Recensie Memento Mori ★★

Een futuristische spirituele trip die uiteindelijk een bevreemdend eindresultaat oplevert. Dat brengt Ballet Vlaanderen met Sidi Larbi Cherkaoui’s Memento Mori (gedenk dat je moet sterven) dat de Belgisch-Marokkaanse choreograaf in 2017 creëerde voor Les Ballets de Monte-Carlo. In 2018 ging een herwerking voor Ballet Vlaanderen in première en nu is er de streamingversie opgenomen in Opera Antwerpen die nog tot 15 februari beschikbaar blijft. Daaruit blijkt vooral dat de klinische belichting die uit het object komt dat Amine Amharech maakte, die refereert naar een ruimteschip, dan weer een bar, een futuristische luchter of een ring, de erg eenvoudige melancholische muziek van de Franse artiest Woodkid en de (intense) beleving door de dansers in de weg staat. Maar dat is niet alles, ook andere artistieke keuzes zijn op zijn zachtst gezegd vreemd, ja zelfs ongelukkig te noemen in deze productie.

Openen doet Memento Mori, het sluitstuk van het drieluik In Memoriam (2004) en Mea Culpa (2006) op de tonen van ‘Towers’ van Woodkid nadat we de opname ‘Hello, from the children of planet earth.’ te horen hebben gekregen die op de Voyager Golden Record, een gouden plaat die in 1977 de ruimte werd ingestuurd, te horen is. De bedoeling is dat die plaat contact maakt met buitenaardse wezens en hen informeert over ons bestaan. Dat kan weliswaar slechts indien er buitenaards leven in de kosmos (nog) in staat is om de zaak aan de praat te krijgen.

Vervolgens zien we Nancy Osbaldeston en Matt Foley knuffelen waarna de groepschoreografie al snel overgaat in sprongen op het percussieve ritme en Nini de Vet een buitenaards mooie solo aflevert, op pointes, dan weer draaiend op een been, het rechterexemplaar naar boven tillend met de rechterhand, achterover hellend met het hoofd naar de camera of laag, in spreidstand, vervolgens steunend op rechterschouder en linkerhand terwijl ze beide benen in elkaars verlengde een lijn laat vormen die contrasteert met de rest van haar bewegingen die vooral een vloeiende golvende, spiraalachtige lijn volgen … Wat Nini neerzet is al even mystiek en fascinerend als ‘Sam and Moises’, het nummer waarop ze danst. Kortom: hier vallen alle puzzelstukjes perfect met elkaar samen.

Maar daarna is dat op het trio op ‘Shoot them down’ waarin principal Nancy Osbaldeston onder andere meerdere malen op haar pointes rondgetold wordt, op haar linkervoet gegleden wordt naar rechts, zich over de schouders van haar mannelijke collega’s laat draaien en we de twee mannen haar even zoals we kinderen wel eens zien doen van achter naar voor schommelen, niet meer het geval in Memento Mori. En dat heeft nu eens niets te maken met het wat belerend toontje en de dito (linker)handbewegingen van drie dansers op een tekst van Jason Silva die oproept om zoals de Amerikaanse journalist Michael Pollan terug onbevangen naar de wereld te kijken als een kind alsof we de wereld voor het eerst zien, zonder voorkennis. Volgens Pollan is het geheugen de vijand van de verwondering.

Ik ben het daar niet mee eens. Het is aan een maker om een bepaalde sfeer te scheppen die je doet verwonderen. Slaagt hij daar niet in dan scheelt er iets aan de productie. Dat Memento Mori die verwondering na ‘Sam and Moises’ niet meer bij ons bekomt, komt omdat je tijdens het nochtans prachtige en intieme ‘Winter Morning I’ Fabiana Piccioli ziet kiezen voor koud wit licht. De choreografie start met Nancy Osbaldeston solo. Maar waarom na verloop van tijd de scène gevuld wordt met de andere dansers, ontgaat ons. De muziek van Woodkid vraagt immers om een klein ingehouden solo, niet voor een massascène waar de spiraalbeweging in centraal staat en die uitdraait in een wat voorspelbare uiteenrafeling van de groep tot het duo Osbaldeston- Foley uit elkaar getrokken wordt.

Tijdens ‘Iron’ laat Cherkaoui zijn ballerina’s en ballerino’s op pointes dansen, achteruit stappen om daar een lijn te vormen zodat ze vervolgens met hun golvende armbewegingen kunnen verwijzen naar de Shiva, een goddelijk wezen binnen het hindoeïsme waar Cherkaoui wel vaker naar verwijst in zijn choreografieën. Vervolgens wordt Amharechs object even naar beneden gebracht zodat het dienst doet als en soort bar.

Door de iconische woorden ‘It’s one small step for man’ van Neil Armstrong over de akoestische versie van ‘I love you’ te laten horen, doorbreekt ie vervolgens de prachtige pianomuziek en de intensiteit die Nancy Osbaldeston en Matt Foley op het podium aan het scheppen zijn. Niet veel later komen er nog andere koppels bij waardoor ook nu weer ons hetzelfde gevoel bekruipt dat dit kleiner, intiemer mocht blijven. En dat opnieuw de eerder koude belichting deze scène geen deugd doet die eindigt wanneer men probeert te reiken naar het licht.

In de daaropvolgende scène die refereert naar de tango kan je deels door de productie zien door de camerastandpunten die ingenomen worden. Eindigen doet Foley de voorstelling op ‘Land of All’. ook dat is een intimistisch nummer. Wat Cherkaoui dan bezielt om Foley even te laten lopen tussen de andere dansers, werkt opnieuw vooral bevreemdend omdat het voor geen meter strookt met de muzikale lijn. Na een elektronisch stuk, legt het nummer zich neer terwijl het duo lijkt opgezogen te worden door het ruimteschipobject. Ietwat voorspelbaar eindigt de voorstelling zoals die begonnen was met ‘Hello, from the children of planet earth.’

< Bert Hertogs >