Recensie Anton Corbijn MOØDe ★★

Nog tot en met 18 april 2021 kan je in CC Scharpoord in Knokke naar MOØDe, de expo met werk van de Nederlandse portretfotograaf Anton Corbijn die voornamelijk bekende mensen toont, modellen en artiesten. Zeker, we waren best wel in de mood voor MOØDe maar toegegeven, een modderige toegang omdat de klinkers kennelijk hoogdringend met de hogedrukreiniger aangepakt moesten worden, en het bijna constant horen boren terwijl je de expo bezoekt, maakten het verre van een aangename ervaring. Los daarvan ontbreekt het in MOØDe vooral aan goeie storytelling. Vormelijk ziet het er allemaal goed uit, maar deze expo mist een ziel, karakter en een verhaal. Dat er wel enigszins lijkt te zijn in de (veel te prijzige) catalogus.

Een introtekstje, dat is alles wat de bezoeker als info te zien krijgt aan het begin van deze expo. Dat Corbijn in 1979 naar Londen verhuisde en er fotograaf werd voor New Music Express en hij al snel inzag dat styling erg belangrijk is voor muzikanten. Dat Anton Corbijn ook af en toe modeshoots doet, lijkt dan ook een logisch gevolg.

Verder moeten de beelden kennelijk voor zich spreken met de datum en locatie erbij en wie het is. Maar dat doen de foto’s niet die naast elkaar bijna willekeurig tegen de muur gehangen lijken. Dan is de catalogus veel slimmer in elkaar gestoken. Een van de weinige foto’s die ook hier naast elkaar hangen, net zoals in het boek zijn die van Dave Grohl die zich in een roze topje gehesen heeft en een zwart met rood geruite rok draagt. Dat beeld zet Anton Corbijn naast zijn foto van de Sugababes, die hij in de nineties in Brussel fotografeert. De focus ligt bij beide op de blote navel.

Heel wat van de portretten die Corbijn maakte, zijn ons te geforceerd, waarbij de fotograaf té opvallend de zaak ensceneert of de lijnvoering in de achtergrond nodeloos extra wil benadrukken. Chris Martin van Coldplay portretteert ie in Den Haag in 2006 bijvoorbeeld met kroon en een koningsmantel waar de wind door waait terwijl ‘La Liberté guidant le peuple’ van Eugène Delacroix aan zijn voeten ligt. Liv Tyler laat ie haar benen dan weer zo onnatuurlijk plaatsen in Frankrijk zodat haar benen parallel komen te staan met de weg achter haar.

Het valt ook op hoe vaak Corbijn diepte van de architectuur gebruikt voor zijn composities om die derde dimensie zo makkelijk in zijn beelden te krijgen. Grace Coddington en Natalia Vodianova en Mia Goth fotografeert hij op dezelfde plek, gebruik makend van pilaren in Parijs. Het lijken dezelfde exemplaren als die waar hij in 1982 Bryan Ferry fotografeerde. Joy Division zien we in de Londense seventies in de metro. 4 jaar later fotografeert hij Herman Brood in Berlijn voor de Muur, ook de Bee Gees zet hij in 1996 voor een muur. U2 en Brian Eno zien we dan weer nietig worden in de industriële omgeving die hen anonimiseert. Het beeld van Bryan Ferry dat Corbijn schiet in Newcastle in 1992 is op dat vlak veel sterker. Hier wordt Ferry niet alleen een nietig, anoniem iemand: de kerktoren op de achtergrond, Ferry die op een leeg strand met zijn witte sokken aan en zijn pet op zit, het tafereel oogt troosteloos, somber. De eenzaamheid is tastbaar. Een naakte Christy Turlington in 1993 in Dublin komt met haar Oosterse parasol in de hand dan weer zeer fragiel over.

Een ongemakkelijk gevoel bezorgt ie de kijker wanneer een naakte Naomi Campbell in 1994 aan een Londens venster haar linker hak aandoet. Ook het portret van Lily McMenamy in 2016 in Heemstede doet de kijker wat. Het bezorgt je rillingen. Met haar rood gewaad, wandelend van een bruine houten trap in een oude woning en haar zeer witte gezicht lijkt dit zo een scène uit een horrorfilm. Lily legt haar rechterhand op haar linkerborst. Dat filmische aspect, al dan niet in combinatie met een vrouw die met de hand een van haar borsten vasthoudt, komt wel vaker terug. PJ Harvey zien we in een beeld uit 1998 haar linkerhand op haar rechterborst leggen terwijl ze op de achterbank van een wagen zit. Dat lijkt goed te matchen met de foto van Charlotte Gainsbourg die Anton Corbijn in 2019 in NY maakt. Hier zal hij haar echter vragen met haar rechterhand haar linkerborst vast te houden en zich voor een bakstenen muur te laten fotograferen.

