Recensie Hyperrealism Sculpture ★★★1/2

Sinds 25 juni kan je bij Tour & Taxis naar de expo ‘Hyperrealism Sculpture. Ceci n’est pas un corps’. Wie daar een déjà vu-gevoel van krijgt, kunnen we geruststellen. De tentoonstelling liep inderdaad al eerder in Musée de la Boverie van 22 november 2019 tot 2 augustus vorig jaar. Dat is dus nog niet zo lang geleden. Net als in Luik zijn er in Brussel zo’n 40-tal beelden van internationale kunstenaars uit onder meer de VS, het VK, Italië, Spanje, België, en Australië te zien. En dat is meteen een van de mindere punten aan deze expo: je bent er nogal snel door (als je de ganse bezoekersgids wil lezen en de filmpjes bekeken wil hebben, reken je maximaal 1,5 uur). Daarnaast kon maar een deel van de werken ons echt boeien. Voordeel van de piekfijne organisatie en opbouw van de tentoonstelling is dat er meer dan voldoende ruimte is voor de bezoekers. Wie al gaan kijken is in Luik vorig jaar, ontdekt in Brussel overigens negen nieuwe werken.

In de jaren ’60 ontstond het hyperrealisme in de States. Het vormde net als het fotorealisme en de pop art een antwoord op de abstracte kunst. Door voor hyper te kiezen, bliezen deze kunstenaars het realisme dat tot dan als passé bestempeld werd, nieuw leven in. De hyperrealisten maken extreem realistische kunstwerken ook in een poging om de toeschouwers te misleiden. Dat dit anno 2021 ook nog aardig lukt, bewijst het eerste werk dat in de expo te zien is: ‘Caroline’ van Daniel Firman uit 2014. We zien hoe een jong tienermeisje zich angstig verschuilt onder haar trui terwijl ze tegen een witte muur leunt.

‘Hyperrealism Sculpture. Ceci n’est pas un corps’ is ingedeeld in zes secties. Het eerste staat stil bij menselijke replica’s en de ‘founding fathers’ van deze nieuwe kunststroming uit de sixties: Duane Hanson en John DeAndrea. In deze eerste ruimte zien we hoe sommige hyperrealisten focussen op de arbeidersklasse. In ‘Ethyl’ uit 2001 toont de Amerikaan Thomas Kuebler een kuisvrouw,  Duane Hanson maakte op zijn beurt dan weer ‘Two Workers’ in 1993. Voor hem stonden twee werkmannen, waaronder de conciërge van een museum, model. Ook rond zijn ‘Cowboy with Hay’ dat naast kracht ook iets breekbaars en eenzaams uitstraalt, hangt net als ‘Two Workers’, en ‘Ethyl’ van Kuebler helaas ook een parfum van stereotypering.

“Een werk moet niet mooi zijn,  het moet betekenisvol zijn.”
Duane Hanson

In een volgende ruimte zien we werken die in één kleur zijn uitgevoerd, en dus eigenlijk al wat afwijken van het zuiver hyperrealistische. ‘Venere Italica’ van de Italiaanse kunstenaar Fabio Viale is nieuw. Het is dit jaar ontstaan en is dus een van de nieuwe werken in deze expo. Viale toont een replica van de ‘Venus Italica’ van Antonio Canova in wit marmer. Hij voegt daar weliswaar iets aan toe door de kijker op het verkeerde been te zetten. Hij doet het marmer namelijk lijken alsof het piepschuim is, dat veel lichter materiaal is. Een meisje dat een selfie van d’r neemt terwijl ze op de matras naast een raketwerper ligt, toont de Brit Thom Puckey ernaast in het marmeren ‘Figure on Bed with Camera and Weapons’ uit 2013. Met dit beeld dat een jaar nodig had om te ontstaan uit een marmerblok, toont de kunstenaar de kwetsbaarheid van het meisje in een intiem moment.

“Details maken de perfectie, maar perfectie is geen detail. ”
Leonardo Da Vinci

In de derde sectie, staan lichaamsdelen centraal. Inspiratie voor ‘Back to Square One’ vond de Deen Peter Land bij de financiële crisis uit 2008. Hij had schrik om terug te vallen naar niks en dakloos te worden. Ook de angst om uitgestoten te worden uit de gemeenschap, zit vervat in dit werk dat zijn zijn gezicht en zijn voeten toont die elk uitsteken uit een doos. Zijn lichaam dat niet te zien is wordt gesuggereerd door een surrealistisch lange rij dozen die ook in een boog gaan en afhankelijk van de tentoonstellingsruimte waarin het werk tentoongesteld wordt, zo goed mogelijk de locatie vullen. ‘Back to Square One’ verwijst verder naar Monopoly, en bij uitbreiding andere bordspelen waarbij je terug naar af moet (de start). Op die manier toont dit kunstwerk - dat we beter naar waarde wisten te schatten na het zien van het filmpje - de angst om wat verworven is te verliezen. Iets wat zich doorgaans pas begint te manifesteren bij het ouder worden.

