Recensie Der Silbersee ★

Tippelhoeren, flags die een pain in the ass zijn, Benny Claessens die de – ‘Fucking homophobes!’ - relnicht mag uithangen als regisseur in het stuk (foeterend over de wijn op scene die appelsap blijkt en nepsigaretten die hem maar niet kalmeren), Marjan De Schutter die de tijd wat vult tijdens een scènewissel ‘Yes, they are doing a scene change. Otherwise you would be staring at a red curtain’ met de klassieke grap ‘How does a soprano sing a scale? Do, Re, Mi, Me, Me, Me, Me ME!’, een choreo in haar groene latexpakje mag uitvoeren en een poging ondernemen om de aria van de Koningin van de Nacht uit de Toverfluit te zingen, kunnen niet verbergen dat Der Silbersee (muziek van Kurt Weill en een tekst van Georg Kaiser) niet kan tippen aan pakweg Aufstieg und Fall der Stadt Mahagonny dat ie met Bertold Brecht drie jaar eerder had gemaakt.

Bij Opera Ballet Vlaanderen verzuipt Der Silbersee in de metalaag (stuk in het stuk) die dermate bovendrijft dat je niet anders kan concluderen dat er twee zaken gemaskeerd moeten worden. Dat het dramaturgisch een niemendalletje is dat véél te lang duurt (drie uur inclusief pauze voor de beperkte plot die het bezit). En dat Weill zich qua thematiek (rijk vs. arm, maatschappijkritiek …) ook herhaalt. Maar door de gekozen vorm (een hybride tussen opera en theater, met veel te veel gesproken tekst die oeverloos uitweidt) verslapt de spanningsboog ook danig. Door de gekozen theater in het theater-vorm waarbij steeds een andere invalshoek gezocht wordt om het verhaal te ensceneren, wordt de voorstelling ook gesaucissoneerd waarbij je ook steeds als kijker snel mee moet schakelen wat het naast de lange duurtijd voor de korte plot van Der Silbersee een lange zit maakt, die je meesleurt in zee maar niet veel later weer op het droge brengt, en dat op repeat. De leukigheidjes (zoals de getoonde boosheid om de vierde wand) moeten het publiek bij de les houden.

Niet dat we niet houden van wat kitsch en camp. Wie concertnews.be al langer volgt, weet dat we nooit verlegen zijn om dat soort producties soms zelfs de hemel in te prijzen. Alleen moet het ganse plaatje dan wel kloppen en de vorm geen excuus zijn voor gratuit effectbejag en aandachtszoekerij omdat inhoudelijk de zaak maar een mager beestje blijkt.

Der Silbersee ging op 18 februari 1933 gelijktijdig in Leipzig, Maagdenburg en Erfurt in première. Dat was negentien dagen nadat de nazi’s de macht gegrepen hadden in Berlijn. De voorstelling was een groot succes maar de nieuwe machthebber zag er een antifascistisch pamflet in, en hekelde onder andere het feit dat militaire marsen ingezet werden in de protestliederen. Der Silbersee was dus geen lang leven beschoren. Letterlijk ook. Want op 10 mei 1933 behoorde de vocale score bij de werken die de nazi’s verbrandden tijdens de Boekverbranding die in Berlijn plaatsvond. Er zit dan ook een politieke boodschap verwerkt in der Silbersee dat de vorm aannam van een volkse opera en verwijzingen naar de variété bezit met zijn walsjes, foxtrot en tango. In de openingsscène van Ersan Mondtags versie zien we, we zijn 100 jaar na de creatie van het werk beland in 2033, een stel mutanten de can-can dansen bv. Dat het werk nadien niet zo veel meer werd opgevoerd komt o.a. omdat je zingende acteurs nodig hebt en acterende zangers.

