Recensie C(h)oeurs 2022 ★★★★1/2

Een voorstelling die recht naar je hart gaat. Dat is C(h)oeurs 2022 van Alain Platel. Een revival, het oorspronkelijke werk van tien jaar geleden werd daarvoor licht aangepast en geüpdatet met onder andere een verwijzing naar het conflict tussen Oekraïne en Rusland wanneer dansers en koorleden rondcirkelen met gele en blauwe wimpels. Een beeld dat meteen op applaus kan rekenen, en wij wat makkelijk scoren vinden, al past het perfect binnen het associatieve narratief (elke toeschouwer kan via de aangereikte beelden zijn eigen verhaal creëren) van de voorstelling.

Steven Prengels zorgde voor de uitstekende muzikale bewerking en soundscapes. Hij integreert Greta Thunbergs ‘How dare you?’ speech uit 2019 in de voorstelling. En Platel van zijn kant integreert een haka. Voor C(h)oeurs 2022 gaat zijn gezelschap Les Ballets C de la B de dialoog aan met de balletdansers, symfonisch orkest én koor (dat tevens ook mee in de choreografie betrokken wordt) van Opera Ballet Vlaanderen waarbij het huis eens te meer mag tonen, dankzij de hybride vorm van deze voorstelling, dat de som van de deeltjes uiteindelijk véél meer oplevert qua eindresultaat. Dit is een huis dat bakken talent weet te tonen en internationaal geprezen wordt omwille van haar veelzijdigheid. Dat Opera Ballet Vlaanderen iconische voorstellingen van Sidi Larbi Cherkaoui, Anne Teresa De Keersmaeker, Wim Vandekeybus en Alain Platel ook de volgende seizoenen wil brengen, toont niet alleen haar ambitie aan maar vooral ook welke intrinsieke kwaliteit ze in huis heeft.

De titel C(h)oeurs 2022 verwijst enerzijds naar koren en naar het Franstalige woord voor hart. Een hart dat bloeden kan, dat letterlijk of figuurlijk gewond kan zijn.  In de soundscape van Prengels horen we overigens ook een kloppend hart. Op de scène zien we mensen die verbinding met elkaar zoeken, niet zelden door dezelfde emotie die ze polyfonisch met elkaar delen. Geen enkel individu is echter hetzelfde en hen categoriseren in gender en dergelijke is eigenlijk onmogelijk en zinloos. Zelfs voor onszelf zijn we een raadsel in de stroom van andere individuen waar we deel van uitmaken. Hoe het kwetsbare individu zich verhoudt ten opzichte van die massa, binnen een nostalgische nationalistische context, waarin de onderstroom die van verandering, van revolte is, dat krijgen we dus te zien. Een massa die zowel schoon kan zijn, als beangstigend en destructief. Sterke staaltjes daarvan zijn te horen wanneer een deel van het koor op het eerste balkon plaatsneemt, en daarna op de muren en deuren klopt vanuit de buitenkant van het operahuis alsof ze elk moment het kot kunnen afbreken.

In zijn score kiest Platel voor Wagner en Verdi waarbij het Requiem van die laatste als een soort koepelwerk kan beschouwd worden van het geheel. Bevrijding ('Libera me' uit Verdi's Requiem), smeekbedes om verlossing, liefde om het verloren vaderland resoneren bijzonder sterk in deze C(h)oeurs 2022 dat ook met het recente conflict tussen Oekraïne en Rusland actueler dan ooit aanvoelt. ’Va pensiero’ uit Verdi’s Nabucco en ‘Patria oppressa’ (Onderdrukt vaderland) uit diens Macbeth krijgen we bijvoorbeeld onder andere ook te horen. Auditief is dit een waanzinnig sterke voorstelling waarbij koor en orkest een bijzonder knap staaltje afleveren niet alleen in dynamiek maar ook nog eens in het ruimtelijk gebruik van het geluid. Zo horen we bijvoorbeeld trompetten al vroeg in de voorstelling in stereo (links/rechts) in dialoog gaan met elkaar vanop het balkon, zingt het koor ook tussen het publiek enz.

En de beelden die Platel in 2012 creëerde, blijken 10 jaar later nog steeds bijzonder krachtig hoewel de voorstelling net voorbij de helft wel heel eventjes inzakt. In de eindscene zien we hem even verwijzen dat mensen bloed aan hun handen hebben wanneer het koor en de dansers de handen open en toe doen, wat ook wat kinderlijk Muppetshow-achtig overkomt. Twee kinderen staan ook even centraal in de choreografie wanneer een volwassen hand over hun gezicht gaat, hun ogen gesloten worden, en ze (verwijzend naar kinderen die niet zelden het kind van de rekening zijn bij conflicten) over de hoofden van de volwassenen gedragen worden. Ook de schreeuw, verwijzend naar Edvard Munchs werk, een gedempte schreeuw die gesmoord wordt door het individu zelf, is een bijzonder sterk beeld die enkele dansers en koorleden met open mond tonen.

Platels danstaal die verwijst naar het dysfunctionele lichaam, het verval, fysieke lelijkheid, de mens in trance die bij momenten hysterisch is, spastisch beweegt en zich onder invloed van angst staande probeert te houden schommelend tussen kwetsbaarheid en veerkracht, blijft tien jaar na de creatie bijzonder aangrijpend. Hét moment daarbij dat ons nog steeds het meest van al naar de keel grijpt -zeker in de huidige context waarin de wereldorde op zoek gaat naar een nieuw evenwicht - is die ‘A’ die we te horen krijgen die overgaat in het geluid van een luchtalarm dat een deel van de cast laat horen.     

C(h)oeurs 2022 is dus een zeer sterke performance waarin zowel het positieve (de kracht) als het negatieve (het gevaar) van groepsdynamiek te zien is en Opera Ballet Vlaanderen haar veelzijdigheid toont. Maar de voorstelling gaat dus ook over het individu.  En hoewel het misschien ondankbaar kan overkomen voor de groepsprestatie die van excellent niveau is, zetten wij graag de Braziliaanse half-soliste Morgana Cappellari in de spotlights. Wat een knap duet danst ze met Lateef Williams. Maar vooral: naar het einde van deze voorstelling zien we ze links haar wijsvinger heel even tegen haar slapen houden tijdens een bijzonder coole choreografie die ons deed denken aan Rihanna. Een scene waarin ze de leiding neemt en een groep achter zich heeft staan die de moderne videoclipachtige choreografie die ze neerzet op deze negentiende-eeuwse muziek, samen met haar uitvoert. Wij zouden haar op basis hiervan en haar eerdere prestaties bij Opera Ballet Vlaanderen durven nomineren om haar tot soliste te promoveren.

< Bert Hertogs >