Recensie Onderland ★★

Een voorstelling die over het uitputten van de aarde gaat, onze onophoudelijke zucht om grondstoffen te delven. Maar vooral: onze zucht naar rijkdom, naar goud. Daarover gaat Dimitri Leues jongste voorstelling Onderland. Op papier én met zo’n cast met Warre Borgmans, Clara Cleymans, Leue zelf, Laura François en Michaël Pas zou je denken dat dit niet kan mis gaan. Maar helaas verliest de voorstelling onze aandacht nog voor die een uur bezig is. Dat komt omdat Onderland structureel drijfzand blijkt waarin de acteurs finaal kopje onder gaan.

Om kort te gaan: de voorstelling begint na verloop van tijd aardig te zwalpen. Wijkt van haar initieel thema af om andere onderwerpen te gaan aanboren zoals seks, liefde (“Jullie lullen jullie liefde kapot. Hou het toch fysiek!”), machtsmisbruik, paraplu’s open trekken en verantwoordelijkheid ontlopen, kunst (“Kunst hoeft niet mooi te zijn”) en vergeving. Maar nooit heb je het gevoel dat het allemaal afgemaakt wordt. Ook taalkundig is dit zeker niet Leues beste werk.

Zeker, er zitten enkele goeie vondsten in en taalspelletjes (zoals “To the point of op zijn minst tot aan de komma”, “Vandaag stortte de wereld in” …), maar al met al zijn die voor zijn doen eerder aan de schaarse kant. Of hoe blijkt dat de auteur net als goud geen onuitputtelijke grondstof is hij ook geen onuitputtelijke bron van inspiratie heeft.

Wanneer de voorstelling ver voorbij de helft dan ook nog eens aan tempo verliest en plots uit het niets gekozen wordt om er enkele repetitieve tableau vivants tegenaan te gooien of wat simpele choreografieën die god mag weten wat hen bezield heeft om dat te doen vermits die totaal geen toegevoegde waarde bevatten, gaat Onderland helemaal onderuit en is de spanningsboog al helemaal zoek. Begin en einde (Warres tekst: “Niet alle dagen nestelen zich zo in uw hersenkwabben als deze.”) zijn sterk. En zowel qua spel (Warre die lang met de plastieken verpakking van zijn wafel zit te prutsen terwijl er om stilte gevraagd is) als qua tekst zitten er best wel enkele goeie momenten in Onderland. Seksuele avances maken horen we het hoofdpersonage bijvoorbeeld in “Ik plak u tegen de gebruikskunst” waarbij die voor een 6 gaat op de schaal van Richter of in “Gaan we netwerken bij je thuis of net niet netwerken?”.  

Maar meer dan een impuls die je even terug bij de zaak doen houden in een stuk dat bij momenten ook door haar richtingloosheid saai wordt, doet het niet. In Onderland, dat pleit voor bedrijven van en voor de mensen waarin werknemers mede-eigenaar zijn, staat Robbert Rigurson (Borgmans) op het punt een prestigieuze internationale prijs in ontvangst te mogen nemen als CEO van een bedrijf dat op dat moment goud aan het delven is onder de stad. Maar het nieuws heeft hem nog niet bereikt – zijn smartphone staat af wanneer hij de juiste toon (tussen te zakelijk, te weinig empathisch of net te klef) en inhoud zoekt voor zijn toespraak - dat er een ontploffing heeft plaatsgevonden die dag in de goudmijn. Daarbij stortte een woonwijk in.

Gedurende de voorstelling zal het aantal doden oplopen tot 404. Robbert ziet meteen in dat hij verantwoordelijk is, wil opstappen als CEO en de schuld op zich nemen. Maar zijn broer Willem (Leue) die burgemeester is en de technisch directrice (CTO) Linda (Clara Cleymans) waarmee Robbert een affaire heeft en wiens koosnaampjes goudklompje en zilveruitje zijn, doen dat niet hoewel zij het zijn geweest die hem overtuigd hebben om onder de stad te gaan graven. Omdat het veilig kon en kennelijk ook aangenaam, zo zorgde het bedrijf er via spiegels voor dat er zonlicht tot diep onder de grond geraakte. Willem – “Dit is een gouden kans om te scoren als burgemeester” stelt “Moet iedere stad waar een vliegtuig overvliegt worden geëvacueerd omdat vliegtuigen kunnen neerstorten? Wie er verantwoordelijk is? Maakt dat nog iets uit? Gaat dat iets veranderen aan de feiten?”

Wanneer het trio onder schot gehouden wordt door twee indringers (gespeeld door Laura François en Michael Pas) die Vic, die omgekomen is door de ramp willen wreken en antwoorden willen horen tijdens een live proces (“Justice for all” – “Als het in het Engels is dan is het serieus”), blijven de burgemeester en de CTO ook in hun gelijk geloven. Die eerste stelt voor dat er een onderzoek moet worden ingesteld, ook zodat er (veel) tijd over zal gaan. “Chanelfoef”/”Cavia”/… Linda, die ervan overtuigd is dat een ontploffing enkel het resultaat kan zijn van een menselijke fout, oppert de these dat er misschien een terroristische aanslag heeft plaatsgevonden in de mijn.

Kunnen zij zich eruit lullen nu ze verdacht worden van onopzettelijke doodslag door nalatigheid? En wat met Robbert? Pleit die schuldig om zo zijn broer en maîtresse uit de wind te houden? De antwoorden bekom je in Onderland.

< Bert Hertogs >