Recensie Pop masters ★★

Met meer dan 150 zijn ze. De affiches die nog tot 29 mei 2022 in de expo Pop masters te zien zijn aan de Grote Markt 5 in Brussel. Van Andy Warhol zijn er 54, van Keith Haring 51 en van Roy Lichtenstein: originele posters waarin vooral hun verschillende stijlen ontdekt kunnen worden. Bij Lichtenstein zijn dat zijn Ben-Day-stippen die geïnspireerd waren op de halftoonpunten die gebruikt worden bij offsetdruk. Daardoor voelen zijn werken machinaal aan hoewel ze dat niet zijn. Lichtenstein zien we ook aan de slag gaan met de art-decostijl (zoals in Joanna uit 1968, een ontwerp dat bedoeld was als affiche voor de film Joanna van Michael Sarne. Het werd gedrukt als grafisch werk zonder tekst en ook gebruikt in reclames), of via zijn Brush Strokes, waarmee hij op ironische wijze commentaar gaf op de succesvolle abstracte expressionisten. In ‘Cow Going Abstract’, dat ie in 1982 op 450 exemplaren liet drukken ter gelegenheid van zijn tentoonstelling in Firenze,  verwees ie naar ‘Le Taureau’, een reeks kubistische lithografieën van Pablo Picasso. In die tijd werd Lichtenstein ook beïnvloed door andere kunststromingen, zoals het neogeometrisch conceptualisme.

Harings stijl met zijn ‘radiant baby’, vliegende schotels, honden, piramides en andere motieven zijn dan weer typerend voor deze pop art kunstenaar zo zien we in Pop masters. ‘Keith Haring Drawings’, een affiche die hij maakt voor de Tony Shafrazy Gallery in New York in 1982, is voor zijn eerste tentoonstelling in een grote galerie. Met de tekening ‘White in Black’ verwijst Haring naar hoe het allemaal begonnen is voor hem als artiest toen hij met wit krijt op de zwarte achtergrond van niet gebruikte reclamepanelen in de metro’s tekeningen maakte zoals de ‘radiant baby’.

Warhol wordt dan weer gekenmerkt door de zeefdruktechniek waar hij in verschillende formaten en kleuren mee aan de slag ging. Koos Lichtenstein voor abstracte koeien in zijn carrière, dan koos Warhol voor verschillende afdrukken van koeienkoppen in verschillende kleuren waarmee hij in 1966 alle muren van de Leo Castelli Gallery in New York behing. Het was een populair werk want voor het Whitney Museum in New York maakte hij onder andere een kleurvariant in 1971. In datzelfde jaar maakte hij nog een andere variant zonder dat daarvoor een speciale aanleiding was. En in 1976 volgde voor het Modern Art Pavillion in Seattle een vierde en laatste versie.

Onder andere grote Amerikaanse culturele instellingen deden vanaf de jaren 1960 beroep op artiesten voor affiches voor voorstellingen, filmfestivals en operaproducties. Zoals in Harings affiche van het Montreux Jazz Festival in 1983, zijn eerste afficheopdracht waarin hij tal van figuurtjes zich in de knoop laat dansen.  3 jaar later slaat ie de handen in elkaar met Andy Warhol voor een poster waarbij we notenbalken zien op een rode affiche en Haring de figuurtjes voor zijn rekening nam.

‘Keith Haring at Fun Gallery’ in New York in 1983 toont vier breakdancers. Een jaar later zal ie voor het eerste wereldkampioenschap breakdancen in The Roxy in New York, dat gesponsord werd door de Zwitserse horlogemaker Swatch, een affiche ontwerpen. Twee jaar later ontwierp Haring de wijzerplaat voor drie Swatch-horloges en dat kondigde hij aan met een affiche. In 1987 nam ie een opdracht aan voor de drie Lucky Strike-affiches in Zwitserland.

Lichtenstein, Warhol en Haring hebben een serie posters uitgewerkt voor het literaire blad The Paris Review, dat gesponsord werd door de erfgename van Heinz Ketchup. Deze samenwerking zorgde al snel een sneeuwbaleffect, want tal van bekende merken volgden. Zo zijn er affiches van Warhol voor de producten van Levi‘s, Absolut Vodka en RCA Records ook te zien bij Pop masters. 

Warhol droeg steeds een jeans met een wit hemd en een zwarte colbert. Dat ie ooit een affiche zou maken voor Levi‘s 501 Jeans in 1984 viel dus te verwachten. Andere posters die gekend zijn en van zijn hand zijn, zijn ontegensprekelijk diegene die hij maakte voor Perrier in 1982 in opdracht van een reclamebureau uit Parijs. Hij zette zichzelf ook graag in de kijker in 1982 in ‘Andy Warhol at Leo Castell New York’ bijvoorbeeld. Op de foto zien we Warhol staan voor een schilderij van Rubens in het Louvre. De tentoonstelling toonde Warhols interpretatie van werken van oude meesters.

