Recensie Amy Beyond the stage ★★★★

Nog tot 10 april 2022 kan je naar het Design Museum in Londen om daar de expo Amy beyond the stage te zien. De tentoonstelling neemt je onder andere mee naar de kindertijd en jeugdjaren van Amy Winehouse. Zo zie je bijvoorbeeld de brief die ze kreeg van de BRIT School in Croydon om er te auditeren voor de richting muziektheater. Daar werd ze toegelaten maar al snel zou ze beseffen dat het niks voor haar was.

Auditie

Tyler James, haar vriend van de Sylvia Young Theatre School, stelde haar vervolgens voor aan zijn manager Nick Shymansky. Die stelde tijdens een repetitie met het National Youth Jazz Orchestra vast dat ‘Amy veruit het grootste instrument in de kamer was‘. Ze tekende bij Brilliant 19, een dochteronderneming van 19 Management, die haar vertegenwoordigde als muzikant in 2002. Amy was toen 18 jaar.

In dat jaar deed ze een auditie bij Island Records. Ze bracht er ‘I Heard Love is Blind‘ en ‘There is No Greater Love‘ die een jaar later ook zouden verschijnen op haar debuutplaat Frank. Bezoekers kunnen die auditievideo die 9 minuten en 35 seconden duurt overigens bekijken en beluisteren bij Amy Beyond the stage. Amy komt zeer zelfverzekerd over en begeleidde zichzelf ook op gitaar. De start van haar carrière die weliswaar abrupt eindigde met haar dood in 2011, was ingezet.

Kritiek op media en muziekindustrie

Wat vooral opvalt, is dat Amy aanvankelijk lak had aan sterrendom. In de eerste fotoshoots die ze deed, komt ze als een heel normaal tienermeisje over dat zich in haar buurt Camden liet fotograferen in de biljarthal op Kentish Town Road, een vintagewinkel in Camden Market of een groezelig café om de hoek van haar flat. Ze koos haar eigen kleding of werd gekleed door styliste Lou Winwood, die met Amy werkte aan haar look van 2003 tot 2006. In die periode koos Winehouse om kledij uit  conventionele winkelketens te combineren met ongewone items die ze in Camden vond.

In interviews in deze periode bekritiseerde Amy de muziekindustrie en de media voor het promoten van een geïdealiseerd beeld van hoe een succesvolle vrouwelijke artiest zich zou moeten kleden en gedragen: hyperseksueel en onderdanig. De tekst van ‘Fuck Me Pumps‘, opgenomen voor het album Frank en uitgebracht als single in 2004, is duidelijk: ‘When you walk in the bar and you‘re dressed like a star rockin‘ your F me pumps and the men notes you with your Gucci bag crew‘.

Stijl

Toch zal ze ironisch genoeg, wanneer ‘Back to Black’ in 2006 het best verkopende album van de eeuw wordt, goed voor meer dan 50 miljoen verkochte stuks, de stijl van het gewone meisje al opgegeven hebben en zich voor haar tweede album duidelijker stylen geïnspireerd door pin-ups uit de jaren ’40 en Amerikaanse rockabillies uit de jaren 1950, met o.a. het suikerspinkapsel, die haarstyliste Tracey Cahoon haar bezorgde. Voor de videoclip van de single ‘You Know I‘m No Good‘ liet ze een pruik ontwerpen.

De retrostijl van het suikerspinkapsel refereerde uiteraard naar de meidengroepen uit de jaren ’60 zoals The Ronettes waar Amy Winehouse fan van was. Met name Ronnie Spector, de zangeres van The Ronettes, vormde een bijzondere inspiratiebron. Het was kapster Margaret Vinci Heldt (1918-2016) die het suikerspinkapsel uitvond in een klein kapsalon in Chicago. Ze beschreef het als een kapsel met “wikkelkroonbeweging, zacht gedrapeerde pony‘s en oorstrelende zijpatronen“. Een redacteur die een vergelijking trok met een kolonie bijen gaf het kapsel zijn Engelstalige naam: beehive. Verder zijn Amy’s geruite prints, leren jacks, tatoeages (de meeste werden gezet door Henry Hate die in Camden werkte) en eyeliner met vleugeltjes kenmerkende elementen. Daarmee bootste ze de rockabilly- en chola-stijlen na die jonge Latino‘s en Amerikaanse vrouwen sinds de Tweede Wereldoorlog (1939-1945) droegen.

Op Rock Werchter zal Amy Winehouse in juni 2007 een satijnen jurk met krantenprint en geplooid chiffondetail dragen. Voor het ontwerp tekende Galliano. Deze jurk wordt tentoongesteld in de expo Amy beyond the stage. Ook een van de laatste jurken die ze voor haar dood droeg, kan je er bekijken. Amy droeg een bamboejurk van Naomi Parry tijdens haar laatste solo-optreden op 18 juni 2011, op het Tuborg Festival in Belgrado, Servië. Het concert werd helaas onderbroken en de rest van haar Europese tournee geannuleerd waardoor een groot deel van haar concertgarderobe ongedragen bleef. De collectie bestond uit elf korte jurkjes met halternek, die aansloten bij het tropische thema van de tournee. In 2007 reisde Amy Winehouse naar Brazilië wat de look beïnvloedde. De door vintage geïnspireerde collectie laat opvallende prints van palmbomen, flamingo‘s en exotische bloemen in felle kleuren terugkomen. Groter kan het contrast niet zijn met de jeans en rode borduursels waar ‘Sinatra is God’ en ‘Amy’ op staan, het eerste kledingstuk dat te zien is in de expo en Amy droeg tijdens de opnames van de demo ‘My Own Way‘ en later tijdens de opnames van haar eerste album Frank.

