Recensie Lied van de zee ★★★

‘Het einde was een klein beetje heel verdrietig’ zegt een dochtertje tegen haar papa wanneer ze de trappen van de Cinema afdalen. Enkele seconden later is het meisje al in opperbeste stemming. Lied van de zee is dan ook triest en melancholisch maar toch zit er ook een positieve boodschap achter. Jazeker, de film gaat over rouwverwerking, of beter: het er lang niet toe in staat zijn en zo jaren verliezen. Maar de film van Tomm Moore toont in veelvoud ook de wedergeboorte aan van de verschillende personages die elk ook een evenknie hebben in het verhaal in het verhaal.

Neem nu Ben. Hij is de grote broer van Saoirse. Zijn moeder Bronagh die hij niet meer zag na de geboorte van zijn zusje heeft ‘m op het hart gedrukt dat ie haar beste vriend zal worden en de liefste grote broer zal worden voor haar. Maar dat draait anders uit. Zijn zus zegt niets, hij houdt haar kort (aan de leiband zelfs) en staat niets toe. Dat komt omdat zijn vader hem gezegd heeft dat hij haar altijd moet beschermen. Die druk zorgt ervoor dat het jongetje overdrijft en eigenlijk een verstikkende omgeving voor haar creëert.

Zijn vader, die je met de mythe rond Mac Lir kan linken, is uiteindelijk ook maar het resultaat van zijn moeder. Die woont in de stad, wordt door de schipper die haar overzet om de zesde verjaardag van het meisje te vieren aan het huisje naast de vuurtoren, afgezet als ‘oude heks’. Al snel zal ze haar zoon erop wijzen dat de plek waar hij woont niet ideaal is voor kinderen. ‘Hoe kan je dat kind er zo laten bijlopen? Het is een schande.’ klinkt het terwijl het gezin alleen op een eiland leeft en je je dus kan afvragen wat de zin kan zijn om je dan modieus te gaan kleden. Oma kankert er ondertussen op los. Wanneer ’s nachts het meisje in het water is geraakt en aangespoeld lijkt, is dat voor haar de druppel om ze mee naar de stad te nemen en dus haar zoon zijn vaderrol te ontnemen. In werkelijkheid is het meisje half mens half elf en wordt ze als ze haar wit pak aanheeft in het water een zeehond. Ze is dus wat in de folklore beschreven wordt een selkie. Volgens o.a. de Schotse en Ierse mythe is dat een mens die in het water in een zeehond kan veranderen.

Het duurt lang eer Ben inziet dat zijn zus over magische krachten beschikt. De andere familieleden blijken er ook blind voor te zijn. De oma geeft ook geen ruimte voor alle (negatieve) emoties in haar huis, waarbij haar personage gelinkt kan worden met dat van de uilenheks. Ook dat wil deze film dus meegeven, dat geen enkele emotie opgekropt mag worden, laat staan taboe zijn (hier: de metafoor van ‘negatieve’ emoties die iemand pijn kunnen doen die opgepot worden).

Het zit soms ook in kleine dingen, wanneer de twee stiekem tijdens Halloween bijvoorbeeld al wegsluipen uit het huis van hun oma die hen al om vier uur in bed steekt. Dan wijst Ben zijn zus op de gevaren maar klimt wel over een hek terwijl zij het gewoon open doet. Of hoe mannen soms gewoon een oplossing voor een probleem verder zoeken dan eigenlijk hoeft. Visueel zien we de wedergeboorte van het meisje op het einde maar ook van alle andere personages. Dat gebeurt abrupt, behalve bij Ben, die evolueert van het egoïstische, koppige en bazige eikeltje dat ook jaloers is omdat ie als oudste het met een pak minder aandacht moet stellen dan zijn jongere zus, tot iemand die ziet dat ie haar kan redden. Ook in een zin als ‘Ik kan wel wat meer licht gebruiken. En jij?’ zit de mogelijkheid van de wedergeboorte in, om uit een donkere periode te geraken. De volwassenen die we te zien krijgen, met de vader vooral op de eerste plaats, zijn stuk voor stuk eenzame/vereenzaamde figuren.

Ook letterlijk zien we visueel Ben opnieuw geboren worden wanneer hij in een scène uit een holte, in de vorm van een vagina, van een boom stapt. En dan is er nog de jas die uitgedaan wordt en in het niets verdwijnt, het beschermend elfenomhulsel van Saoirse zodat ze verder kan als mens. Dat zorgt ook voor een scheiding tussen mens en elf. Scheiding is overigens ook een thema dat in Wolfwalkers, het derde deel van Moores Ierse folkloretrilogie naar voorkomt. Daar zijn het de mensen die de Wolfwalkers op de vlucht doen slaan.

Wat beide verhalen gemeen hebben, is het eerder trage verteltempo, dat ons beter past bij Lied van de zee dat veel meer een new wave, ambient karakter in zich heeft wat zich ook vertaalt in de mooie muziek van Bruno Coulais. Een van de knapste scènes vinden we die wanneer Saoirse op de ruit van de wagen van oma drie zwemmende zeehonden tekent met haar vingers als ze die heeft laten aandampen door tegen het raam uit te ademen. Dromerig en fantasierijk is deze Lied van de zee dus, die we kennelijk beter wisten te smaken dan Wolfwalkers.

< Bert Hertogs >