Voor een affiche van ‘Keith Haring: Into ‘84 Tony Shafrazi Gallery’ in New York schilderde Haring zijn vriend Bill T. Jones van kop tot teen en schilderde vervolgens opnieuw over het beeld. Het eindresultaat doet wat denken aan hoe hij van Grace Jones een levend canvas maakte voor de video van haar song ‘I‘m Not Perfect’ en haar live-optreden in de Paradise Garage in New York City. Haring koos ervoor om de artieste te voorzien van geometrische bodypaint.

Haring was bevriend met de eigenaar van het casino van Knokke wat mee en affiche verklaart uit 1987 waar we dolfijnen zien voor de kust van Knokke. ‘Keith Haring a Milano’, vooral de ogen dan van het gele figuurtje, verwijzen naar de ervaringen van de kunstenaar met drugs. Een andere goede vriend van Haring was Jean-Charles de Castelbajac. Voor deze Parijse modeontwerper maakte hij in 1990 voor diens herfst- en wintercollectie een van zijn laatste affiches. Haring stierf in 1990 namelijk aan aids. Hij werd 32. Tussen 1982 en 1989 ontwierp hij meer dan 100 affiches.

Bianca Jagger, de echtgenote van Mick Jagger (1971-1978), was bevriend met Warhol. Hij fotografeerde haar terwijl ze haar linker oksel scheerde in 1982. In dat jaar ontwierp hij ook de hoes van het album ‘Silk Electric’ van Diana Ross. RCA Records liet vier versies in kleur afdrukken als affiche. Vier jaar later maakte hij een portret voor de albumhoes ‘Aretha’ van zangeres Aretha Franklin voor Ariosta Records.

Zowel Lichtenstein (1984, LA) als Warhol (veertiende winterspelen die in 1984 in Sarajevo gehouden werden) ontwierpen affiches voor de Olympische Spelen. Lichtenstein refereert daarbij naar een werk van het Italiaanse futurisme. Tussen 1964 en 1987 creëerde Warhol zo’n 150 affiches tot hij onverwacht overleed na een chirurgische ingreep.

Lichtenstein maakte onder andere politieke campagneaffiches voor de Democraten, zoals voor Michael Dukakis in 1988, een presidentskandidaat uit Californië. 6 jaar eerder ging de artiest al in op een vraag van Toby Moffet met de slogan ‘Jobs … not cheese’ voor diens campagne om senator te worden in Connecticut.  Roy Lichtenstein stierf in New York in 1997. Hij maakte een zeventigtal affiches tussen 1962 en 1996. De affiche ‘Tintin Reading’ uit 1995, een motief voor de omslag van een boek dat ie ontwierp, liet hij uit copyrightoverwegingen drukken in Brussel: de thuisstad van Hergé.

Haring zette zich in voor het goede doel met een affiche voor de eerste ‘National Coming Out Day’ in 1988. Een beeld dat zal uitgroeien tot het logo van de beweging. Een jaar later ontwierp hij ‘Ignorance = Fear Silence = Death. Fight Aids-ACT UP’ waarin hij het Japanse motief gebruikt met de drie apen die niet zien niet horen en niet spreken.

Maar Keith Haring blijkt anno 2022 vooral nog steeds hyper actueel en relevant te zijn met ‘Hiroshima’ uit 1988 waarmee hij de atoombom op Hiroshima herdacht met vermanende engelfiguren ter gelegenheid van de 43e herdenking ervan. 6 jaar eerder had ie ‘Poster for Nuclear Disarmament’ ontworpen, dat ie op eigen initiatief liet drukken in een oplage van 20.000 exemplaren en verdeelde tijdens een betoging tegen kernwapens in Central Park in NY.

Pop masters heeft veel meer te bieden dan de tentoonstelling uiteindelijk uit zijn potentieel haalt. De tekstjes bij de affiches zijn behoorlijk kort, waardoor je na een uurtje het gevoel hebt dat er weinig echt blijft hangen of op je netvlies blijft branden. Het komt allemaal nogal vluchtig over dus.

In het begin lijkt men ook thematisch te willen werken (zoals bij de affiches voor de Olympische Spelen, helaas laten de tentoonstellingsmakers ook wel wat opportuniteiten liggen: zo hadden de werken van Haring rond nucleaire dreiging samen voorgesteld kunnen worden en meer naar voren geschoven gezien de actualiteit en werken met bekende mensen gebundeld) maar uiteindelijk vervalt de expo al snel in het klassieke patroon waar het werk van elke artiest afzonderlijk getoond wordt. Als je dan al vertrouwd bent met het werk van deze drie pop art-artiesten valt er ook relatief weinig bijkomends te ontdekken.

Tenslotte blijkt de exporuimte eigenlijk iets te groot voor deze iets meer dan 150 werken. Het maakt dat we Pop masters enkel adviseren voor zij die sowieso al in Brussel zijn, en bijna door al hun ideeën zijn om een zinvol regenprogramma samen te stellen.

< Bert Hertogs >