Recensie A divine comedy ★★★★1/2

Een van de shittiest performances die we ooit gezien hebben. Zeker in deSingel. Dat moet A divine comedy van de Weense Florentina Holzinger zijn geweest. Twee jaar geleden zagen we het potentieel van deze artieste en haar gezelschap, toen nog in de Theaterstudio van deSingel, met Tanz. Alleen werkte die voorstelling toen naar een climax toe die er niet kwam. Het lichaam van een van de vrouwelijke performers weigerde om in de lucht opgetrokken te worden terwijl ze vastgemaakt was met vleeshaken onder haar schouderbladeren. Resultaat: chaos op het podium (want aan dat scenario was kennelijk niet gedacht) en een anticlimax van jewelste voor het publiek.

Holzingers beeldtaal is dan ook extreem. Ook in A divine comedy. Niet dat die an sich vernieuwend of zo is, maar wel des te opmerkelijker omdat die gebracht wordt in de hypocriete preutse woke-tijden waarin we leven. Live action painting zien we onder andere om een grafsteen te maken voor de aan Parkinson lijdende Beatrice Cordua die op haar 54ste afscheid nam van het podium als danseres en die stelt dat je twee keer afscheid neemt in het leven, één keer van je carrière en één keer als je dood gaat.

Verder staan er meer dan 20 blote vrouwen op het podium die dansen en krijgen we onder andere het volgende te zien: een live lesbische scène met een voorbindpenis, twee vrouwen die naakt ondersteboven opgetrokken worden als zijn ze dood vlees bij de slager, een vrouw die zich in brand steekt, zes vrouwen die het hout waarop ze staan kappen, live masturbatie met een dildo synchroon op de tonen van elektrobeats afgewerkt op het einde met een viertal hoge korte bleeps, live bloed van een vrouw aftappen en mengen met verf, een marter die live opgezet wordt wat we via de live videoverbinding met de rechterloge kunnen zien, bovenaan van de trap vallen, of eraf rollen (waarbij gezegd moet dat we slechts twee vrouwen daar erg goed en geloofwaardig in vonden, zij maakten snelheid waardoor hun lichamen onderaan op den duur ook wat begonnen stuiteren, terwijl de anderen zich met de handen te opvallend afremden, vertraagden en dat effect niet bereikten), live kakken op een houten schilderspalet … Het is wellicht allemaal al ooit eens gedaan op het toneel.

Maar het is wel lang geleden dat we dat nog gezien hebben. Ironisch genoeg vertoont Holzinger behoorlijk wat gelijkenissen met het al even radicale werk van Jan Fabre, wiens kunstwerk ‘De man die de wolken meet’, om uiterst twijfelachtige redenen van het dak van deSingel gehaald is, waarbij het internationale kunstenhuis helaas gezwicht is voor de druk van de fascistoïde antidemocratische cancelcultuur die elk (cultureel en maatschappelijk) debat de kiem in smoort. Op dat vlak hebben wij dus véél meer begrip voor het standpunt van het S.M.A.K.

A divine comedy begint met een hypnoseshow van Miranda van Kuilenberg op de tonen van ‘Oh Fortuna!’ van Carl Orff. De vrouw verspreekt zich verschillende keren in het Engels waarin een overduidelijk Nederlands accent in te horen is, dat het op zich al grappig is om mee te maken. Zes ‘willekeurige mensen uit het publiek’ worden op een stoel gezet, onder hypnose gebracht, en bijvoorbeeld wijsgemaakt dat wij een meer dan 300-koppig orkest zijn die wachten op de dirigent die ziek is. De zes zullen ons beginnen dirigeren op de vijfde van Beethoven. Eentje vraagt zich tijdens haar hypnose af of er echt een ‘Stairway to heaven’ is.

Annina Machaz is nadien de enige die over blijft op het podium die door Miranda vanaf dan een nieuwe naam krijgt: Dante. Zij beleeft de hel. In de vorm van dringend naar het toilet moeten. Ze laat een harde scheet (die duidelijk op geluidsband staat) en stelt ‘That sounded like a trumpet from my arsehole’. Vervolgens vraagt ze zich af waar ze is en of iemand van ons weet waar het dichtstbijzijnde toilet is, terwijl er drie chemische toiletcabines achteraan het podium opgesteld staan die beginnen te bewegen. Moeten kakken maar niet kunnen omdat ze onbereikbaar blijken, en als je ze bereikt er vaak goor vanbinnen uit zien, dat kan blijkbaar niet anders dan de hel zijn.

Als we A divine comedy tegen het licht houden en die afzetten tegenover de 5 p’s van Dora van der Groen - pijn, poëzie, plezier, persoonlijkheid en perversiteit – dan kunnen we niet anders dan concluderen dat deze voorstelling op briljante wijze geslaagd is. Het spelplezier spat van het podium. Er is dan ook veel humor. Wanneer Annina refereert naar het slashergenre en met een cirkelzaag in haar bovenbeen lijkt te zagen wat een kunstbloederig tafereel oplevert bijvoorbeeld. Ook het cartooneske is nooit veraf met de legendarische ‘meep meep!’ van Woody Woodpecker die onder andere in het geluidsontwerp zit tijdens een van de pot gerukte kinderlijke achtervolgingsscène met de wegrijdende chemische toiletten of later ook met twee grote skeletten. Het absurde komt dan weer bijvoorbeeld aan bod wanneer vier naakte danseressen repetitief hordelopen terwijl in het midden een motocrossrijder die geen hindernissen op zijn parcours heeft liggen het tegen hen opneemt.

‘Allemaal goed en wel, maar waar is de poëzie dan?’ horen we u zich luidop afvragen. Wel die is bij aanvang te zien op de ledschermen met het naar Hamlet refererende ‘I offer you eternal sleep for in that sleep of death what dreams may come.’ en er zit ook prachtige rijmelarij in de voorstelling wanneer Annina kennis maakt met het chemisch toilet: ‘Already from the smell. I can tell. This is hell.’

Na bijna twee uur topperformance eindigt de voorstelling al even absurd als ze begonnen is en blijkt hoe licht het narratief is. ‘You made a shitty journey isn’t it?’ daaraan toevoegend dat we een voorstelling zagen over leven en dood, en dat die laatste een nieuw begin betekent. ‘It is completed. Applaud.’ Voor productiemanager Ricardo Frayha, een van de weinige mannen die mee op tour zijn, was dit ook de laatste voorstelling. Vandaar de quotes die op het einde te horen waren op te tonen van onder andere ‘I will survive’, ‘The Best’ en ‘… Baby one more time’

Ei zo na zou dit de perfecte performance geweest kunnen zijn, was het niet dat we het nogal knudde vonden dat vooraan (weliswaar in het donker) de scène wat opgekuist werd met borstels net voor de scène kwam waarin een vrouw in de fik gestoken werd. Dat vinden we een continuïteitsfout omdat het beeld dat wij hebben van de hel niet matcht met (op)kuisen. Ook de video van het blauw boven de wolken blijkt een loop te zijn, die even te duidelijk verspringt. Het zijn maar een paar details die voor verbetering vatbaar zijn. Maar dat Florentina Holzinger en haar groep performers op twee jaar tijd enorm gegroeid zijn, zowel qua variatie als qua opbouw van de voorstelling, mag duidelijk zijn. Dé vraag waar wij weliswaar mee blijven zitten is of A divine comedy voldoende hedendaags was en niet te veel naar de Renaissance neigde.

< Bert Hertogs >