Recensie Peter Grimes

Terwijl het publiek nog de laatste analyse maakt van het stemgedrag van de dag, nemen de inwoners van een klein Engels vissersdorp hun plaats in achteraan het podium. Een stil geroezemoes wordt luider en luider, de massa spreekt, de voorstelling is begonnen. Peter Grimes is Benjamin Britten’s eerste opera uit 1945. Hij baseerde zich op het gelijknamige gedicht van George Crabbe dat deel uitmaakte van een langer gedicht “The Borough”.

De opera vertelt het verhaal van één man tegen een volledige gemeenschap in een vissersdorp aan de Oost-Engelse kust. Wanneer een leerjongen van Grimes om het leven komt, keren zijn dorpsgenoten zich tegen hem. Er volgt een proces waarin hij wordt vrijgesproken. Maar het kwaad is al geschied en zijn neerwaartse spiraal van wanhoop is ingezet.

Kapitein Balstrode, neergezet door Peter Sidhom, en vooral Ellen Orford, een glansrol van Judith Howarth, laten hem niet vallen. Wanneer Grimes een nieuwe leerjongen aanhaalt, wilt niemand van het dorp de jongen tot bij hem brengen. Het is uiteindelijk Ellen die de jongen tot bij Grimes brengt.

Later, wanneer Ellen de jongen terug ontmoet, is ze gechoqueerd te moeten vaststellen dat de jongen een blauwe plek heeft. Grimes houdt het op een accident en raakt geagiteerd wanneer hij vaststelt dat ook bij Ellen het wantrouwen tegenover hem toeneemt. Hij trekt zich samen met de jongen terug in zijn hut.

De meeste spelers zijn Britten, maar er is ook een Finse insteek. Peter Grimes wordt met verve neergezet door de tenor Jorma Silvasti en het orkest staat onder de leiding van de Finse dirigent Leif Segerstam. De Peter Grimes die Silvasti, in een regie van David Alden hier neerzet is niet de criminele bruut uit andere interpretaties, maar eerder een eenzaat die ten onder gaat aan de roddels en achterklap.

Er is ook een opvallende Belgische insteek. De twee nichtjes worden vertolkt door Liesbeth Devos en Tineke Van Ingelgem. Zij brengen de nodige dosis humor en afleiding. Zij bieden weerwerk aan de exuberante uitlatingen en taferelen van de dorpsbewoners.

Van enige magie of vonk tussen de hoofdpersonages Peter en Ellen kunnen we niet spreken. Hiervoor hebben ze te weinig scènes samen. Het is dan ook geen traditioneel verhaal. Grimes is geen held, eerder een anti-held, een einzelgänger, een eenzaat, een vreemdeling tussen mensen die hem niet begrijpen en die hij niet begrijpt.

Wanneer een storm opzet en Grimes de jongen aanmaant de boot te verlaten, valt de jongen tot zijn dood. Grimes is ontzet en vlucht weg terwijl het dorp zijn hut komt inspecteren. De gemoederen laaien hoog op. Tijdens de nachtelijke feesten en activiteiten probeert mevrouw Sedley iedereen ervan te overtuigen dat Grimes een moordenaar is. Ellen vindt later de trui van de jongen en beseft wat er gebeurd is. Peter Grimes, ontzet door verdriet, uit zijn leed in een lange en aangrijpende monoloog. Ellen en Balstrode vinden hem en suggereren een uitweg door met zijn boot de zee op te gaan, en te gaan, en gaan…

Deze Peter Grimes in een regie van David Alden is een prachtige en hoogstaande productie.Jorma Silvasti en Judith Howart vullen hun rol krachtig in en hun stemmen zijn een pareltje om naar te luisteren. Naast deze hoofdrolspelers, bezorgt een andere hoofdrolspeler, in het bijzonder het dorp, de gemeenschap, het koor dus, ons meerdere keren een kippenvelmoment.

