Recensie Apate spreekt - over waarheid en leugen ★★★

“Liegen is een noodzakelijk onderdeel van een genietbaar leven.” Dat is althans wat Simone Milsdochter beweert wanneer ze tijdens ‘Apate spreekt’ in de huid kruipt van de Griekse godin van de leugen en de misleiding. In een tijd waar we waakzaam moeten zijn voor ‘fake news’ en naarstig op zoek zijn naar ‘de waarheid’ schreef  Alicja Gescinska een korte monoloog waarin ze juist een lans breekt voor de schoonheid en het belang van ‘de leugen’. Hoe erg zou het leven wel niet zijn als ons gezicht altijd zou vertellen wat we in ons binnenste voelen? Hoe kan de liefde bestaan als we aan de andere altijd eerlijk zouden zeggen wat we denken en de wereld puur vanuit het zakelijke en wetenschappelijke zouden observeren? Gedurende een uur mag Apate haar zaak komen bepleiten om het publiek te overtuigen. En hoewel we intrinsiek overtuigd zijn van haar gelijk, miste haar betoog passie en geestdrift. De voorbeelden die aangehaald werden om haar standpunten te ondersteunen bleven te veel aan het oppervlak en wisten het publiek te weinig te prikkelen.

Wanneer Simone Milsdochter in de huid kruipt van Apate start ze met het publiek zachtjes te schofferen door te poneren dat het streeft naar de waarheid, maar niet het vermogen heeft om de waarheid te vatten. Wat is ‘de waarheid’? Is ‘de waarheid’ een constante of verandert die naargelang de plaats en de tijd waarin wij leven? En wat zijn plaats en tijd? Schrijfster Alicja Gescinska filosofeert even rond die twee begrippen en schuurt daarbij zachtjes langs de relativiteitstheorie van Einstein. Naar ons aanvoelen was die referentie absoluut gepast, kwam ze op het juiste moment, maar was ze tegelijk iets te vrijblijvend en oppervlakkig. Alicja en Simone hadden hier meer mee kunnen doen om het publiek mee in het betoog te zuigen. Het bleef te afstandelijk. 

Een gelijkaardig gevoel hadden we iets later bij het stuk over ‘de ware leugen’. Het voorbeeld uit de tijd van Franco’s Spanje was een perfecte illustratie, maar ook hier werd het relaas van Pablo en Ramon heel zakelijk en afstandelijk verteld. In het historische verhaal zaten alle elementen om het publiek mee in de Spaanse Burgeroorlog te zuigen, maar dat gebeurde niet. Het punt werd gemaakt, maar we waren niet begeesterd. Iets meer uitwerking waarbij het publiek mee in het personage kruipt, had zoveel meer aan de voorstelling kunnen bijdragen. Het fragment zou misschien iets langer geduurd hebben, maar dan had men de korte break die daarop volgde ineens kunnen opvangen en verwijderen. 

De voorstelling had tot hiertoe al geen geweldig hoog tempo en miste al aan intensiteit. De korte pauze haalde de flow er helemaal uit. De pauzemuziek van Joris Caluwaerts werd door Simone Milsdochter terecht omschreven als “goddelijke liftmuziek”, maar deed ook niet meer dan het rustig opvullen van de stilte. Misschien had men de verschillende pauzemomenten maar beter geknipt uit de voorstelling. 

De leukste oneliner uit de voorstelling zat in het stukje waarin Apate de toehoorders gaat overtuigen dat de liefde niet zonder de leugen kan. “De impact van een kus laat je best niet uitleggen door een bacterioloog.” Het was de nagel op de kop. Wanneer Simone Milsdochter omschrijft hoe oude geliefden in een kamer zitten waar het ruikt naar urine en beweren dat ze nergens liever hadden willen zijn, illustreert het perfect waarom zuiver wetenschappelijke observatie zo schromelijk tekort schiet. Maar ook hier hadden we het gevoel dat ze er meer mee hadden kunnen doen. In de keuze van de eerder droge omschrijving, lieten ze de kans liggen om het publiek echt mee in de scène te nemen en te laten voelen hoe belangrijk ‘de leugen’ wel niet is. Nu blijft het een eerder rationele beoordeling. 

In het stuk over de kunst en het onvermogen van ‘de waarheid’ en ‘de wetenschap’ om de schoonheid ervan te omvatten, zit de minste overtuiging. Het voorbeeld van de Mona Lisa komt niet echt van de grond. Misschien had men het oor te luister moeten leggen bij Vincent Van Gogh. De schoonheid van zijn werken wordt nu alom geroemd, terwijl zijn schilderijen tijdens zijn leven dienden om kippenhokken te maken. Simone had ook vol vuur kunnen spreken over iemand als Joan Miro die zijn eigen werken in brand stak als een vorm van protest en het feit dat die werken nog altijd als kunst in musea te vinden zijn. Kortom: er waren veel sterkere voorbeelden te vinden in de wereld van de kunst om de stelling te verdedigen dat die inderdaad niet zonder ‘de misleiding’ en ‘de leugen’ kan. 

Na de kunst valt de voorstelling dood. Simone Milsdochter gaat op haar dooie gemak de voorwerpen terug verzamelen die ze gedurende haar betoog heeft gebruikt om de verschillende elementen uit de verhalen te illustreren. Je zit minutenlang te kijken naar iemand die een podium aan het opruimen is zonder dat er voor de rest nog iets te beleven valt. En dat allemaal om te wachten op de epiloog die op zich weer wel een boeiend stukje Griekse mythologie bevat en een korte filosofische bedenking geeft over het overroepen belang van ‘de hoop’. De epiloog op zich is absoluut te behouden, maar sluit misschien beter iets sneller aan bij de voorstelling. 

< Sascha Siereveld > 

Credits

Tekst: Alicja Gescinska
Spel: Simone Milsdochter
Vorm: Christophe Engels
Muziek: Joris Caluwaerts
Oeil Extérieur: Peter Seynaeve