op elkaar volgende trillende noten speelden, was misschien wel het meest technische nummer dat Champ d’Action in deSingel bracht. Na een tijd ging men dan glijdend over naar 2 nieuwe noten om daar weer secondenlang op te trillen.  

Dat alles was een perfecte inleiding voor Bryars grotere werk “The Sinking of the Titanic”. Het werk begint en eindigt mooi met 3 slagen op een buisklok. Het zet al van bij het begin tot het einde, zo’n drie kwartier later het dramatische karakter van het werk in de verf. Percussionisten plooien vervolgens  een metalen vel  en met harken wrijven ze over enkele golfplaten. Deze metaalachtige geluiden wilden vooral de boot, de botsing met de ijsberg laten horen. Vervolgens horen we hen de woodblocks betokkelen, een verwijzing naar de morsecodes “SOS” die trouwens voor het eerst werden uitgezonden door de Titanic toen het op 14 april 1912 met een ijsberg in aanvaring kwam.

Het gehele werk heeft een donker karakter en trekt je net als het onderwerp als luisteraar naar beneden. Je voelt als het ware de dreigende ondergang. De strijkers worden via geluidseffecten soms letterlijk op de achtergrond geplaatst in het klankbad waarin ze met hun hymnes meer en meer dreigen te verzuipen tot er enkel wat geklots op het water samen met een steeds meer uitdovend geluid van de violen overblijft. Een fascinerende compositie die naar de keel grijpt, is het. Alleen de solo van de basklarinet, een verwijzing ter nagedachtenis aan de Schotse doedelzakspeler die verdronk, vonden we de dramatische sfeer wat tenietdoen. Maar de combinatie van strijkers, metaalachtige geluiden, zand dat over een schaal ging en zo de golven van de zee deed oproepen, opnames van ooggetuigen, de muziekdoos La Maxixe die gebruikt werd om kinderen in een reddingssloep te kalmeren, de krekelgeluiden, geluiden van klotsend water uit een aquarium (waarin 2 papieren bootjes zaten – kan het symbolischer?), en de schreeuwerige, paniekerige geluiden van de synthesizers die de paniek van de mensen op het zinkend schip deed herleven,enz. maken dit werk beklijvend. Een pluim voor Champ d’Action om ons zo sterk te beroeren!

< Bert Hertogs >  

De setlist:

Deel 1:

Waltz in F – Michael Nyman
My first homage - Gavin Bryars
In Re Don Giovanni – Michael Nyman
Hi-Tremolo – Gavin Bryars
First waltz in D – Michael Nyman

Deel 2:

The sinking of the Titanic - Gavin Bryars