De muziek die Britten componeerde heeft een filmische inslag en dat vonden we ook terug in de enscenering. Het podium zit knap in elkaar en de grauwheid van het vissersdorp wordt met kleurrijke of vindingrijke accenten verfraaid.

Onder een luid en aanhoudend applaus en met de wind in de zeilen zien we veel lachende gezichten op de scène. En terecht, wij zagen een prachtige en indrukwekkende voorstelling. Deze productie van Peter Grimes bezorgt de Vlaamse Opera een geslaagde afsluiter van het seizoen.

< Nathalie Charlier >

√ Peter Grimes (1945) is de eerste opera van Benjamin Britten (1913-1976). Het wordt meteen zijn beroemdste en meest geliefde werk voor de bühne dat de grondslag zou leggen voor één van de markantste opera-oeuvres uit de 20ste eeuw en voor een renaissance van de Engelse opera sinds Henry Purcell.

√ Britten baseert zich voor het libretto op het gedicht Peter Grimes van de Engelse dichter George Crabbe (1754-1832) – een deel van een langer gedicht The Borough (1810). Daarin wordt op realistische wijze de samenleving van het plaatsje Aldeburgh, aan de Engelse oostkust (Suffolk), geportretteerd.

√ Crabbe kent de noden en problemen van de werkende klasse en van het ruwe vissersvolk die hij als thema in zijn poëzie verwerkt. Voor de figuur van Peter Grimes inspireert hij zich op diverse reële individuen waaronder zijn hardvochtige vader en een oude visser die letterlijk leerjongens verslijt.

√ Aldeburgh, waarmee Crabbe een dubbelzinnige verhouding heeft, ligt dichtbij het kustplaatsje Lowestoft waar Britten werd geboren. In 1948, drie jaar na de première van Peter Grimes, wordt Aldeburgh het onderkomen van een Festival met Britten en tenor Peter Pears - Brittens partner -als drijvende krachten.

√ Britten en Pears geraken geïntrigeerd door George Crabbe en zijn oeuvre door een artikel van de beroemde auteur Edward Morgan Forster (1879-1970). De componist en zijn partner verblijven op dat moment (1941) in de States waarnaar ze door de oorlogsdreiging en ontevredenheid over het maatschappelijke en artistieke klimaat in Engeland, waren geëmigreerd in 1939. De verbondenheid van Crabbe met Brittens geboortestreek doet de beide kunstenaars terug verlangen naar Engeland. Britten en Pears hebben bij hun thuiskomst al een ontwerp klaar voor het libretto van Peter Grimes.

√ Net zoals de oorspronkelijke tekstbron is het dramatisch dwingende libretto van de opera, grotendeels van de hand van Montagu Slater én Britten, in verzen.

√ ‘Deze kant uit voor Peter Grimes, de sadistische visser’. Met deze woorden zou de chauffeur van bus 19 het publiek naar het Londense Sadler’s Wells Theatre hebben geleid voor de creatie van de opera. Dixit Peter Pears.

√ Er is een radicaal verschil tussen het literaire personage van Crabbe en het operapersonage Grimes. Bij Crabbe heeft Grimes ronduit criminele trekken. In de opera is hij een veel complexer personage dat ondanks zijn trots, ruwheid en agressie droomt van een betere wereld en een eigen plek in de samenleving.

√ Tussen Peter Grimes en Wozzeck zijn er opvallende parallellen naast grote verschillen. Britten koesterde een grote liefde voor Alban Bergs opera Wozzeck die een inspiratiebron is geweest, ondermeer voor de orkestrale interludes.

√ Het is een echt ensemblestuk waarin zowel het individu als de bekrompen gemeenschap van de kleine kuststad een stem krijgen. Het koor heeft een indrukwekkende rol.

√ Enkele van de prachtige orkestrale tussenspelen uit de opera  zoaals Four Sea Interludes hebben hun weg gevonden naar de concertzaal.