Der Silbersee is eerst en vooral een magisch sprookje. Dat vertelt over enkele mensen die helemaal onderaan de maatschappij terecht zijn gekomen en leven in hutten aan het Zilvermeer. Severin is een van hen. Hij steelt op een dag een ananas, dat een luxeproduct is en wordt door de veldwachter Olim neergeschoten. Die laatste wint ineens de euromillions, en toont berouw. Hij vraagt zich af waarom iemand die niet in zijn basisbehoeften kan voorzien, kiest voor een ananas. (later blijkt dat Severin zo het paradijselijke wou proeven n.v.d.r.). Olim neemt hem in huis nadat ie ontslagen werd uit het ziekenhuis waar geen verplegers of chirurgen meer werken. Die job werd kennelijk overgenomen door cyborgs die zich vestimentair wel volgens de traditie kleden. Olim bezorgt Severin alles wat hij wil, maar die blijft ontevreden. Hij zint op wraak zeker wanneer Fennimore hem heeft opgehitst met haar Cesarballade. Frau Von Luber, haar tante, is namelijk de voormalige eigenares van het kasteel, en nu gedegradeerd  tot hulpje van Olim. Ze wil haar kasteel terug en zal ervoor zorgen dat de wrokgevoelens bij Elim aangewakkerd worden zodat de confrontatie tussen de twee mannen er zal komen. Maar Severin blijkt vergevingsgezind, en trekt met Olim naar Der Silbersee. In de tekst is het de bedoeling dat ze zich daar zullen verdrinken. Maar hoewel het lente is blijkt het meer bevroren zodat ze tot aan de andere kant geraken waar een nieuwe toekomst (vanuit het standpunt van 1933 bekeken, het neo-fascistisch klimaat waar we nu in beland zijn) op hen wacht. Dé vraag is dus of die wel zo rooskleurig zal zijn als de van de pot gerukte über gay outfit die Daniel Arnaldos dan draagt.

Met Der Silbersee opent Opera Vlaanderen de deuren na de coronacrisis met een voorstelling die geregisseerd werd door Ersan Mondtag. Diezelfde regisseur bracht in het huis ook Der Schmied von Gent dat liep tot de cultuurhuizen omwille van de lockdown door corona gesloten werden. Deze voorstelling verwijst overigens in de glasramen van het kasteel (puik werk van de decorafdeling!) naar die andere productie.

Benny Claessens zien we alweer in een rol die we hem zo vaak zien spelen samen met Marjan De Schutter. Hysterisch, druk en van de pot gerukt. Niets nieuws onder de zon dus. Ook het stuk in het stuk, personages die elkaar plots aanspreken met de voornaam van de acteur, kitsch en camp op een draaiend operapodium is helemaal niets revolutionairs. Wat wél revolutionair zou zijn, is holebi’s een keer neerzetten (of het nu om een podiumvoorstelling, film, serie of tv programma gaat) zonder alweer te vervallen in de stereotype beeldvoering van de drama queen/ik kan de wereld niet aan – zuchtje -/ fashionista met wapperende handjes (al dan niet met een hand die richting voorhoofd gaat). Mensen krijgen in onze maatschappij bijna uitsluitend dat beeld te zien van de lgbtqi+-gemeenschap. Dat is ondertussen problematisch aan het worden en niet woke.

Conclusie: This opera thing is not for me. Sorry Jan, I quit.

< Bert Hertogs >

Credits:

DER SILBERSEE  

COMPOSITIE Kurt Weill (1900-1950)

LIBRETTO Georg Kaiser & Till Briegleb

‘Schauspiel-Oper’ in drie bedrijven

Wereldpremière 18 februari 1933, Leipzig, Magdeburg en Erfurt

Nieuwe productie

MUZIKALE LEIDING Karel Deseure 

REGIE EN SCENOGRAFIE Ersan Mondtag

LICHTONTWERP Roland Edrich

KOSTUUMONTWERP Josa Marx

KOORLEIDING Jan Schweiger

DRAMATURGIE Till Briegleb & Piet De Volder 

Severin Daniel Arnaldos

Fennimore Marjan De Schutter, Hanne Roos

Olim Benny Claessens

Lotterieagent + Baron Laur James Kryshak

Frau von Luber Elsie de Brauw

2 Verkäuferinnen Dagmara Dobrowolska, Chia-Fen Wu

4 Bursche Simon Schmidt, Onno Pels, Thierry Vallier, Mark Gough

Landjäger, Doktor, Polizist,... e.a. Jonas Grundner-Culemann

Symfonisch Orkest Opera Ballet Vlaanderen

Koor Opera Ballet Vlaanderen

COPRODUCTIE Opéra national de Lorraine