Recensie Mozart Concert Arias ★★★1/2

Mozart Concert Arias, een dansvoorstelling van Anne Teresa De Keersmaeker die 30 jaar geleden op het Festival d’Avignon in première ging, wordt gezien als een iconisch werk. Wij, en samen met ons blijkbaar ook een groot deel van het publiek dat achteraf een doorsnee applaus leek te geven, zijn het daar niet mee eens. Iconisch vinden we wel onder andere haar Rain, Fase, Drumming en recenter Cosi fan tutte. In Mozart Concert Arias zit er bijvoorbeeld een onevenwicht (zowel qua gevoel als qua lengte) tussen het veel frivolere en (te) lange eerste deel (meer dan anderhalf uur) en het veel kortere tweede (dat drie kwartier duurt) waar weliswaar de grote dramatische aria’s ‘Bella mia fiamma’, ‘Vorrei spiegarvi’ en ‘Ch‘io mi scordi di te?’ in te vinden zijn. Maar vooral: in het tweede krijg je vooral een déjà-vu gevoel. De Keersmaeker breidt gewoon voort op de al ontwikkelde danstaal uit het eerste deel, en spiegelt onder andere dan.

Neem nu bijvoorbeeld die animale choreografie waarbij we de Amerikaanse Zoe Hollinshead uit het corps de ballet zien schitteren op handen en voeten, diagonaal staand ten opzichte van de parketvloer en vervolgens via de voetwortelbeenderen rechtop zien veren naar achter gebogen om zo recht te komen staan. In het eerste deel nemen de andere ballerina’s na verloop van tijd die beweging over in een soort van golfbeweging. In het tweede voeren de mannen die uit.

Niet alleen op vlak van choreo wordt er gespiegeld en speels gespeeld tussen ballerina’s en ballerino’s, ook in de kostuums is dat het geval. De mannen zien we enkel in wit hemd bijvoorbeeld, later gebeurt dat ook bij de vrouwen. Of zien we ze de bordeaux mantels dragen, die verwijzen naar datgene wat hun mannelijke collega’s eerder droegen. Liefde en verlangen staan dan ook centraal in deze Mozart Concert Arias en qua kledij refereert het gezelschap dus ook naar het liefdesspel, naar verkleden, omkleden en - uiteraard ook - uitkleden. Daar hoort ook een heuse Chippendale-act bij maar dan deze keer op muziek van Mozart. Het is eens wat anders.

Wat deze dansvoorstelling zo leuk maakt, is dat ie lacht met de genderstereotypering en rolbevestigend gedrag. Als een poesje of een robotstofzuiger als je wil die overal tegenaan botst zien we de Belgische half-soliste Lara Franssen op haar knieën aan een snel tempo over de vloer chasen tot ze tegen iemand aan botst. Leuk hoor. Zij maakt ook deel van de dames die in een diagonaal zitten en een na een, de hand voor het voorhoofd houdend, flauwvallen. Hier gebruikt De Keersmaeker een cartoonesk cliché en herhaling als komisch stijlfiguur. Wanneer ze met dat laatste zo kwistig omgaat dat die herhaling he-le-maal uitgewerkt is, valt ons pas op dat er links achteraan een koppel staat: Zoe Hollinshead en de Amerikaanse half-solist Lateef Williams die aantonen hoe de bewegingen van dit werk tot stand zijn gekomen via point phrases. Daarbij reikt Zoe naar een niet bewegend lichaamsdeel (bv. een been) van haar mannelijke collega waardoor die in beweging komt en er een choreo tussen beiden ontstaat maar vooral de spanning van nabijheid versus afstand voelbaar is tot aan je schouwburgstoeltje, ook al dansen de twee in het half duister waardoor die dans iets mysterieus en heimelijks meekrijgt.

