Recensie War of the beasts and the animals ★★

Met War of the beasts and the animals waagt Zuidpool zich aan Maria Stepanova (1972), een Russische auteur die gekend is om haar kritische gedichten, maar weliswaar in het Westen nauwelijks gekend is. Hoewel ze naast essays en proza meer dan tien dichtbundels uitbracht, is enkel haar ‘In Memory of Memory’ in het Nederlands vertaald.

Drie teksten brengt deze muzikale performance vol poëzie, samples en slam: Spolia uit 2014 dat over verzoening en vrede gaat. War of the Beasts and the Animals dateert uit 2015 en gaat over woede en strijd. Die twee werken schreef ze in de periode waarin Rusland de Krim en het oosten van Oekraïne annexeerde. Afsluiten doen Evgenia Brendes, Sofie Decleir, Taeke Nicolaï, Scarlet Tummers en Anne-Laure Vandeputte met The Body Returns dat Stepanova schreef op vraag van het Hay Festival naar aanleiding van de herdenking van het einde van de Eerste Wereldoorlog. Daarin stelt ze dat net zoals in een loop van de muziek, een en het leven zich herhaalt, niets of niemand sterft voor eeuwig maar maakt deel uit van een eindeloze stroom van komen en gaan.

Het probleem met deze performance, met Kris Strybos (o.a. MC bij Sint Andries MC’s) achter de draaitafels, is dat ze letterlijk stilvalt in dat derde deel. Hoe geniaal de eerste twee teksten zijn qua afwisseling, vorm, ritme, klank, spel met taal, en referenties naar bestaande teksten en citaten of figuren zoals Tsjaikovski, James Bond, Sneeuwwitje ‘hi ho hi ho and off they go to civil war’, hoe vlak de laatste tekst en ja zelfs wat saai in vergelijking met haar voorgangers die overkomt. Maar het grootste issue zien we in het feit dat eigenlijk niet Stepanova’s tekst gebruikt werd, wel de vertaling door de Britse dichteres Sasha Dugdale.

Die vertaling wordt dan nog eens op zich geïnterpreteerd door 5 Vlaamse actrices. Het gevolg is dat zowel inhoudelijk als vormelijk de teksten aan kracht verliezen. Met stip is Decleir de enige op het podium die een feilloze tekst neerzet in het Brits Engels. Bij de vier anderen komt hun Vlaams accent te duidelijk door hun Engels doorklinken hoewel Anne-Laure Vandeputte, ook dankzij haar natuurlijke coole factor en inleving, aardig in de buurt komt. Evgenia kwam ons te lieflijk, te braaf over, terwijl ook Taeke en Scarlet te weinig kleur wisten geven aan deze performance. Zet daar een Violet Braeckman of een Frances Lefebure tussen en je krijgt misschien wel een geloofwaardiger coherent geheel.

Aan coherentie ontbreekt het ook in de teksten zelf die eigenlijk losse zinnen zijn. Het heeft geen zin om die zinnen te gaan koppelen met andere want ze staan op zich en zijn meestal zo gekozen in functie van het metrum, van de klank, de rijm, om bijvoorbeeld te komen tot een bepaalde stijlsoort zoals de vijfvoetige jambe van Shakespeare en de alexandrijnen van het Franse 18de-eeuwse theater.

Elke zin is wat die is. Niets meer en niets minder. Hij staat op zich en verbanden zien tussen voorgaande en volgende is zinloos (zeker ook door de gigantische vaart die deze gesproken poëzie en slam poetry performance laat horen).

Stepanova’s vrees dat een Westers publiek nauwelijks wat zou begrijpen van haar teksten, die sowieso al complex zijn, komt dus helaas uit in War of the beasts and the animals. Het ontbreekt het publiek waar wij deel van uitmaken aan voldoende context om die teksten tot zich te kunnen laten komen en tot in detail te kunnen vatten. Er gaat dus sowieso bijzonder veel betekenis verloren, wat je als toeschouwer frustreert, naast het feit dat we hier een interpretatie zien na een Engelse vertaalslag op Russisch werk. Vandaar ook dat je voelt dat naarmate de voorstelling vordert steeds meer toeschouwers die in het begin vooral nog mee waren omwille van het ritme en het muzikale, mentaal afhaken op inhoudelijk vlak. Omdat wanneer enkel de vorm nog overblijft, je als performance dan valt of staat met de spanningsboog ervan. En die zakt te hard in bij het veel vlakkere The Body Returns.

< Bert Hertogs >