Recensie Contre-jour ★★★★

Dansant en acrobatisch. Vals stilstaand/traag dan weer bijzonder dynamisch. Intiem, fragiel en vrouwelijk dan weer krachtig en fel. Menselijk en dierlijk. Strak lineair, zigzaggend dan weer spiraalvormig als een slang, golvende cirkels of bogen trekkend in het mulle zand of deze combinerend (wanneer we drie danseressen achter elkaar zien stappen en de achterste de plek inneemt van de voorste waarbij ze langs links een halve cirkel vormt en dit tafereel zich een aantal keer herhaalt). Contre-jour (verwijzend naar een term in de fotografie die zo veel betekent als een opname die van achter belicht wordt), de jongste dansvoorstelling voor een kwintet van vrouwen die choreograaf Alexander Vantournhout creëerde, doet stof opwaaien. Letterlijk dan.

In contre-jour verwijst ie naar dieren die in staat zijn om met hun achterste poten de sporen die hun voorste poten maakten uit te wissen of zo goed als mogelijk proberen onzichtbaar te maken. Een andere overlevingstechniek die dieren ook hanteren is om hun achterpoten zo precies mogelijk op de afdruk van de voorpoot te plaatsen zodat ze moeilijker op te sporen zijn en makkelijker hun prooi kunnen besluipen.

Ook mensen, en met name vluchtelingen, doen iets gelijkaardigs zo werd aan de grens tussen Mexico en de VS vastgesteld. De migranten proberen er zo weinig mogelijk sporen achter te laten omdat grenswachters er elke dag het zand glad vegen om zo via de voetafdrukken zicht te hebben hoeveel vluchtelingen er de afgelopen nacht de grens hebben overgestoken.

Wie zand glad vegen zegt, komt zo ook al meteen bij het circus terecht, waar de choreograaf zijn roots kent (hij studeerde af aan het Brusselse Ecole Supérieure des Arts du Cirque). We zien halfweg de voorstelling een van de vier vrouwen in een slangvorm de rechthoekige piste gladvegen. Dat heeft echter hier iets absurds omdat enkele meters later die gladde zandvlakte al meteen bezaaid wordt door nieuwe voetafdrukken.

Andere verwijzingen naar het circus in deze dansvoorstelling zijn legio. Zo zien we het kwintet de handen in elkaar slaan in een cirkel en zich als een levende cyr wheel door het zand cirkelen. Het levert een knap en tevens surrealistisch beeld op. Zo’n circustoestel heeft op zo’n ondergrond immers niets te bieden, tenzij het wordt uitgebeeld door mensen dus. Ook een duet met twee vrouwen die elkaars armen vasthouden en naar voor stappen, voetje voor voetje terwijl ze allebei naar de buitenkant hellen, refereert naar koorddansen. En dan is er nog een scène waarin we het gezelschap naar voor zien komen en opspringen wat ons deed denken aan een trampoline-act. Tenslotte mocht uiteraard ook de hand-op-hand acrobatie en in zekere zin ook contortie (zoals in het golven van elkaars lichaam over de buik van de ander) niet ontbreken.

Contre-jour opent in het pikdonker wanneer we een vrouw en vervolgens meerdere een intiem nummer a capella horen zingen. De voorstelling eindigt ook met dat prachtige meerstemmig zingen terwijl we daarvoor de danseressen ook horen neuriën. Ietwat schuchter zien we als eerste beweging een hand in het zand komen om zo via aanvankelijk lineaire bewegingen (verticaal en horizontaal) te komen bij de cirkelvorm. Een duo refereert naar moeder en kind, waarbij die laatste de onderbenen vasthoudt van de eerste en zo synchroon mee stapt, of later gewoon gedragen wordt, door zich op de rug te zetten, dan weer op de onderbenen te gaan liggen terwijl de ander op handen en knieën voortbeweegt.

Een knappe scène die Vantournhout ook herhaalt in contre-jour is die door de vijf waarbij er twee zittenden op de grond en drie staand, de armen aan elkaar vasthoudend, een oneindig draaiende beweging vormen, waarbij de zittenden er een sneller tempo op nahouden dan diegenen die rechtstaan. Wanneer er plots een van de zittenden tussen komt staan, zorgt dat voor extra dynamiek en een versnelling in de keten van deze draaivormige beweging die doet denken aan een parasol op het strand waar de oprukkende wind mee speelt, een waaier of een vlieger.

Die cirkel zien we ook terugkomen wanneer twee duo’s in een hoek van 90 graden met hun hoofden naar elkaar gericht zijn en ze zo ronddraaien in het zand, en nadien losgekoppeld als twee losse duo’s hetzelfde doen. Die geometrische lijnvoering brengt Contre-jour, dat qua story telling het verloop van de nacht die overgaat in de ochtend, middag, avond en nacht kent, bij figuurrijden wanneer de vier dan weer als een cirkel rondtollen op het zand terwijl een camera die boven hen hangt de figuur, zoals een wiel en een vierkant die ze vormen mooi in beeld brengt. 

Het is die combinatie, van het walsen over de zandvlakte over de zigzag, van het gedanste en geometrische tot het spontaan ogende wat Vantourhouts dansstaal zo verfrissend en bijzonder boeiend maakt. En de eerste rijen in de zaal krijgen daar als extraatje bij momenten het opwaaiend zand dat in hun richting komt bij. Zodat je met een wat zouterige smaak in de mond, net alsof je een heerlijke dag op het strand beleefde, naar huis gaat. Een lekker souvenir na een bijzondere voorstelling. 

< Bert Hertogs >