Meer dan enkel beïnvloed door jazz

Dat debuut droeg ze op aan Frank Sinatra, Amy’s muze. Toen ze nog een meisje was, was ‘Fly Me to the Moon‘ haar lievelingsliedje en op haar auditie voor de Sylvia Young Theatre School zong ze ‘On the Sunny Side of the Street‘, een nummer dat Louis Armstrong (1901-71) populair gemaakt had en vervolgens Sinatra gecoverd had. Toen ze Frank maakte werd Amy Winehouse beïnvloed door een eclectische waaier aan genres. Van hiphopartiesten als Salt-N-Pepa tot de hedendaagse R&B van Erykah Badu, Lauryn Hill en Missy Elliott, van soulklassiekers als Aretha Franklin (1942-2018) en Minnie Ripperton (1947-79) tot grootheden uit de jazz zoals Thelonious Monk (1917-1982), John Coltrane (1926-1967) en Soweto Kinch.

Back to black, dat Amy Winehouse schreef toen ze liefdesverdriet had, week af van de pure jazz en putte uit een veel breder scala aan invloeden, waarbij funk, soul, pop uit de jaren 1960 en blues samensmolten. Het geluid werd versterkt door de retro-soulband van The Dap-Kings, de band van Sharon Jones, die meespeelde op het album, terwijl producer Salaam Remi, die al met haar samenwerkte voor Frank, hiphopinvloeden toevoegde en co-producer Mark Ronson instond voor de popvibe.

Winehouse was gepassioneerd door meidengroepen uit de jaren ’60 zoals The Shangri-Las die tussen 1963 en 1968 actief waren en The Ronettes die tussen 1957 en 1967 actief waren. Vandaar ook dat het schijfje qua stijl en sound naar meidengroepen als The Ronettes en The Supremes refereerde terwijl haar debuut Frank de jazzkaart trok. Die liefde voor jazz heeft ze van kindsbeen meegekregen. Haar ooms aan moeders kant waren professionele jazzmuzikanten en haar vader, Mitch Winehouse, was een amateur jazzzanger. Haar ouders draaiden thuis of in de auto vaak muziek van Frank Sinatra (1915-98) en singer-songwriters als Carole King en James Taylor, terwijl haar grootmoeder aan vaderskant, Cynthia, die ooit verkering had met jazzsaxofonist Ronnie Scott (1927-1996), haar passie voor bigbandmuziek en retrostijl beïnvloedde.

Impact Salaam Remi en Mark Ronson

Voor ‘Back to Black’ bedacht Mark Ronson een beat die deed denken aan ‘Baby Love‘, dat The Supremes uitbrachtten in 1964, waarop Amy de tekst van de strofe schreef voor het nummer ‘Back to Black‘. Amy en Ronson werkten samen met The Dap-Kings, de band van Sharon Jones om ‘Valerie’ van The Zutons te coveren. Het nummer werd een hit in 2007. En ‘Rehab’ zo blijkt uit een videofragment waarin we Ronson horen, was oorspronkelijk een traag bluesnummer dat hij versnelde.

Salaam Remi bewerkte Amy’s muziek op creatieve wijze met klassieke samples, en herschikte de tracks om van jazz naar een meer 1960s doo-wop gevoel te gaan. Hij legde bijvoorbeeld Marvin Gaye en Tammi Terrells hit ‘Ain‘t No Mountain High Enough‘ uit 1967 over Amy‘s nummer ‘Tears Dry on Their Own‘ om er een innovatieve, upbeat achtergrond aan te geven.

Belangrijk overgangsfiguur

Amy Winehouse wordt tot op de dag van vandaag gezien als een belangrijk overgangsfiguur die de popcultuur toonde dat het ook anders kon, dan gefabriceerde pop afleveren. Als muzikante kwam ze verfrissend authentiek en karaktervol over. Ook nu nog inspireert ze collega’s.

Ronnie Spector, leadzanger van The Ronettes, zong na Amy’s dood het nummer ‘Back to Black‘ als eerbetoon aan Amy Winehouse en vertelde aan het tijdschrift Rolling Stone: “Elke keer als ik naar haar keek, was het alsof ik naar mezelf keek. De wall-of-sound techniek om de stem te omringen met lagen van galmende instrumenten wordt toegeschreven aan producer Phil Spector, die toen Ronnie‘s echtgenoot was en de aanpak voor The Ronettes ontwikkelde.

In haar ‘Live at the Royal Albert Hall’ dvd, eert Adele Amy Winehouse door het publiek de smartphones tevoorschijn te laten halen en de zaal zo te verlichten tijdens ‘Make you feel my love’. Billie Eilish verklaarde in een interview uit 2019 met SPIN magazine dat Amy Winehouse de hele muziekscene heeft veranderd en ze altijd op haar lijst staat van mensen die haar hebben geïnspireerd. Dua Lipa bracht tijdens de BRIT Awards in 2021 een eerbetoon aan Amy door een suikerspinkapsel te dragen toen ze de prijs voor Britse vrouwelijke soloartiest in ontvangst namen.

< Bert Hertogs >

Tickets en info: designmuseum.org