Recensie The Goldberg Variations ★★★★

Met The Goldberg Variations gaat Anne Teresa De Keersmaeker veertig jaar na haar solo Fase opnieuw alleen het podium op om te dansen. Net als bij o.a. het relatief recente Partita 2, het intimistische, donkere en contemplatieve Mitten wir im Leben sind (waar ze koos om een choreografie uit te werken op de 6 cellosuites van Bach en zich live liet begeleiden door cellist Jean-Guihen Queyras) en het jeugdige, zwierige, energieke en levenslustige The Six Brandenburg Concertos kiest ze voor deze solo waarbij ze zich live laat begeleiden door Pavel Kolesnikov aan de piano, voor de zesde keer voor haar favoriete componist: Johann Sebastian Bach om erop te creëren en te recreëren, verwijzend naar de met de jaren ontwikkelde woordenschat. Met The Goldberg Variations leunt ze, zeker in het eerste deel dichter aan bij Mitten dan bij The Six Brandenburg Concertos. Eenvoud en ingetogenheid is dan ook het sleutelwoord van de melodie die we uit de toetsen te horen krijgen waarrond dertig keer gevarieerd wordt. 30, de helft van 60. De leeftijd die de choreografe vorig jaar bereikte. The Goldberg Variations leest dan ook in zekere zin als een verjaardagscadeau voor het publiek en zichzelf. Voortbordurend op het verleden, de toekomst tegemoet dansend. Bijhouden en verfijnen wat gemaakt werd, en gelijk op zoek naar datgene wat ze nog niet gevonden heeft.

Net zoals Bach van zijn werk een overzichtswerk maakte met barokke dansritmes, waaronder gigues, passe-pieds, sarabandes en menuetten, en ook naar de toekomst refereert, volgt Anne Teresa De Keersmaeker hem daarin. In the Goldberg Variations verwijst De Keersmaeker onder andere naar Fase. Hier weliswaar niet door om haar as te draaien en een arm te strekken. Neen, in deze solo doet ze dat met een gestrekt rechterbeen. Net voor de technische pauze duwt ze een goudkleurige staaf naar voor om die bij het begin van het tweede deel terug te rollen. Daarmee verwijst de choreografe naar Drumming. En in het blazen op haar handpalm meenden we een link met Partita 2 te zien.

Weten we dat het getal 5, hier ook te zien in het pentagram op de vloer en de dodecaëder (dat bestaat uit twaalf vijfhoekige vlakken), ook in deze choreografie aanwezig is, dan zien we de danseres vaak een rechthoek maken met de wijsvingers en duim, verwijzend naar een andere kunstvorm, de schilderkunst. Ook de film is trouwens aanwezig. Zo hangt er rechts aan de zijkant een zilveren doek, the silver screen, wat als een link kan beschouwd worden naar de film, of zelfs naar Warhol als je wil. Links vooraan waar de zwarte vleugelpiano staat, zien we dezelfde folie, maar dan aan de goudkleurige zijde, op een hoopje liggen: het nooddeken.

Het L‘Abécédaire de Gilles Deleuze kan in The Goldberg Variations niet ontbreken. Verlangen (het reiken van de handen naar boven of naar voren), cultuur (verwijzingen naar andere kunsten), de zigzagbeweging (benen wat gebogen), ziekte (we zien hoe Anne Teresa haar linker been meestal laat slepen, overigens valt op dat ze rechts dominant is, het draaien rond haar as op rechts gaat haar makkelijker af dan links),  kindertijd (het opspringen als een nukkig kind dat haar zin niet krijgt maar ook het naar achter lopen met de armen gespreid wat als vliegtuigje spelen gelezen kan worden), en ook mentale issues passeren.

Heerlijk is dan ook de dialoog of letterlijke confrontatie die ze aangaat met de componist en de pianist wanneer ze onderaan de vleugel wat gaat hangen, niet meteen iets kan bedenken wat ze kan dansen terwijl er muziek te horen is, wanneer ze de pianist door in een boog naar hem te lopen van zijn pianokruk jaagt, en op het einde haar dominante vingertje de lucht in laat gaan om te foeteren naar het oranje licht dat nog aan is, om dat uit te krijgen. Zelfs bij het buigen met haar pianist zorgt ze ervoor dat ie letterlijk in de pas loopt met haar, en blijft ook dat door gechoreografeerd worden, wat De Keersmaekers gevoel voor detail aantoont, naast haar gevoel voor humor.   

Het meest komische van al is ze wanneer ze in het tweede deel in een lichtbruin broekpak de knopen van haar hemd losmaakt en het knoopje van haar hemd bovenaan, haar rug richtend naar het publiek en even John Travolta-gewijs de vinger de lucht insteekt, wat een vette knipoog is naar Saturday Night Fever. Héérlijk. Hoewel zeker dat tweede deel luchtiger aanvoelt dan het eerste, zit er ook een dosis ernst in het werk. Zo zien we de choreografe zichzelf voortslepen als een oude vrouw, even rechts gaan zitten, de rechterhand op haar linker bovenbeen leggend en valt ze dan om. Daarnaast komt ook een zeisbeweging (die van Pietje de Dood?) een aantal keer terug.  

We mogen tot slot Minna Tiikkainen niet vergeten te vermelden. Wat een prachtig lichtontwerp tekende zij voor The Goldberg Variations! Ook zij verwijst naar de rechthoek wanneer een rechthoekig vlak stilaan glijdt van achter de vleugel, erover, tot ervoor. Ze laat dan het vlak kleiner worden waardoor zo zowel de choreografe als de pianist in het bijna donker gezet worden, om vervolgens het visuele accent te leggen op het goudkleurige nooddeken. En zo legt The Goldberg Variations de focus op Staying alive.

< Bert Hertogs >