Recensie Nomadland ★★★★1/2

Een wondermooie verstillende film over verdriet en verlies, dat is Nomadland van Chloé Zhao naar het gelijknamige boek van Jessica Bruder uit 2017. De film won terecht de Oscar voor beste film, regie en vrouwelijke hoofdrol (Frances McDormand) nadat ook onder andere de BAFTA Awards dezelfde prijzen uitreikten en meer zelfs. Zo werd bij de BAFTA’s ook het camerawerk van Joshua James Richards geprezen. De Golden Globes hielden het bij een beeldje voor beste film en regie. Ten onrechte. Want Frances verdiende ook die absoluut. Zo naturel speelt ze dat je bijna het gevoel krijgt eerder naar een docu over nomaden in de VS te kijken dan naar een dramafilm. Nomaden, die trachten te overleven en van de ene slecht betaalde tijdelijke job in de andere seizoensarbeid vallen (bieten rooien in Nebraska, een restaurantjob in South Dakota, een job op een camping, pakjes inpakken voor een pakjesdienst …). The Golden Globes erkenden McDormand in 2018 dan wel voor haar waanzinnig sterke prestatie in Three Billboards Outside Ebbing, Missouri wat the Academy toen schandelijk niet deed. Op dat vlak voelt de Oscar die de actrice nu kreeg als een broodnodige rechtzetting.

“I’m not homeless, I’m houseless” zegt Fern (Frances McDormand) al vroeg in de film in een poging om duidelijk te maken dat nomaden weliswaar doorgaans niet gekozen hebben voor de levenswijze waarin ze terecht gekomen zijn, maar na verloop van tijd er dermate aan gewend geraken om telkens in een andere omgeving te leven dat ze niet meer zonder kunnen.

De kracht van de film is dan ook dat het pad van Fern vaak kruist met dan van lotgenoten die ze terugziet zoals Dave (David Strathairn), Linda May (Linda May) en Swankie (Charlene Swankie). Dat beeld van steeds onderweg zijn en mensen opnieuw tegenkomen wordt dan ook door Bob Wells gebruikt als een manier van rouwverwerking: dat je nooit definitief afscheid van elkaar neemt maar elkaar nog wel ergens tegenkomt. Ook Carol wijst Fern daarop als ze merkt dat die nog steeds haar trouwring draagt: “Die ring is een cirkel en hij eindigt nooit. En dat betekent dat je liefde nooit eindigt.”

In Nomadland heeft Fern haar man immers verloren. Met hem werkte ze in de US Gypsum fabriek in Empire, Nevada, dat sloot door de crisis in 2008 en zo een quasi spookdorp achterliet. Wells vergelijkt de economie en de consumptiemaatschappij waar arbeiders deel van uitmaken, met de Titanic: “Zoals ik het zie is de Titanic aan het zinken en de economische tijden veranderen. En dus is mijn doel om […] zoveel mogelijk mensen in de reddingsboten te krijgen als ik kan.” Nomadland trekt onze kapitalistische maatschappij ook heerlijk in het belachelijke. Zo zien we enkele nomaden als een reclameclip de emmer om hun gevoeg in te doen bijvoorbeeld promoten. Dat ons leven niks glamoureus bevat toont Nomadland ook wanneer het snot uit Ferns neus komt, ze diarree heeft, onderweg naast de weg moet pissen, of een onder gescheten toiletbril moet proper maken in de toiletten waar ze ook haar haar zal doen terwijl het er vol motten zit bijvoorbeeld.

Fern mag dan wel geen huis hebben en krap bij kas zitten (zo moet ze gaan lenen bij haar zus wanneer haar bestelwagen het begeeft), wat ze in ruil krijgt, heeft ook zijn waarde: vrijheid, schoonheid en zich meer dan ooit verbonden voelen met de natuur. Dat deze prent er op het juiste moment komt en dan ook in de prijzen valt, met de huidige coronamaatregelen/lockdowns zijn we met z’n allen meer van de kleine dingen in het leven gaan genieten, terugblikken op wat we daarvoor allemaal beleefden (ook Fern is enorm nostalgisch en gehecht aan bv. foto’s, dia’s en een servies), en hebben we massaal de natuurpracht weer weten te waarderen, hoeft niet te verbazen. Niet zelden kiest de cameravoering ook om het hoofdpersonage nietig te laten wezen in een groots landschap of binnen de kosmos.

Hetzelfde gevoel bezorgt de wondermooie verstilde soundtrack die bijna uitsluitend beroep doet op instrumentale pianomuziek. Vooral Ludovico Einaudi komt vaak langs met o.a. Oltremare (Divenire), Golden Butterflies (Seven Days Walking, Day One), Petricor (Elements), Low Mist (Seven Days Walking, Day Three), Gravity (Seven Days Walking, Day Three), Low Mist (Seven Days Walking, Day One) maar ook Ólafur Arnalds is bijvoorbeeld te horen met diens Epilogue. Naar het einde van de film toe zal blijken dat Dave en zijn zoon piano kunnen spelen wat zich uit in de quatre mains: Dave’s song van Tay Strathairn.

Nomadland gaat over (over)leven op karakter, omgaan met verlies en verdriet, en de schoonheid en kracht die daarachter schuilt zonder dat de makers de pretentie hebben om de levenswijze van nomaden te willen verheerlijken. Terecht is het dus dé Oscarwinnaar van dit jaar.

< Bert Hertogs >

Nomadland is nu te zien op Disney+