Recensie Bloed, aarde en verlangen ★★★1/2

Voor de allereerste keer slaat het Belgische theatergezelschap Les Baladins du Miroir uit Jodoigne haar tenten op in Vlaanderen. De primeur is voor Zomer van Antwerpen. Wat deze Bloed, aarde en verlangen uniek maakt is niet alleen dat de meertalige voorstelling maar liefst drie werken: Bloedbruiloft (1933), Yerma (1934) en het Huis van Bernarda Alba (1936) van de Spaanse auteur Frederico Garcia Lorca door elkaar verweeft, maar ook de verteller de rol laat spelen van de auteur. Op die manier wordt de brug gemaakt tussen fictie en non-fictie in een bijzonder rijke en verrassend verzorgde voorstelling waar muziek (onder leiding van  Line Adam), theater, fraaie videoprojecties van Jean-Luc Gason (zoals het opzetten van de tent waarin we ons bevinden, of een ander tafereel met bv. een dansende actrice, dat wat weg heeft van de film ‘Midsommar’ wanneer Yerma bevrucht wil worden op haar vruchtbaarheidsbedevaart), dans, en meerstemmige zang met elkaar blenden in een heerlijk volkse mix. In een sfeer waar de streng katholieke moraal (acht jaar rouwen waarbij er geen zuurstof in het huis mag komen van Bernarda Alba wanneer ze weduwe geworden is) dermate verstikkend werkt. Bloed, aarde en verlangen gaat dan ook over de droom om vrij te kunnen zijn, en uit je uitzichtloze situatie proberen te geraken door je eigen beslissingen te nemen (en daardoor in te gaan tegen de wil van een ander). De voorstelling toont ook aan dat zowel het matriarchaat (Bernarda Alba) als het patriarchaat, een mens diep ongelukkig kunnen maken.

Openen doet Bloed, aarde en verlangen met de dood van Bernarda Alba’s tweede man. Een doodskist wordt op de scène gebracht. Adela, neergezet door Elfée Dursen die over een heerlijk wat lager stemtimbre beschikt, zal constant haar moeder uitdagen. Zo weigert ze zich in zwart te blijven kleden, en kiest ze eens voor een groene jurk. Ze is overigens niet alleen in haar verzet. Ook de andere meisjes doen stiekem bijvoorbeeld hun zwarte nylonkousen naar beneden zodat hun benen wat kunnen bruinen. Constant wordt doorheen het stuk de hitte beschreven waarin het gezin zich bevindt. Aan de ene kant is dat een metafoor om het gebrek aan zuurstof te beschrijven in huis, aan de andere kant leent het zich ook voor die verborgen seksuele spanning onder de dochters. Angustias zal trouwen met Pepe en een groot deel van de erfenis van haar vader opstrijken. Maar zowel Adela als Martirio voelen ook iets voor hem. De spanningen stijgen dan ook ten top, zeker wanneer blijkt dat Adela stiekem met hem afspreekt en dus geen maagd meer is. Wanneer die laatste denkt dat haar moeder Pepe omgebracht heeft, hangt ze zichzelf op. Bevreesd om de reputatie van haar gezin die hieronder zou kunnen lijden, pepert Bernarda Alba het er goed in bij haar dochters: hun zus stierf als een maagd. Monique Gelders zet de rol van Bernarda Alba helemaal naar haar hand, domineert constant op de scène met haar stok (waar ze ook mee slaat) en laat niet los. Ijzersterk is haar acteerprestatie. 

Irène Berruyer speelt Yerma, een vrouw die op vruchtbaarheidsbedevaart gaat omdat ze niet zwanger geraakt van Juan. Vermits ze na jaren nog steeds geen kind op de wereld gezet heeft, voelt ze steeds meer de druk van buitenaf. Er wordt over haar geroddeld en ze voelt zich steeds minder op haar gemak in haar huis en met haar huwelijk. Uiteindelijk zal Yerma inzien dat Juan nooit kinderen wou hebben en er nooit zal willen, slaat ze zijn voorstel om tevreden te zijn met wat ze hebben in de wind, en vermoordt ze hem.

In Bloedbruiloft speelt Virginie Pierre de bruid die stelt dat ze zich op haar bruiloft niet al te best voelt en even wil rusten (wat in deze voorstelling net voor de pauze gebeurt). Uiteindelijk zal ze vluchten met haar geliefde Leonardo. Tijdens de vlucht beseft ze dat ze haar bruidegom gekwetst heeft. Het komt tot een confrontatie tussen de bruidegom en Leonardo waarbij ze elkaar doden met een klein mes.  Maar liefst 5 doden kent het passionele Bloed, aarde en verlangen dus. Merk op dat de voorstelling start met rouw en daar ook mee eindigt, terwijl in het midden de kaart van het levendige feest van de bruiloft gevierd wordt. De cast zien we dan ook respectievelijk in zwart gekleed, wit (op blote voeten) en in kleurrijke kledij.

Sterk contrasterend tussen levend en dood, tussen feest en rouw, tussen droom en werkelijkheid, het verlangen naar vrijheid en het beklemmende gevoel van alledag op het platteland en de kleingeestige plattelandsgemeenschap die je een gevangen gevoel kan bezorgen, meandert deze voorstelling tussen hoop en wanhoop. Een wereld waar zowel de vrouwen als de mannen (tijdens het huwelijk verhuist een man respectievelijk van het bed naar de tafel en vervolgens naar het café) als gezinshoofden er niet al te best uitkomen.

Finaal blijft dan ook het donkere gevoel over dat je lot vastligt en je er niet aan kan ontsnappen hoewel Les Baladins du Miroir met haar snelle vertelstijl, waar overigens ook wat humor in steekt, je verre van met deprimerende gedachten naar huis stuurt. Dat heeft wellicht ook met de levendige eclectische stijl te maken, zowel visueel als op muzikaal vlak. En de hoge tempowissels, inclusief de sfeer die wel vaker omslaat. Net na de pauze organiseert Bloed, aarde en verlangen zelfs een heuse karaoke op de tonen van ’Ma chou la cambayos’ en ‘Ramon I acro ramon. Amor sifura amor’.

Uiteraard komt het sympathiek over dat het Franstalige gezelschap stukken tekst in het Nederlands brengt. Maar dat had voor ons niet gehoeven, net als de summiere boventiteling. In zo’n geval verkiezen we ofwel een nauwgezette vertaling ofwel helemaal geen. De productie schakelt snel tussen de drie verhalen en het Franse spreektempo is bijzonder hoog waardoor die aan het publiek enerzijds een goede beheersing van het Frans vraagt, en anderzijds ook een snel aanpassingsniveau tussen de verschillende talen en verhalen. Soms durft de voorstelling als van de hak op de tak overkomen, maar net dat ook heeft zijn charme, maakt het authentiek en spontaan. Tenslotte stoorde het eloquente taalgebruik van de verteller in het Nederlands ons wat omdat het te fel afstak ten opzichte van de volkse thema’s en taferelen. Maar laat dat vooral detailkritiek wezen, het publiek reageerde laaiend enthousiast na dit stuk dat maar liefst 155 minuten inclusief pauze duurt.

< Bert Hertogs >

Bloed, aarde en verlangen is volledig uitverkocht op Zomer van Antwerpen. In augustus kan je het gezelschap aan het werk zien in Namen en Spa.