Recensie Fernando Botero ★★★★★

Voor het eerst is er in ons land een overzichtstentoonstelling te zien met werk van de Colombiaanse schilder en beeldhouwer Fernando Botero die volgend jaar op 19 april 90 wordt. De primeur is voor het BAM in Bergen. De expo ‘Voorbij de vormen’ is letterlijk en figuurlijk groots. Het is wat ons betreft dé tentoonstelling van dit najaar in ons land.

Wat ons zo aantrekt in Fernando Botero’s werk is zijn directe stijl die zeer toegankelijk is. Net zoals deze website probeert te zijn. De kunstenaar vertrekt weliswaar vanuit zijn fantasie. Portretten en stillevens zijn dus niet naar waarheid geschilderd, maar hij streeft wel een natuurlijk realisme na. Beïnvloed door de Mexicaanse murals, zal ie al vroeg in zijn carrière grote werken maken. Verder kreeg ie de tip van Cézanne om hoofden van mensen als een appel te schilderen. Een tip die hij letterlijk nam. Door te kiezen voor weelderige voluptueuze personages en ze af te beelden in wanverhouding ten opzichte van een buitenproportionele kleine omgeving (Botero speelt dus met verhoudingen) of objecten, onderstreept ie de sensualiteit ervan.

Hij weigert  dus de werkelijkheid na te bootsen, maar claimt de vrijheid. Enige vorm van ironie is hem daarbij niet vreemd. Toen de man in contact kwam met de Europese renaissancekunst, met name de voluptueuze lichamen die ook Rubens toonde, stak hij nog meer energie om voorwerpen en lichamen volumineus weer te geven.  Fernando Botero laat zich tevens inspireren door de Europese renaissancekunst wanneer ie de Colombiaanse straten bijvoorbeeld toont, maar ook door te kiezen voor een centraal perspectief en de architectuur gedetailleerd te tonen.

(lees steeds verder onder de afbeeldingen)

Fernando Botero
Picknick
1989
Olie op doek
132 x 175 cm
Privécollectie
© Fernando Botero

Eigen aan stillevens zijn het doorgaans kleine formaat dat ervoor gekozen wordt. Botero draait de zaken om. Zo schildert hij in 1976 een peer van maar liefst meer dan twee meter hoog, een peer waar een worm uit komt. Zo stil is dat leven dus niet in dit monumentale werk. Een ander werk uit datzelfde jaar dat een watermeloen voorstelt, lijkt dan weer te bloeden door de vork die erin gestoken is. En de vliegjes die rond het fruit (appelsienen en meloenen) vliegen in het Stilleven uit 1970, geven het werk ook actie mee. Botero: ‘Vervorming is voor mij de bekrachtiging van de sensualiteit van de vorm, los van elke menselijke implicatie. Mijn schilderijen zijn af wanneer ze die ‘eetbare staat’ bereiken, waarin dingen vruchten worden.’ 

Fernando Botero
De dansers
2002
Pastel op papier
142 x 118
privécollectie
© Fernando Botero

Voor Botero kan zowel de gewone man groots geportretteerd worden als rijkelui of geestelijken terwijl vroeger alleen rijkelui zich een officieel portret konden permitteren. Door hen vormelijk allemaal als corpulent voor te stellen, lijkt het ook alsof ie ze als gelijken schildert. Maar zo kan ie net ook wijzen op de verschillen en tegenstellingen. Een voorbeeld? Botero steekt zowel een vrouw naakt in bad (Hommage aan Bonnard uit 1975) als een bisschop (De badkamer uit het Vaticaan uit 2006). Die laatste laat ie zijn kleren weliswaar wel aanhouden. Deze twee werken hangen in het BAM dan ook broederlijk naast elkaar.

Volkse taferelen en dagdagelijkse handelingen komen vaak in zijn werk voor, van een slangenmens in het circus (een werk dat uit 2008 dateert), een ballerina aan een barre (een werk uit 2001), een feesttafereel thuis (Het huis van Raquel Vega uit 1975) of op straat in ‘De dansers’ uit 2002 … Groteske humor en zelfs enig gevoel voor surrealisme is de artiest niet vreemd zo bewijst diens ‘De dode bisschoppen’ uit 1965.

Fernando Botero
De badkamer
1989
olie op doek
249 x 205 cm
privécollectie
© Fernando Botero

Al van uit de tijd van de Romeinen dateert het naaktportret. Ook Botero zal doorheen zijn ganse carrière naast stillevens (overigens niet enkel als schilderij, hij maakte immers tevens tekeningen en beeldhouwwerken) ook naakten op doek schilderen. De sensualiteit, het alledaagse, de zinnelijkheid spat van zijn werken. Botero: ‘Het plezier bij het zien van een schilderij ontstaat door de vervoering van het leven die voortvloeit uit zinnelijke vormen. ik maak mijn figuren groter om ze die zinnelijkheid te geven.’ Ook hier weer, of ie nu Venus (‘Venus en Cupido’ uit 2006), Europa (het bronzen beeldhouwwerk ‘Ontvoering van Europa’, het schilderij ‘Ontvoering van Europa’ uit 1995 …) of een gewone vrouw (‘De badkamer’ uit 1989,  ‘Baders’ uit 1984 …) afbeeldt, ze worden allemaal als gelijken behandeld.

Fernando Botero
De ontvoering van Europa
s.d.
Brons
60 x 42 x 31 cm
privécollectie
© Fernando Botero

‘Een kunstenaar is altijd een criticus van andere kunstenaars’ stelt Fernando Botero. Hij ‘ontheiligt’ op zijn manier werken van o.a. Van Gogh (Mijn kamer in Medellín, naar Van Gogh uit 2011), Van Eyck (het Bruidspaar Arnolfini, naar Van Eyck uit 2006) en Raphaël (La Fornarina uit 2008). Daarbij zorgen de originelen voor de inspiratie terwijl de Colombiaan zijn eigen met de jaren gecreëerde beeldtaal erop loslaat.

Fernando Botero
La Fornarina, naar Raphaël
2008
Olie op doek
198 x 143 cm
privécollectie
© Fernando Botero

Botero maakt gebruik van felle kleuren die een herinnering vormen aan de cultuur en de architectuur van de Colombiaanse steden. De emotionele band met zijn eigen Colombiaanse cultuur zien we ook vertegenwoordigd in de levendige en kleurrijke straattaferelen die hij toont. Botero staat dan ook voor een imaginair en geïdealiseerd Latijns-Amerika.

De Mexicaanse muurschilderingen beïnvloedden hem al vroeg in zijn werk. Naast de monumentaliteit van die werken, neemt hij het afgevlakte perspectief ervan over. De gezichten van zijn schilderijen verwijzen dan weer naar de olmeekse hoofden, dat zijn omvangrijke en monolithische beelden die terug te vinden zijn bij pre-Colombiaanse beschavingen.

Omwille van de universele en toegankelijke taal van Fernando Botero bevelen we deze puike expo warm aan, ook voor gezinnen al kunnen gevoelige kijkers de werken die Botero in 2005 maakte en in een zijhoekje van het BAM hangen waarin hij de marteling van Iraakse gevangenen door het Amerikaanse leger in de Abu Ghraib-gevangenis aan de kaak stelt wellicht als choquerend ervaren.

< Bert Hertogs  >

Fernando Botero. Voorbij de vormen. loopt nog tot 30 januari 2022 in het BAM in Bergen.  Reken anderhalf uur voor een bezoek. Meer info op visitmons.be

Het boek Fernando Botero Voorbij de vormen is nu beschikbaar dankzij Snoeck Uitgevers