Recensie The Investigation ★★★★

Een mooi eerbetoon aan de Zweedse journaliste Kim Wall, dat is de zesdelige misdaadserie The Investigation die Tobias Lindholm (die onder andere betrokken was bij de realisatie van de succesvolle reeks Borgen) regisseerde. Geen crimi, drama of mysterie minireeks die zich focust op de vraag wie en wanneer? Wel een die zich concentreert op de onderzoeksvragen (die voor zowel speurders als journalisten dezelfde zijn n.v.d.r.): waar, waarom en hoe?

Jens Møller Jansen (Søren Malling) staat voor een bijna onmogelijke opdracht om het lijk van Wall terug te vinden dat in zee gedumpt werd en in stukken werd gesneden. Hij en zijn team moeten in het onderzoek naar de duikbootmoord zien te bewijzen dat Wall wel degelijk vermoord werd. De bewijslast ligt dus bij de politie van Kopenhagen die het onderzoek voert. Jakob Buch-Jepsen (Pilou Asbæk) zal als openbaar aanklager hem er meermaals op wijzen dat ze niks hebben ook al verandert de verdachte een aantal keer zijn verklaringen. Enkele cruciale vragen moeten dan ook beantwoord geraken. Is er sprake van moord, zelfmoord, een ongeval of een natuurlijke dood?

Komt daarbij dat verklaringen van mensen die dicht bij de verdachte stonden in het begin van het onderzoek ook rekening hielden met de mogelijkheid dat het allemaal in scène was gezet, dat het dus om een happening ging. Hoe kwam het slachtoffer om het leven? En net daar wringt het schoentje, want het lijk werd in stukken gezagen en in zakken verspreid het water in gegooid. Waar begin je te zoeken, en welke methode volg je? Hoe begin je eraan als je niet eens de radarbeelden van de duikboot in je bezit krijgt? En als je dan op zoek gaat naar menselijke resten in het water, kunnen lijkhonden wel van pas komen. Maar de Denen zijn daar kennelijk niet mee vertrouwd omdat ze de accuraatheid van die onderzoeksmethode in twijfel trekken.

Wanneer de duikers van de Deense marine het gevoel hebben naar een naald in een hooiberg te zoeken wat terecht is: zo moeten ze eerst gaan duiken zonder dat de koers van de duikboot al geweten is, daarna blijkt die koersbepaling uit de radarbeelden uit Malmö niet helemaal correct te zijn en vervolgens blijken de lijkhonden al van honderden meters ver een lijkgeur (via de wind of de stroming?) waar te nemen op zee waardoor het zoekgebied nog steeds te groot wordt. Kortom: het is een veel complexere en technischere zaak (dat de onderzoekers uiteindelijk dankzij een oceanograaf beter zullen vatten) dan wat je tot nu toe dacht. Dat is ontegensprekelijk de verdienste van deze serie, dat die aantoont hoe moeilijk het onderzoek was omdat het er lang naar uitzag dat dit de perfecte misdaad zou kunnen geweest zijn. Maar even goed toont The Investigation ook aan hoe moeilijk het was om de bewijslast tegen de beklaagde, die houdt van gewelddadige seks en wiens naam niet eens vermeld wordt in deze serie, te vinden.

Want hier is lange tijd iemand aangehouden met het vermoeden dat er moord in het spel was, terwijl er geen sluitend bewijs was om zelfs doodslag te kunnen pleiten. Als je in de rechtbank iemand wil aanklagen voor moord, moet je immers alle andere zaken uitgesloten kunnen hebben. De doodsoorzaak achterhalen (en dus alle lichaamsdelen vinden) is dan cruciaal. Maar wat als een gerechtsarts geen doodsoorzaak kan vaststellen? Hoe ga je dan de zoveelste herziene verklaring van de beklaagde kunnen verwerpen? En als je dan iemand van moord wil beschuldigen, moet je nog zien te achterhalen wat diens motief (bv. lust, jaloezie, macht of wraak) dan wel geweest kon zijn.

The Investigation leest dan ook als een ode aan het onderzoek, aan wat speurders doen, maar ook journalisten bedrijven. Het wie, wat, waar, waarom, wanneer en hoe(veel) zien te beantwoorden, elke dag ook al zijn de omstandigheden soms ronduit moeilijk en geraak je soms moede- en radeloos omdat je constant lijkt vast te lopen in hetzelfde doodlopende straatje. Het verschil tussen feiten die bewezen kunnen en hypotheses waar je geen bewijs voor vinden kan komt hier ook aan de oppervlakte. En dat daarvoor ook data analyse (zoals het surfgedrag van de beklaagde) een beeld kan vormen met wat ie bezig was.

Vooral in de eerste afleveringen is de reeks behoorlijk traag, technisch en misschien wel wat afstandelijk. Maar vanaf de derde aflevering komt er steeds een emotionele catharsis naar het einde van de aflevering waardoor wij instant kippenvel krijgen en tranen in de ogen. De mooie minima muzikale begeleiding op cello raakt ons tot in de diepste vezel. En zo kruipt deze zaak toch onder de huid. De serie trekt dan ook druppelsgewijs de kaart van het menselijke en het emotionele (de witte stenen op het strand die en hartje vormen voor de journaliste bv.).

Zeker, de roddelpers bestookt Jens, wiens work-lifebalance niet in evenwicht is, met vragen zoals die of de beklaagde en het slachtoffer elkaar al kenden en mogelijks een seksuele relatie hadden. Maar het sterk gemediatiseerde verhaal dat iedereen kent, wordt hier bewust wat in de marge gebracht. Hier zien we namelijk  hoe een gemeenschap meeleeft en rouwt, hoe Kims ouders – terecht – schroom hebben om haar laptop aan de onderzoekers mee te geven omdat ze vrezen dat het bronnengeheim van hun dochter geschonden zou kunnen worden, hoe een onderzoeker dicht bij de nabestaanden wil staan en hen als eerste wil informeren rond de stand van zaken van het onderzoek, voor ze dat in de pers zouden lezen.

Naast filosofische bedenkingen, stelt de serie ook dat mensen fouten maken maar dat slechts weinigen dat durven toegeven. Het is de reden waarom Jens Maibritt (Laura Christensen) aan boord houdt ook al maakt ze een beroepsfout door haar dossier te vergeten waar ze een huiszoeking verrichtte. Uiteindelijk is zij het die het initiatief neemt om nog eens door het ganse dossier te gaan in de hoop iets te vinden dat het team tot dan over het hoofd zag.  

De beklaagde werd uiteindelijk op 25 april 2018 schuldig bevonden en kreeg levenslang. Jakob Buch-Jepsen liet als bezwarende omstandigheid opnemen dat Kim Wall daar was in haar hoedanigheid als journaliste. In die zin wordt The Investigation niet alleen opgedragen aan het slachtoffer, maar bij uitbreiding aan al wie onderzoek verricht, ook binnen de journalistiek.

< Bert Hertogs >   

The Investigation is nog tot 2 december 2021 beschikbaar op VRT NU

The Investigation is nu verkrijgbaar op DVD.