Carole A. Feuerman
General´s Twin
2009-11

© Carole Feuerman
Consigned to Galerie Hübner & Hübner
Courtesy of Institute for Cultural Exchange, Tübingen

De Japanse hyperrealist Kazu Hiro toont met ‘Andy Warhol’ uit 2013 een sokkel die begint vanaf het zilveren hemd van de Amerikaanse popartkunstenaar en onderaan eindigt alsof het een vloeistof is zoals verf die op de grond vloeit. In de eighties toont de Amerikaanse Carole A. Feuerman het torso van zwemmers. Wat haar werken ‘Catalina’ uit 1981 en ‘General’s Twin’, dat ze tussen 2009 en 2011 schiep, zo ontzettend realistisch maakt, is hoe ze erin slaagt om de waterdruppels op de huid van deze baadsters erg realistisch weer te geven. 

In de vierde ruimte wordt er gespeeld met dimensies. De Australische kunstenaar Ron Mueck toont met ‘A Girl’ uit 2006 een baby van maar liefst 5 meter lang. Deze pasgeboren baby, met navelstreng en bloed op haar lichaam doorprikt het ‘mooie’ en het ‘schattige’ dat vaak – onterecht – geassocieerd wordt bij een geboorte. Het meisje heeft meer weg van een monster. In de vijfde ruimte die focust op de werkelijkheid die vervormt wordt, worden babies dan weer niet meer realistisch voorgesteld. In ‘Newborn’ uit 2010 toont de Australische Patricia Piccinini een baby met een slurf en voetjes en handjes die misvormd zijn (lees: ze hebben weinig menselijks). Ook in haar ‘The Comforter’ uit hetzelfde jaar toont de kunstenares een wezen dat zowel iets dierlijks als iets menselijks bezit. We zien een behaard meisje met rode ballerina’s aan een baby troosten dat ook zowel menselijke als dierlijke elementen in zich draagt.

(lees steeds verder onder de foto's)

Tony Matelli
Josh
2010

© Tony Matelli
Courtesy of the artist and Institute for Cultural Exchange, Tübingen

Met ‘Josh’ uit 2010 refereert de Amerikaan Tony Matelli naar het surrealisme. De kerel die hij toont heeft iets afwezigs in zijn blik en blijkt daarnaast ook nog eens de zwaartekracht te tarten. Hij lijkt te zweven. Kritiek op de reclame industrie heeft de Amerikaan Mel Ramos dan weer wanneer ie met ‘Chiquita Banana’ uit 2007 deze sector parodieert. Uit een banaan komt een pin up girl tevoorschijn. Inhoud en verpakking, lichaam en object zijn hier één geheel.

In de zesde en laatste ruimte wordt er gezocht naar een antwoord hoe de toekomst van het hyperrealisme eruit kan zien. Hier stippen we graag ‘ICH LEBE!’ uit 2015 van het Zwitserse kunstenaarsduo Glaser/Kunz aan. Zij slagen erin de kijker op het verkeerde been te zetten met hun projectie. Het lijkt alsof er een echte vrouw staat die naar je kijkt. Maar na een tijdje stapt ze uit haar sculptuur en ziet de toeschouwer dat het niets meer is dan een wit beeldhouwwerk waarop video geprojecteerd werd. Het 3D-gevoel wordt helemaal doorprikt wanneer die vrouw gaat liggen en dan te zien is op het doek dat achter de sculptuur opgesteld is. Van 3D naar 2D gaan we dus qua beleving. Uiteindelijk zijn het allebei illusies, en net dat is de kracht van het werk, omdat je het valse gevoel krijgt dat de ene illusie minder een illusie is dan de ander om zijn (hyper)realistische factor. Maar het werk blijft uiteraard één grote illusie.

Sam Jinks
Woman and Child
2010

© Sam Jinks
Courtesy of the artist, Sullivan+Strumpf, Sydney and Institute for Cultural Exchange, Tübingen

De mooiste werken van ‘Hyperrealism Sculpture. Ceci n’est pas un corps’ vinden we in de vierde ruimte en zijn van de Australiër Sam Jinks. Die toont op een ontzettend fragiele en integere manier vrouwen. In ‘Untitled (Kneeling Woman)’ uit 2015, toont ie de kwetsbaarheid van een naakte vrouw die knielt. Dat doet ie door voor kleine afmetingen te kiezen en haar zo gedetailleerd weer te geven dat je door haar huid niet alleen de ruggenwervel ziet maar ook bloedvaten, wat haar erg breekbaar en menselijk maakt. In ‘Woman and Child’ uit 2010 zien we twee keer dezelfde persoon. De oude vrouw houdt de babyversie van zichzelf op een liefdevolle manier vast. Oud (de naderende dood) neemt jong (de geboorte) in de armen. Een wondermooi en ontroerend beeld levert dat op dat lang op je netvlies blijft branden.

< Bert Hertogs >

De expo Hyperrealism Sculpture. Ceci n’est pas un corps. loopt nog minstens tot 7 november 2021 in Tour & Taxis. Meer info op: expo-corps.com