Recensie Compartment no. 6 ★★★1/2

Voyage voyage van Desireless is meermaals te horen in Compartment no. 6 van de Finse regisseur Juho Kuosmane dat de short list haalde voor de Oscars in de categorie beste buitenlandse film dit jaar. Wie er al eens een lange rit met de nachttrein heeft op heeft zitten, weet dat lang onderweg zijn niet per se matcht met de vrolijke tonen die in deze hit van 1987 te horen zijn. Een van de sterktes van deze prent die gebaseerd is op de gelijknamige roman van Rosa Liksom en de Grand Prix won tijdens het jongste Festival van Cannes, is dan ook dat je gewoon de vermoeidheid, een combinatie van lang niets te doen te hebben en nauwelijks kunnen slapen voelt bij de hoofdrolspelers Yuriy Borisov als Ljoha en Seidi Haarla als Laura.

Zij zitten verschillende dagen met elkaar opgescheept in dezelfde coupé. Wanneer zij instapt in St. Petersburg blijkt al meteen dat ie stevig in de drank, clementines en worst is gevlogen. Ljoha is het soort man dat een klein hartje heeft, innerlijk dus een ontzettend fijne man, maar naar de buitenkant toe een ruwe bolster, die impulsief, nors en behoorlijk kinds nog kan zijn. Hoewel Laura de eerste uren wegvlucht van hem, zo lang als ze kan in het restauratierijtuig gaat zitten of in de gang wandelen, zal ze gaandeweg toch gecharmeerd worden door deze Russische mijnwerker die net als zij koers zet naar Moermansk.

Tijdens de reis kantelt de sfeer meermaals. Wanneer er een Russische vrouw met kinderen en baby even meereist in hun coupé voelt Laura zich wat als het vijfde wiel aan de wagen. Maar ze ziet dan voor het eerst ook dat Ljoha niet altijd zo nors is als hij aanvankelijk overkomt. Hij biedt het kind van de Russische vrouw namelijk een clementine aan. Laura plaagt hem door hem in het Fins niet te leren wat ik ‘hou van jou’ betekent. In de plaats daarvan leert ze hem ‘krijg de klere’. Of is ze nieuwsgierig naar wat er in de krant staat, wat uitdraait op een kinds gevechtje om de krant. Kwetsbaar en komisch tegelijkertijd blijkt hij dan weer wanneer hij buiten met zijn vuist, dan weer met zijn voet slaat tegen een sneeuwbal die hij opwerpt maar uiteindelijk valt hij tussen de sporen en wordt er afgeroepen in het station om ervan weg te gaan. Wanneer zij hem het voorval voorlegt, stelt ie dat hij helemaal niet gevallen is. Een trotse man is hij dus, en alleen al de roerloze karakterkop van Borisov bij die scène zien, maakt het bijzonder genietbaar.

Verderop tijdens de reis zal dan weer een Finse muzikant geen kaartje hebben voor de klasse waarin Laura en de Rus reizen, maar zal zij hem uitnodigen in hun coupe. Héérlijk zijn dan de blikken die Borisov naar haar toestuurt omdat de rollen dan omkeren en hij zich de vijfde man aan de wagen voelt. Of hoe sterk een combinatie van onuitgesproken jaloezie, frustratie, verveling en ja ook wel een vleugje minachting kan samenkomen in een bijzonder sterke scène. Bij momenten is de film ook net als een treinreis, zowel saai als opwindend.

Maar net als vaak het geval is, kan je het deksel op de neus krijgen na naïeve gastvrijheid. Laura, die studenten archeologie is, zal verschillende keren proberen telefonisch contact te leggen met haar vriendin Irina (Dinara Drukarova) waar ze een relatie mee heeft. Alleen neemt die niet altijd af en als ze haar weet te bereiken, we zijn eind jaren ’80, begin jaren ’90 dus van smartphones is er nog geen sprake, en ze moet het dan ook doen met de openbare telefooncellen in stations als ze er een tijd halt houden, is ze soms bijzonder kort van stof. Laura gaat naar Moermansk om er rotsschilderingen, petrogliefen te bestuderen. Aangekomen in haar hotel krijgt ze te horen dat die niet toegankelijk zijn in de winter …

Compartment no. 6 is dus absoluut herkenbaar. Wie heeft er namelijk geen reis meegemaakt die niet verloopt zoals gehoopt met enkele tegenslagen onderweg of op de eindbestemming? Als ze haar tanden wil poetsen in het toilet van de trein blijkt er geen water uit de kraan te lopen. Het is overigens vreemd dat Laura dat zo wil doen, want iedereen weet dat het water in treintoiletten niet drinkbaar is, en je dus best flessenwater daarvoor gebruikt. En wanneer ze zich net als Ljoha opkleedt om samen hun laatste avond te beleven in de trein en samen eens goed te gaan eten in de restauratiewagen, dreigt ook dat op een sisser uit te draaien. Aan het einde van zo’n lange treinrit moeten ze het namelijk stellen met de overschotjes. Worst, brood en alcohol, de eerste indruk meteen ook die ze had van Lhoja …

< Bert Hertogs >