Recensie Inside Magritte ★★

Aan de magere kant, dat is Inside Magritte, de immersive ervaring die je kan beleven in La Boverie in Luik. In die zin dat je het allemaal op een uurtje tijd gezien hebt. 4 echte werken (‘La forêt’ uit 1927, ‘La jeunesse illustrée’ uit 1937 waarin de kunstenaar speelt met het perspectief en de orkestratie van het landschap de weg doet oplossen in het bos zodat hij een indruk van eindeloosheid bij de kijker teweegbrengt, ‘L’univers interdit’ uit 1943 en ‘La recherche de l’absolu’ uit 1940, die deel uitmaken van de vaste collectie in La Boverie zijn er te zien in combinatie met wel erg summiere tekst, ook om de surrealist te schetsen en de verschillende periodes waar hij door ging in zijn carrière. Wie meer info wil over die acht fases, waarin de film die zich 360 graden in de ruimte afgespeeld wordt onder andere op muziek van Satie ook in ingedeeld is, wordt gevraagd om de QR-code te scannen. Zowel de Nederlandstalige als de Engelstalige code verwijzen echter naar de Engelstalige gids.

Inside Magritte was voor het eerst te zien, 3 jaar geleden in Milaan. Een jaar later was Firenze aan de beurt en vorig jaar Seoul. Dit jaar komt deze immersive ervaring die emoties wil losweken van de kijker naar het land van Magritte zelf. In de grote ruimte waarin er geprojecteerd wordt staan zitjes met een kussentje zodat je je helemaal kan onderdompelen in de wereld van Magritte en zijn surrealistische werken.

De animaties tonen de eerder non-figuratieve werken die refereren naar het cubo-futurisme waarmee hij zijn carrière startte. Door het ontdekken van het werk Le Chant d‘amour (1914) van Giorgio de Chirico kwam hij in contact met het surrealisme, de stroming die hij vanaf de jaren ’20 zou volgen. Verder staat Inside Magritte ook stil bij zijn zwarte of macabere periode (1926-1930) waar somberheid en werken die de kijker een bevreemdend, wat ongemakkelijk gevoel bezorgen, centraal staan. In ‘La Forêt’ combineert de schilder een cilinder, het dodenmasker van Napoleon, takken, een plankenvloer en een muur in profiel in een krappe ruimte die doet denken aan de schilderkunst van Giorgio de Chirico. Hij neemt diens belangrijkste principes over in zijn schilderijen. Uit deze mise-en-scène in aardse tinten en de gladde schildertechniek spreken een zekere poëzie en een schitterend mysterie dat Magritte tijdens zijn hele carrière zal koesteren.

Uiteraard wordt er bij Inside Magritte verder ook nog stilgestaan bij zijn Parijse periode waar hij de lokale surrealistische scene met Joan Miro en Jean Arp vervoegde. En wanneer hij terug is in Brussel in 1930, schildert hij dagdagelijkse objecten die hem omgeven, maar dan uitvergroot. Een kamerhoge appel bijvoorbeeld, en verder zijn er ook vensters, een hoed, of een vogel te zien in zijn werk. Het is dan dat ie de motieven creëert die wel vaker zullen terugkeren in zijn schilderijen.

Vanaf 1933 combineert hij objecten die intrinsiek met elkaar verbonden zijn. Recent focuste een uitmuntende tentoonstelling in La Musée de l’Orangerie op zijn periode uit de jaren ’40 waarin hij duidelijk onder invloed van Renoir schildert, maar ook niet zelden bestaand werk van andere kunstenaars parodieert. Net als de baadsters die Ingres en Renoir schilderden en die Magritte parodieert, neemt de luierende zeemeermin op een canapé in Louis XV-stijl in het werk ‘L’univers interdit’ ons mee naar een sensuele en vreedzame wereld.

In 1948 volgde de vache periode van Magritte die zich liet inspireren door het werk van andere kunstenaars, karikaturen en strips om de Parijzenaars op hun plaats te zetten omdat ie pas in 1948 in de Franse hoofdstad een solotentoonstelling kreeg (nadat ie eerder al in NY en Londen exposeerde). Hij parodieert er zo ook de ‘fauves’ mee. In die periode kiest hij ervoor om snel en wild te werk te gaan tijdens het schilderen waar hij schreeuwerige kleuren voor gebruikt. De thema’s die hij aanboort zijn ironisch of ronduit vulgair van aard. Vervolgens volgde het commercieel succes. In die laatste periode (1948-1965) herneemt hij succesvolle thema’s en laat hij zijn vache periode voor wat die is omdat er geen enkel werk verkocht wordt en de kritiek erop snoeihard is. Vaarwel ironie en vulgariteit. Welcome back poëzie en het mysterieuze dat schemert in het alledaagse.

Hoe banaal het onderwerp ook mag zijn dat Magritte schildert, hij slaagt er in composities te creëren die een gevoel van “jamais vu“ oproepen. Dat bereikt hij door een voorwerp uit zijn gebruikelijke context te halen, het te ontdoen van zijn utilitaire rol, het buitensporig uit te vergroten, het materiaal te wijzigen, het te metamorfoseren, en/of te associëren met een ander voorwerp om verbazingwekkende resultaten teweeg te brengen.

Magrittes beelden zijn daarbij direct herkenbaar zodat hij de kijker ook onmiddellijk in de war kan brengen als die het werk wil doorgronden. En daar zit net de zwakte van een immersive ervaring. De emotionele laag bereikt je moeiteloos als kijker, mede dankzij de gekozen muziek, maar het in de war brengen is er zelden bij door de snelheid van de projecties.

Het kan overigens zijn dat je eerste indrukken ontzettend zwaarmoedig zijn als de projectie net aan Magrittes zwarte periode begonnen is, wanneer je je in Inside Magritte onderdompelt. Net omdat de beelden constant voorbijrollen, ontgaat heel wat bezoekers de rationele/humoristische laag die ook vervat zit in het werk. En komt eigenlijk het werk van de kunstenaar niet of onvoldoende tot zijn recht door de gekozen presentatievorm.

Net als de immersive expo rond het werk van Klimt in Brussel vinden we Inside Magritte in Luik dus veel te vrijblijvend en qua animatie is die ook niet zo mooi tot in de details uitgewerkt (er zijn soms zelfs slechte overgangen te zien, ook en niet in het minst in de kubus die een grote spiegel vormt). Daar slaagden in eerste instantie de puike Van Gogh immersive experience (en in mindere mate die rond Monet) recent wel zeer goed in. Om maar te zeggen dat er een groot verschil is in kwaliteit tussen dit soort tentoonstellingen die doorgaans een jongere doelgroep weet te bereiken dan de klassieke expo’s.

Omwille van dit alles raden we Inside Magritte alleen aan voor mensen die in de buurt van Luik zijn, en zowat door al hun regenprogrammamogelijkheden heen zitten. Met die nuance dan dat deze activiteit, die slechts een uurtje duurt, verre van een voor- of namiddag vult.

< Bert Hertogs >

Inside Magritte loopt nog tot 6 maart 2022 in La Boverie in Luik