Recensie Pleasant Island ★★★★

Dat een voorstelling live meemaken zo veel sterker binnen komt dan een live stream, bewezen Silke Huysmans en Hannes Dereere met Pleasant Island. Deze voorstelling zagen we namelijk tijdens de tweede coronalockdown op VRT NU. Hoewel we die inhoudelijk bijzonder sterk vonden, kwam de beeldvoering van de stream en het kijken hoe camera’s uiteindelijk twee schermen registeren niet helemaal over.

Live, in hetpaleis, waar het duo een gastvoorstelling bracht, komt de voorstelling dan ook het best tot haar recht. Pleasant Island is dan ook een woordenloze voorstelling waarin de twee hun verhaal vertellen via de smartphone. We volgen mee wanneer ze door hun whatsapp-berichtjes van enkele jaren terug gaan, een video of een audiofragment laten horen. Dat maakt het geheel authentiek. We krijgen zowel het eindresultaat als de research te zien die uiteindelijk tot deze productie leidde.

De twee trokken naar Nauru, een klein eiland in de Stille Oceaan waar geen buitenlandse journalisten welkom zijn, en waar de bevolking op haar hoede is om vrijuit te spreken om wat er allemaal met hun (tijdelijke) thuisland gebeurd is. Het feit dat het eiland zich afsluit voor buitenlanders heeft ook een positieve kant, zo stellen we op het einde van de voorstelling vast die net zoals een film in een soort live aftiteling de epiloog brengt. Het eiland heeft er namelijk geen enkel geval van corona gekend sinds de wereldwijde pandemie uitbrak.

Reden waarom er censuur heerst en de geïnterviewden een andere naam meekregen en hun foto’s onscherp gemaakt werden om hen te beschermen, is dat de overheid begin jaren 1900 het eiland liet plunderen door de mijnbouw om er fosfaat te ontginnen dat eigenlijk vogelpoep is die eeuwenlang opdroogde waardoor het eiland ook Bird Shit Island als bijnaam kreeg. Dat maakt dat het overgrote deel van het 21 km² grote eiland nu niets meer is dan kraters, woestijn, waar stilaan wat groen door begint te komen. Maar dat land is helemaal niet meer geschikt om aan landbouw te doen. Gevolg: Nauru is voor heel wat voedingswaren afhankelijk van import.

Door die fosfaatwinning kon de overheid jarenlang een belastingvrij beleid voeren en hoefden de inwoners niet eens te gaan werken. De kleinste republiek ter wereld werd ook meteen de rijkste natie ter wereld en had het hoogste gemiddeld inkomen per hoofd van de bevolking. Nu ligt dat anders. De natuurlijke bronnen van het eiland zijn bijna helemaal uitgeput door de zoektocht naar fosfaat. En de industriële activiteiten op dat vlak zijn dan ook al enkele jaren opgegeven. Industriële ruïnes zijn de stille getuigen van dat verleden zo zien we in de beelden die het duo clandestien maakte.

Om inkomsten te blijven ontvangen, heropende Nauru haar asielcentrum. Vluchtelingen (waarvan er enkele anoniem getuigen in de voorstelling) die per boot Australië willen bereiken, worden onder andere naar dat eiland gestuurd en leven er in slechte omstandigheden.  Nauru krijgt er heel wat geld voor in ruil van Australië om dat te doen. Pas sinds er een gerechtelijke uitspraak kwam dat asielzoekers over een smartphone moeten kunnen beschikken, sijpelt er van hun kant meer info naar de buitenwereld toe. Op dit moment kent Nauru de hoogste werkloosheidsgraad én kent het eiland het op één na hoogste percentage inwoners die lijden aan obesitas terwijl het wereldwijd en procentueel gezien de meeste diabetici kent. Dat heeft te maken met slechte eetgewoonten.

Reden waarom de twee hun smartphones de ganse tijd gebruiken tijdens deze voorstelling en geen oogcontact maken met het publiek, is dat een nieuwe – ironisch genoeg om ecologische redenen -mijnbouwindustrie zich aankondigt. Onder andere in Nauru wil men immers de oceaanbodem gaan ontginnen op zoek naar metalen zoals kobalt dat in smartphonebatterijen te vinden is. Want als we straks groene energie massaal willen kunnen stockeren in batterijen, hebben we beduidend meer metalen nodig dan we nu ter beschikking hebben, klinkt het. Als dat maar goed afloopt en er niet dezelfde fouten gemaakt worden uit het verleden vanuit zuiver kapitalistisch standpunt … Je kan zo’n zoektocht naar metalen ook bezwaarlijk duurzaam noemen. De natuurlijke grondstoffen worden immers nog wat verder uitgeput en niet alleen dat maar ook door dat in de oceaan te willen doen, is niet zonder risico …

< Bert Hertogs >