Hoe kippen, apen, rupsen en hagedissen bewegen, vormde onder andere inspiratie voor Mozart Concert Arias net als werk van Fred Astaire, Gene Kelly, populaire dans en zelfs musical (bijvoorbeeld in het stappen van rechte, kromme en diagonale figuren elkaar kruisend). Héérlijk is het om een ballerina clichématig luid te horen huilen in haar zucht om aandacht omdat een man niet met haar wil dansen. Aanstellerij vindt het personage dat de Spaanse Clàudia Gil Cabús neerzet dat en vooral, ze haalt haar uit haar zone. Want Clàudia zet op een sublieme manier het type vrouw neer dat in een discotheek met alle aandacht wil gaan lopen. En in zo’n plan past een huilebak die op haar beurt de aandacht naar zich toetrekt uiteraard niet. De Spaanse ballerina die deel uitmaakt van het corps de ballet van Opera Ballet Vlaanderen zien we onder andere de swish swish uitvoeren, de Gangam Style, de ‘neus dichtknijpen en onder water snorkelen’ disco-move, de cowboy choreo door met duimen en wijsvingers van links naar rechts te bewegen alsof het pistolen zijn, tapdansen, tot het rechterbeen naar boven brengen en zo cool luchtgitaar spelen ... Mozart Concert Arias heeft dus een update gekregen want de swish swish en de Gangam Style bestonden in 1992 nog niet.

Later zien we Clàudia ook met Lara een duo vormen. En wanneer Zoe - die tijdens onze voorstelling een bijzonder solide en overtuigende indruk naliet  - daar ook nog eens bijkomt stellen we vast dat dit trio absoluut tot de gangmakers hoort van Mozart Concert Arias.

Afknapper van de avond is ‘Ch‘io mi scordi di te’, het enige duet dat expliciet te zien is tijdens deze voorstelling. Wat een intiem hoogtepunt tussen een liefdespaar zou moeten zijn, draait uit in een rommelig boeltje waarbij zeer duidelijk de complexe epoque-kostuums met hun kunstige broderies (een knap staaltje vakmanschap levert de kostuumafdeling van Opera Ballet Vlaanderen hier af) hier letterlijk en figuurlijk in de weg zitten.

De timing tussen man en vrouw zit niet goed, de man zou volgens ons synchroon moeten dansen met zijn vrouwelijke collega maar er zit een fractie van een seconde verschil op. Dat is bijzonder jammer omdat het oorspronkelijk duet tussen Mozart (aan de pianoforte) en sopraan Nancy Storace als een versleutelde liefdesbrief leest net voor zij als zangeres Wenen zou verlaten en dit zou dan ook een hoogtepunt moeten zijn in deze choreografie, ook in een gedanste vorm.

Het is dus kortom vooral de sfeer van de speelse en frivole arietta ‘Un moto di gioia’ die de toon van de voorstelling zet en als Leitmotiv een paar keer terugkomt om zo de liefde en het verlangen te vieren, die ons vooral bijblijft bij deze productie zoals in de clowneske scène waarin de Belgische eerste solist Philipe Lens qua beweging en mimiek overdreven aan het huilen slaat terwijl een vrouwelijke collega zijn stem speelt. Deze groteske slapstick haalt moeiteloos het internationale niveau van wat Cirque du Soleil dezer dagen brengt.

Maar los daarvan voelt Mozart Concert Arias, waarin twee sopranen – Annelies Van Grambergen en Emma Posman – en de mezzosopraan Raphaële Green (die over een heerlijk warm én krachtig stemtimbre beschikt) een selectie van Mozarts aria’s laten horen die bestemd waren voor privé-recitals waarbij toekomstige geldschieters overtuigd dienden te worden, of die speciaal op maat destijds geschreven waren voor een sopraan ter vervanging van een bestaande aria in een van Mozarts opera’s, eerder aan als een weliswaar expressieve en veelzijdige maar toch vooral heterogene aaneenrijging van korte scènes waardoor de spanningsboog van de voorstelling ons niet strak genoeg is. Als een wat lang uitgevallen showcase zien we dit werk dat weliswaar over een aantal bijzonder leuke geüpdatete momenten beschikt. Iconisch zouden we deze degelijke voorstelling dus niet durven noemen. Da’s De Keersmaekers échte meesterwerken oneer aandoen.

< Bert Hertogs >