Recensie Rhapsody ★★★★

Josse De Pauw is 70. Een halve eeuw staat ie ondertussen op de planken. En in de jongste muziektheatervoorstelling waarmee hij in de KVS in première ging, Rhapsody, demonstreert ie nogmaals wat voor een begenadigd verteller hij is. De acteur ging de mosterd halen bij de televisieserie ‘Van de schoonheid en de troost’ van Wim Kayzer. Die sprak daarvoor met Jane Goodall, George Steiner, J.M. Coetzee, Karel Appel en Edward Witten. Hun gedachtenstroom laat De Pauw horen alsof ze ter plaatste ontstaat. Vanuit een bijna zelfde organische impulsiviteit horen we de cello, viool, (bas)klarinet, trombone en percussie vanuit schurend, metaalachtig klinkende atonale noise de weg vinden naar de schoonheid, de orde, de harmonie om op het einde tijdens de tekst van Witten, die gaat over de snaartheorie, wanneer De Pauw het heeft over verwondering, die even via het klein klokkenspel te staven.

De Pauws tekst heeft het onder andere over muziek. Zo stelt George Steiner dat een triller op de piano nooit hetzelfde klinkt. Witten weet dat ruimte en tijd als begrippen aan betekenis verliezen wanneer je steeds dichter bij de oerknal komt. Hij stelt dat wanneer we in staat mochten zijn een finale theorie te bekomen, die daarom nog niet altijd begrepen zal worden. Het brein zullen we volledig kunnen vatten, maar het bewustzijn niet, stelt ie. Of hoe de Amerikaans wiskundige natuurkundige zo de deur open houdt voor het mysterie.

Openen doet Rhapsody met Jane Goodall. Heerlijk gedetailleerd klinkt De Pauw in haar beschrijving over het groene loof van de bomen en hoe de zon erdoor schijnt onder andere. Over haar mystieke belevenis in het regenwoud gaat de tekst, het magische mysterie der elementen die live o.a. begeleid wordt door houten klanken van de woodblock. De Engelse antropologe en biologe stelt zich ook de vraag wat de betere beleving is: met of zonder de ander en kiest daarbij voor het laatste.

In een tekst van Coetzee stelt de Australische auteur zich de vraag wat ons troost en waar dat vandaan komt. ‘Dan is het antwoord vaak verschillende concepten. Ik onderlijn verschillende concepten van schoonheid. Intellectuele schoonheid. Esthetische schoonheid. Intense persoonlijke schoonheid. Maar al die woorden zijn als je wil als partners in een dans.’ waarop de muziek van Frederik Neyrinck  uitgevoerd door Asko|Schönberg de draaibeweging laat horen in de partituur van de trombone, klarinet en strijkers en we De Pauw ook even zien rond de as enkele keren draaien terwijl zijn vingers in de lucht gaan. Een ode aan de dans, en dus niet alleen aan het uiten van het denken via de taal, wordt Rhapsody dan. ‘Als je nadenkt over de begrenzingen van de taal. Dan wint dat beeld van de dans aan kracht.’ klinkt het.

‘Van de natuur kun je hopen dat ze een soort helende werking heeft doordat je terugkeert naar je eigen oorsprong in de natuur, je eigen oorsprong in de wereld, je eigen zijn in de wereld. Maar kunst is een veel actievere onderneming. Het is een onderneming waarbij je begint met een visie op de wereld en daarna die visie perfectioneert en transformeert als doel op zich om de kunst zelf. In die zin hoeft kunst niet eens helend of verzoenend te zijn’ stelt de schrijver. Het kan ook verwoestend zijn. ‘Ik kan me geen hemel voorstellen die nooit saai is’, meldt ie wanneer het over het leven na de dood gaat. ‘Zijn de kunstwerken die we maken vrij trieste pogingen om voort te leven na onze dood?’ klinkt het bijzonder zelfrelativerend.

Wanner ie Appel aanboort geeft De Pauw mee dat de kunstenaar 24 uur normaal gezien staat maar een stoel kocht omdat ie last van zijn rug kreeg. Op het podium van de KVS zien we doorschijnende doeken die De Pauw doorheen de voorstelling anders hangt. Daarop worden natuurbeelden of beelden van verf geprojecteerd. Fraai is naar het einde toe ook het schaduwspel dat we erop te zien krijgen wanneer Asko|Schönberg musiceert. De scenografie die Anne Marcq voor Rhapsody uitwerkte, verwijst dus naar het atelier. Over schilderen zegt Appel: ‘Je lost op in het niets zoals de ruimte ook in het niets is. De leegte. Die leegte, die eenzaamheid, die leegte wil je ook en dan heb je je beste momenten van werken. De beste momenten dat je werkt. Als er iemand binnenkomt, die stoort je, word je uit je slaap gehaald. Je slaapt lekker. En ineens maakt iemand je wakker. En dan slaap je weer door. […] Het is vervelend. Je wordt gestoord want je wil erin blijven. Je wil niet zijn. Je bent alleen een handeling aan het doen. De enigste objectiviteit die je hebt is dat je niet je verf naast het doek smeert maar erop want anders valt het op de grond.’ En wanneer is een werk voor hem af? ‘Ik kijk zo lang tot ik zeg, ja het is af.’ Dat mag gerust ook gezegd worden van Rhapsody door LOD muziektheater. Dat het af was.

< Bert Hertogs >