Recensie Nightmare Alley ★★★★

De psychologische neo noir thriller Nightmare Alley is een intrigerende prent. De film van Guillermo del Toro naar het boek van William Lindsay Gresham is weliswaar een lange (2 uur en half) en trage film. Maar hij verveelt nooit. Dat komt omdat del Toro meesterlijk is in het creëren van een duistere, mystieke sfeer en hij Bradley Cooper, die easy on the eye is, zijn complexe personage Stan alle tijd geeft om zich te ontwikkelen. Er wordt dan ook bijzonder goed geacteerd in deze film met als onbetwiste uitschieters Willem Dafoe als Clem, Rooney Mara als Molly en Cate Blanchett als Lilith.

We zijn in 1939, aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog, bij Nightmare Alley. Stan heeft zijn vader, een alcoholicus, vermoord door hem in de kou te zetten, diens lijk onder de houten vloer begraven en vervolgens het huis in de fik gestoken. De man heeft er geen al te beste vader-zoon relatie op nagehouden. Hij neemt de trein en vervolgens de bus (sterk hoor hoe del Toro geen verandering van omgeving suggereert, de zetel blijft dezelfde, terwijl het wel degelijk een bus is waar hij uiteindelijk afstapt) om te merken dat er aan zijn eindhalte een kermis staat. Hij gaat er zich aanbieden als nieuwe medewerker.

Clem stemt uiteindelijk toe vermits er een onweer nadert en ze dus snel moeten zien op te kramen. Maar hij geeft ‘m wel niet de beloofde 1 dollar omdat hij Stan zag op de show waarbij hij de gek (die een levende kip in de hals bijt tot ie de kop eraf heeft gekregen) aan het werk zag. En daarvoor moet ie net als iedereen 25 cent betalen. Stan lokt het publiek naar deze rariteit met de vraag of het een beest is of een mens. Later blijkt dat hij voor de act steeds beroep doet op aan lager wal geraakte mannen, niet zelden alcoholici, die hij van drank voorziet en in zijn macht houdt via opium. Nightmare Alley gaat dan ook vooral over macht.

Over de macht om een publiek te bedotten via illusies. Hoewel dat later in de film genuanceerd wordt dat het het publiek is dat bedot wil worden of moet willen worden.  Stan wordt een reizende kermismedewerker en leert zo Zeena (Toni Collette) kennen. Zij is een waarzegster die gedachten en kaarten kan lezen. Bij haar neemt hij een bad en al meteen is duidelijk dat er ook een erotische spanning tussen die twee ontstaat. Haar man Pete voerde vroeger een act op als mentalist. Daarbij communiceerde hij met gebaren en codetaal. Het risico bestaat erin dat je god wil gaan spelen, zegt ie wanneer hij Stan zijn act leert. Deze vaardigheden mogen dus niet gebruikt worden om antwoorden te geven aan toeschouwers over hun geliefden die dood zijn, ook niet als ze daarom vragen. Stan, wiens kaarten Zeena legt, en die weinig goeds voorspellen, zal uiteindelijk met Molly, die als artieste stroom door haar lijf laat jagen, het rondreizende circus verlaten nadat Pete overleden is. Stan heeft hem al dan niet bewust in plaats van drinkbare alcohol, houtalcohol gegeven.

Samen met Molly zal hij een eigen ‘The Great Stanton’ act in een zaal in NY brengen. Alleen krijgt zijn vriendin die codetaal maar niet helemaal onder de knie, mist ze haar kermisfamilie, en wordt Stan uitgedaagd door een psychologe in het publiek: Lilith die vermoedt dat ze codetaal hanteren. Hij slaagt erin door wat ie leerde van Pete om haar door haar gedragingen te lezen en een aantal zaken te voorspellen. Zo redt hij zijn show. Rechter Kimball (Peter MacNeill) zit ook in de zaal en is onder de indruk. Hij wil een sessie bij hem thuis met zijn vrouw Felicia (Mary Steenburgen) erbij om te communiceren met hun dode zoon. Molly vindt dat geen goed idee, maar Stan weigert haar goed advies te volgen, verblind door de macht én het geld dat het hem kan opleveren.

Met Lilith sluit hij een financiële deal. Zij moet hem gevoelige info bezorgen van de rijke New Yorkse elite die bij haar over de vloer komt. Verder doet hij ook wat research over hen. Zo kunnen ze veel geld verdienen, dat ze in een kluis bij haar bewaren omdat Molly niets mag weten van hun praktijken. Van zodra hij het geld wil hebben, zullen ze het in twee verdelen is de afspraak. Maar Stan staat ook sessies toe met Lilith als haar patiënte, goed wetende dat ze alles opneemt in de kamer. De erotische aantrekking tussen beiden, zorgt ervoor dat Stan zich in een machtsverhouding plaatst waar hij niet de gelijke is, maar de mindere. Hij geeft zich dus over.

Uiteindelijk is de moraal van Nightmare Alley dat de gek de liefde laat staan of verwaarloost voor oeverloos immoreel blind geldgewin en macht(smisbruik). En dat zoiets nooit ongestraft blijft.

< Bert Hertogs >