Het is dus opvallend dat Corbijn wel in de catalogus beelden bij elkaar plaatst die vormelijk of inhoudelijk bij elkaar kunnen horen. Dat gebeurt echter niet in de expo zelf zodat je bezoek, dat na 40 minuten al rond is, een erg vrijblijvende indruk geeft en maar een paar beelden op je netvlies blijven branden. Nochtans zou Corbijn perfect kunnen vertellen waarom en wanneer hij voor zwart-wit kiest of felle kleuren. Of kan hij een overzicht brengen van zijn werk in elk decennium zodat we zijn stijl kunnen zien evolueren. Hij kan ook thematisch werken in de expo. Maar dat alles verzuimt ie waardoor je niet anders dan teleurgesteld de expo verlaat.

Zeker, heel wat bekende fotografen hebben niets of nauwelijks wat te vertellen, omdat ze simpelweg geen verhaal hebben. Omdat ze jarenlang kunnen surfen op de bekendheid die ze genieten niet zo zeer omwille van hun fotografie, maar wel om wie ze voor hun lens krijgen. Je leest het goed: ze danken hun bekendheid grotendeels omdat ze hun wagon aan die van artiesten hangen, die hun locomotief vormen. Ook bij Corbijn lijkt dat op zijn minst gedeeltelijk het geval.

Bitter weinig kiekjes die we zien zijn overigens spontane opnames. Die van Neneh Cherry in 1992 in Parijs en ook die van Lenny Kravitz lijken uitzonderingen. Ook hier staan ze in het boek naast elkaar, maar niet in de expo. Verder pronken heel wat artiesten clichématig voor een auto (Per Gessle), een brommer (Brandon Flowers), laten ze zich voor een stripteasetent fotograferen (Marylin Manson), tonen ze hun tattoos (Tricky), of hebben ze een vrouw met enorme boezem (Iggy Pop) of een model (John Lee Hooker) in hun buurt. Ieder zijn imago en statussymbool dus.

Sterk én typerend voor de harde werkster die ze is, laat Tina Turner zich met een werkhandschoen aan haar linkerhand vereeuwigen in Nice in 1999. Maar ook hier zien we dat beeld niet geplaatst naast dat van The Creatures waarin Corbijn weliswaar in kleur gaat voor een vergelijkbare pose met de hand, maar dan zonder handschoenen. Met op de voorgrond zonnebloemen zoekt de band een oplossing om met de hand iets te kunnen zien omdat de zon hen lijkt te verblinden. Corbijn had echter ook kunnen kiezen om het beeld van Tina naast dat van Adrienne Warren te plaatsen. Niemand kent Adrienne wellicht in ons land of het moeten musicalkenners zijn. Warren ging in Londen en daarna op Broadway in première als Tina Turner in Tina the musical. Haar portret uit 2019 dat ie in NY maakte, toont helemaal wie ze is: nederig en bescheiden ondanks het feit dat ze beschikt over bakken talent dat ook de echte Tina Turner erkent. Het tegenovergestelde komt vaker voor in de business: mensen met nauwelijks talent die hoog van de toren blazen.

Een ander thema dat we vaststellen is gender. Met zijn hoofd liggend op de piano en met een roze hartvormige Elton John-zonnebril op zien we Anton Corbijn Taron Egerton in 2019 fotograferen in Londen. Edge zien we zowel pronken, met zijn gouden ringen waarop onder andere U2 staat in Tanger in 1991. Maar het valt ook op dat ie behoorlijk travestieachtig in beeld gebracht wordt. Ook Michael Stipe wordt in felle kleuren afgedrukt. Bono in Tanger in 1991 niet. Daar kiest Corbijn voor zwart-wit, maar de felle lach – Bono lacht zijn tanden bloot - in combinatie met de oogschaduw en de bloem in zijn rechterhand maken van het beeld iets nonbinairs en naar Bono’s doen zeer spontaan.

Verder is er de nerdy look van David Bowie, met sigaret in de mond, rond brilletje, wit hemd, das en lange mantel in 1993 dat contrasteert met een verglijkbaar beeld van Jam Master Jay, ook in Londen maar dan in 2001. Een zwarte hoed, zonnebril en leren jas draagt ie terwijl er erg veel rook uit zijn pretsigaret komt. Corbijn had even goed Bowie kunnen plaatsen naast de foto van Annie Lennox uit 1992 in Londen en gaan voor gelijkenissen. Hier creëert de fotograaf diepte via het heuvelachtige gras. Maar ook zij straalt iets nerdy uit met die zijstreep en dat rond brilletje.

Weinig echte karakterkoppen blijkt Corbijn gefotografeerd te hebben. Clint Eastwood in LA in 1997 is een van de uitzonderingen. Maar het is vooral hét sterkste beeld uit de expo: Johny Cash die Kate Moss op zijn armen draagt dat niet alleen filmisch oogt maar ook nog eens ontzettend veel karakter uitstraalt (die blik van Cash!).

Misschien karakteriseert dat MOØDe al met al nog het meest: een gebrek aan karakter, een verhaal, een duidelijke lijn waardoor de meerderheid van de beelden als vulsel aanvoelen en maar een paar (lang niet die van U2 overigens) meesterlijk blijken. Corbijn lijkt in zijn carrière ook meermaals een idee gewoon te hebben gerecycleerd. Dat levert niet altijd een sterker resultaat op, integendeel. Dat zorgt voor een hoog déjà-vu-gevoel.

< Bert Hertogs >