Recensie Het James Ensorhuis ★★★1/2

Een recensie over het James Ensorhuis in Oostende, waar de artiest werkte en woonde, op concertnews.be? Wat heeft dat nu met muziek te maken, horen we je al denken? Een onterechte vraag zo blijkt. Want wat velen wellicht niet weten is dat de schilder die enerzijds zo gekend is om zijn cartooneske stijl (de satire in de Baden van Oostende bv.) en anderzijds om zijn maskers die je een beklemmend gevoel bezorgen en de doodshoofden die hij afbeeldt, wel degelijk een verhaal heeft waar muziek in zit. Letterlijk en figuurlijk.

Ensor werkte namelijk tien jaar aan een ballet: ‘La gamme d’amour’ dat in de jaren ’20 in première ging in Opera Antwerpen. De kunstenaar speelde thuis zelf op een harmonium. Het originele instrument staat overigens nog steeds in de blauwe kamer van het James Ensorhuis. Het ballet gaat over twee marionetten die verliefd op elkaar worden en eindigt met een huwelijksstoet. De decors waar die twee scènes zich in afspelen kan je bekijken in de vorm van twee grote maquettes. Verder vernemen we dat Ensor instond voor die decors, het verhaal, de kostuums én de muziek. Hij deed weliswaar beroep op andere kunstenaars om zo zijn droom te kunnen realiseren.

Hij refereert er ook in naar zijn eigen leven door de twee elkaar te laten ontmoeten in een winkeltje. Een die opvallende gelijkenissen vertoont met datgene dat zijn moeder uitbaat en Ensor zelf open houdt wanneer zij ziek wordt. Na haar dood gaat de winkel niet meer open maar laat ie alles onaangeroerd zodat de winkel die een combinatie van souvenirwinkel en winkel waar je curiosa kon kopen er nu uitziet zoals in Ensors tijd. Met zijn maskers en schelpen zou de winkel hem ook inspireren voor zijn schilderijen.

In het winkeltje van zijn moeder werkt een tijdje Augusta Bogaerts. Hij wordt verliefd op haar maar zijn moeder vindt haar geen goede partij. Hoewel ze nooit getrouwd zijn, bleven de twee elkaar wel zien. Nadat Ensors vader sterft in 1887 wordt zijn omgeving overwegend vrouwelijk. Hij zorgt voor zijn moeder. En haalt zelfs even zijn zus Mitche en diens man in huis wanneer ze financiële problemen kennen. Gust Van Yper, zijn knecht kookt onder andere voor hem. Via een gat, rechts van de haard in de blauwe kamer kan hij praten met Gust die meestal een verdieping lager vertoeft. In James Ensors tijd waren er immers nog geen smartphones.

Met ‘La gamme d’amour’ laat Ensor niet alleen verschillende disciplines samenkomen, het bevestigt ook zijn interesse in het theatrale dat ook aanwezig is in zijn schilderkunst. Eerder dan de werkelijkheid voor te stellen, kijkt de toeschouwer naar een voorstelling daarvan.

Ensor blijkt aan de Academie in Brussel gestudeerd te hebben. Maar dat was geen succes. Samen met andere vooruitstrevende kunstenaars stapt hij in Les Vingt. Wanneer de kunstenaarsgroep opgedoekt wordt is hij de enige die tegen stemt. Hoewel het James Ensorhuis geen enkel origineel werk van Ensor toont, alles wat er aan de muren hangt zijn reproducties op ware grootte, krijgt de bezoeker wel een zeer goed beeld over diens oeuvre. Het interieur schildert hij, familieleden, daken van Oostende, de zee, maskers en doodskoppen. Zijn allereerste werkjes maakt ie op het karton van het inpakpapier van het winkeltje van zijn oom. Ook dat is iets wat bij veel kunstenaars terugkomt, de beginperiode is er een van werken op relatief goedkoop materiaal.

Het James Ensorhuis dat sinds 14 juli vorig jaar met een modern belevingscentrum opnieuw toegankelijk is, brengt een degelijk inhoudelijk verhaal (via de audiogids) en stelt alles op een zeer toegankelijke hedendaagse manier voor. Het museum mikt op 50.000 bezoekers per jaar. Aansluitend kan je in Oostende een Ensor-wandeling maken.

< Bert Hertogs >

Het James Ensorhuis is open van 10 tot 18 uur.
Gesloten op maandag tenzij tijdens Belgische schoolvakanties en feestdagen.
Ook op 25 december en 1 januari is het James Ensorhuis gesloten.

Reken iets meer dan een uur voor een bezoek.