Recensie Us, (k)now ★★

Wanneer je een jonge, zwarte vrouw bent in een overwegend witte samenleving, kent het leven heel wat ‘uitdagingen’ die voor de witte, geprivilegieerde jongen uit diezelfde samenleving amper te bevatten zijn. Met ‘Us, (k)now’ wil theatermaakster Dalilla Hermans ons meenemen in de leefwereld van die nieuwe generatie opgroeiende, zwarte vrouwen en ons vanuit die binnenkant laten kijken naar onze maatschappij. Daarom trok ze tijdens de ‘paaspauze’ van 2021 met een groep zwarte meisjes op ‘bosklassen afrostijl’. Aan de hand van dagboekfragmenten, citaten van rolmodellen, videofragmenten en beelden uit de dagboekkamer neemt de voorstelling ‘Us, (k)now’ je mee naar de ervaringen van die week. En daar zit meteen ook de zwakte van de voorstelling. Als publiek heb je al te vaak het gevoel dat je aan het kijken bent naar de kampvideo van een groep jongeren die een gemeenschappelijke vakantie-ervaring delen. De boodschap die achter en in de voorstelling steekt, wordt te vaak ondergesneeuwd door fragmenten die minder relevant zijn of nogal onhandig gefilmd en gemonteerd zijn.

Het feit dat we de laatste jaren nood hadden aan de Me Too-beweging, bewijst dat het de dag van vandaag niet altijd eenvoudig is om als vouw op te groeien. Black Lives Matter maakte ons bewuster van het feit dat racisme ook in onze maatschappij het leven van de zwarte burgers dagdagelijks tekent. Wanneer je dus als jonge, zwarte vrouw opgroeit in Vlaanderen, krijg je heel wat hindernissen op je levensweg te verwerken waar de ‘doorsnee Vlaming’, mocht die al bestaan, niet mee te maken krijgt. “In een veilige wereld zijn geen ‘safe spaces’ nodig.”, klinkt het in ‘Us, (k)now’. Maar tijdens de paasvakantie van 2021 was de week bosklassen van acht zwarte ‘sisters’ de veilige haven waar heel wat gemeenschappelijke ervaringen en frustraties konden uitgewisseld worden. Tijdens die week werden diepgaande gesprekken niet alleen gevoerd tijdens praatsessies, maar ook aan de keukentafel. Er werd meegezongen met Sister Act. Men had een dagboekkamer waar men de eigen ervaringen kon delen met een camera. Al dit materiaal ging dan de basis vormen voor ‘Us, (k)now’. 

Een week samen nadenken over wat het is om op te groeien als jonge, zwarte vrouw leverde heel wat zinnige observaties op. Vooral Ninette ontpopte zich tot de filosofe uit het gezelschap. Alleen zitten in ‘Us, (k)now’ die opmerkingen verstopt in een veelheid van beeldfragmenten die niet altijd even relevant zijn. Soms zitten de sterkste opmerkingen verscholen in een amateuristisch opgenomen fragment uit een gesprek na de pizzamaaltijd, maar valt de pointe wat weg omdat er net een potje crème wordt afgegeven. En dat is jammer.  De keuze om de voorstelling vooral op te hangen aan videofragmenten, neemt de kracht van de boodschap voor een groot deel weg.  Een uitspraak als: ”Ik dacht dat racisme normaal was.”, verdwijnt een beetje tussen de plooien. De maatschappelijke analyses van Ture Reuman, Ninette Vertongen, Amani Mugabe, Zuraya Bangura, Eva Dries, Mpho Pierreux, Tiazaë, en Agnes Dos Santos Lialunga verdwijnen te veel naar de achtergrond. En dat terwijl ze heel zinnige dingen te vertellen hebben. 

Wanneer de acht actrices los komen van het projectiescherm en live in interactie gaan met hun publiek, weten ze wel contact te maken met hun toehoorders. Een boodschap als: “Mag ik niet gewoon ‘van hier ‘zijn?”, komt dan helemaal binnen. De afstand tussen toeschouwer en performer wordt niet alleen fysiek, maar ook emotioneel veel kleiner en de voorstelling gaat meer leven. 

Deze nieuwe generatie zwarte vrouwen kijkt niet alleen op naar traditionele rolmodellen als Martin Luther King Jr. en Nelson Mandela, maar heeft ondertussen ook zijn eigen generatie inspiratiebronnen. Ook die krijgen hun plaats in ‘Us, (k)now’. Coretta Scott King, Angela Davis, Laverne Cox en Ava Duvernay worden allemaal even in het voetlicht gezet. Het is alleen jammer dat dit volledig in het Engels gebeurt. Deze voorstelling kent als doelpubliek de leerlingen uit de tweede en derde graad van het secundair onderwijs en bij een heel deel van hen is de kennis van het Engels te beperkt om de kracht van de gebruikte citaten volledig mee te krijgen. Men had hier eventueel een passende vertaling kunnen voorzien om de boodschap duidelijker bij de ontvanger te krijgen. Want ook hier geldt: wat men wil zeggen is absoluut de moeite waard om te horen. 

De voorstelling wordt afgesloten met een heuse gospel: ‘I believe’. Gesteund door een koor dat op de achtergrond mee geprojecteerd wordt, nemen de acht hoofdrolspeelsters uit deze voorstelling al zingend en dansend afscheid van hun publiek. De kracht van het ‘samen’ maakt de verbondenheid tastbaar wanneer de toeschouwers uitgenodigd worden om deelnemer te worden en mee te zingen. 

< Sascha Siereveld >