Recensie Rigoletto ★★★★★

Maar liefst 5 keer (‘A te d’appresso’, ‘Gualtier Maldè’, ‘Non han finito ancor!’,‘Ah, tutto il ciel non mi rapi’ en bij het einde) kreeg Rigoletto, de Verdi-opera in een regie van de Duitser Claus Guth bravi te horen van het publiek, drie keer in het eerste deel en twee keer in het tweede. Guth bereikt met zijn productie voor L’Opéra national de Paris dan ook de perfectie. Wij zagen het werk tijdens de tachtigste opvoering van het Franse operahuis. Het is immers pas sinds 1996 dat het werk, hoewel gebaseerd op Victor Hugo’s ‘Le roi s’amuse’ uit 1832 dat destijds gecensureerd werd, voor het eerst wordt opgevoerd bij L’Opéra de Paris. Exact 5 jaar geleden ging de versie van Guth er in première die nu voor de vierendertigste keer op het toneel te zien was.

Guth kiest voor in het scènebeeld van zijn Rigoletto voor een grote kartonnen doos die opent. Bovenaan is het gat van het handvat waar wit licht door te zien is, dat symbool staat voor de religieuze laag die het werk in zich draagt. Een klein exemplaar van die doos zien we de double van Rigoletto (Henri Bernard Guiziran), een oudere versie met wit geschminkt gelaat en rood geschminkte neus, openen in het begin van de voorstelling, zo herleeft hij (voorstelling na voorstelling) zijn opgelopen trauma. Hij haalt uit de doos een witte meisjesjurk die bebloed is, wat meteen refereert naar het einde van deze opera in drie bedrijven uit 1851 die net als Hugo’s werk tijdens zijn creatie in de negentiende eeuw ook getroffen werd door censuur.  

De regisseur versterkt het thema van de vader-dochterrelatie dat vaak in Verdi’s werk terugkomt (ook in Simon Boccanegra bijvoorbeeld). Verdi’s privéleven - in 1838 moest hij zijn eenjarig dochtertje Virginia afstaan – verklaart mee waarom dit onderwerp hem letterlijk en figuurlijk na aan het hart ligt. Het zou niet het enige kind zijn dat ie met zijn vrouw Margherita Barezzi had en verloor. Een jaar later stierf hun zoontje, en twee jaar later ging ook zijn vrouw heen.

De kartonnen doos staat symbool voor de herinneringen die de vader aan zijn dochter koestert. In de video van de Zwitser Andi A. Müller zien we bijvoorbeeld een meisje in een wit jurkje naar de camera toelopen in een veld met bloemen. Het geïdealiseerde en romantische beeld dus, al geeft de regisseur ook kritiek op het hoofdpersonage dat zijn dochter te weinig vrijheid geeft wat te zien is in de mannenhand die de frêle meisjespols stevig vastgrijpt waardoor haar vingers verstijven.

Later zien we choreografe Teresa Rotemberg het romantische beeld nog verder versterken, door 4 Gilda’s op te voeren (de dochter van Rigoletto, magistraal neergezet en gezongen door de Amerikaanse sopraan Nadine Sierra). We zien haar dan als ballerina als kind, als jonge tiener, als adolescent (wat een knappe solo op pointes oplevert) en ietsjes ouder. Die vier omringen Rigoletto (de Franse bariton Ludovic Tézier) wat mee die weemoed, het gevoel van gemis onderstreept. En Sierra’s personage wordt letterlijk op een voetstuk geplaatst, verafgood als een beeldhouwwerk.

In Rigoletto is het de Hertog van Mantua (de Russische tenor Dmitry Korchak) die een ware womanizer is. De hertog van Montero (de bas Bogdan Talos in zijn debuut bij l’Opéra national de Paris) stelt dat de hertog zijn dochter heeft verleid en zal een vloek uitspreken over de hertog en zijn hofnar Rigoletto. Hoewel die laatste Gilda heeft gezegd dat ze thuis moet binnenblijven als hij weg is, is ze verliefd geworden zonder dat ze het besefte op de hertog die zich heeft vermomd in de kerk.

Rigoletto is nog maar net de deur uit of de hertog komt al langs. Niet veel later is hij er het hart van in wanneer hij haar niet meer terugvindt bij haar thuis. Ze blijkt ontvoerd door enkele hovelingen die denken dat zij de minnares is van Rigoletto. De hertog reageert dan ook erg opgelucht wanneer hij te horen krijgt dat Gilda in zijn paleis is. Rigoletto vermaakt ondertussen de hertog (hier met fantastisch sterk theater in het theater, refererend naar de showballetten van de Lido’s, Crazy Horses en Moulin Rouges die Parijs rijk is op de tonen van het hitnummer ‘La donna è mobile’) maar is tevens op zoek naar zijn dochter. Wanneer hij te weten komt dat ze de jongste minnares is van de hertog, zal Rigoletto zich wreken en Sparafucile (de Georgische bas Goderdzi Janelidze die zijn debuut kent bij l’Opéra national de Paris) inzetten om de hertog te vermoorden. Maar diens zus Madallena (de bij l’Opéra national de Paris debuterende Litouwse mezzo Justina Gringyte) koestert ook gevoelens voor de hertog en zij wil dat haar broer hem spaart, die uiteindelijk Gilda met een mes doodt.

Terwijl het buiten stevig regent in Parijs, hoor je in het derde bedrijf de wind waaien via het mannenkoor die glissando zingen en die onrust wordt verder versterkt door de strijkers en de percussie van het voortreffelijke orkest van l’Opéra national de Paris dat onder leiding staat van Giacomo Sagripanti.

Deze Rigoletto is om kort te gaan de sterkste versie die we tot nog toe zagen. Het is de reis naar Parijs kortom meer dan waard. De voorstelling is er nog tot en met 24 november 2021 te zien.

< Bert Hertogs >