Recensie De vrouw die de honden eten gaf ★★★★★

Het is al ver gekomen in onze maatschappij dat een theatervoorstelling en het onderwerp dat die aansnijdt zich moet verdedigen. Als je de webpagina van het Zuidelijk Toneel erop naslaat, kom je toch tot die indruk. Nochtans zou geen enkele kunstvorm zich moeten verdedigen om weet ik wat. In dit land en zeker ook bij onze noorderburen zou er zoiets moeten bestaan als vrijheid van expressie, meningsuiting, en ook persvrijheid. Of het thema, in dit geval wordt niet alleen de mogelijke psyche van Michelle Martin blootgelegd, maar vooral de mechanismes die tot sadisme leiden, nu gevoelig ligt of niet, doet er niet toe. Makers moeten grenzeloos kunnen creëren en vooral durven. Ook, maar niet alleen omwille van dat getoonde lef op het podium en de ijzersterke tekst van Kristien Hemmerechts vinden wij de biografische fictievoorstelling De vrouw die de honden eten gaf een van de beste van dit jaar.

Voor een volle deStudio – de eerder bescheiden Hemmerechts leek daar zelf verrast over – kende Het Zuidelijk Toneel haar Belgische première met De vrouw die de honden eten gaf in een regie van Julie Van den Berghe. Theater-coryfee, Theo d’or en Gouden Kalf winnares Marie-Louise Stheins kruipt in de huid van Martin, performer Indy Struik in die van haar dochter – hier heet ze ‘Elise’. Een dochter waar haar vader niet naar omkeek tot ze geslachtsrijp was om het te leren. De absolute toegevoegde waarde van de twee vrouwen op het podium is dat ze de tekst van Hemmerechts verrijken door het onzegbare te tonen. Perfect synchroon met de honden wiens koppen van link naar rechts bewegen, zien we dat bij de twee vrouwen op het podium ook gebeuren.

Michelle is zes wanneer haar vader sterft. Volgens haar moeder heeft ze ‘m vermoord (hij is gestorven door een auto-ongeval wanneer ie Michelle naar school bracht n.v.d.r.). De vrouw die de honden eten gaf, geeft de toeschouwer mee dat Martins moeder dominant was, steeds haar dochter bij haar wou hebben en bijvoorbeeld kusjes wou ontvangen. De dochter haatte haar moeder die ze als een valse teef zag. Maar ‘Ik kom altijd naar haar terug met hangende pootjes’ luidt het wanneer we Stheins haar handen (later in de voorstelling doet ook Struik dat na) zo ook aan het publiek toont.

Die beweging, dat onderdanig, slaafs en onderdrukt doen wat er van hen gevraagd wordt - niet zelden uit schrik ‘Zo lang hij me nodig heeft, ruimt hij me niet uit de weg’ - sluimert dan ook door de ganse voorstelling. De parallellen tussen Elise en haar moeder zijn er ook zodat deze voorstelling aantoont hoe dominant gedrag van generatie op generatie doorgegeven wordt. Hoe de vrouw die geen kind mocht zijn en al snel verantwoordelijk geacht werd voor de dood van haar vader die gestolen kindertijd ook projecteert op haar eigen dochter die logischerwijze dan ook geen of nauwelijks een kindertijd (ook door sociale verwaarlozing) zal meemaken. Heel even maar zien we Struiks personage kind zijn, wanneer ze geboren wordt en niet veel later in een hondenkooi ‘Für Elise’ op klein klokkenspel speelt. Bijzonder sterk is die scène waarin we deze performer op een schommelpaardje zien schommelen. Die bewegingen worden gaandeweg steeds heviger zodat die felle seksuele laag (die ook in de bij momenten expliciete tekst zit) hier zichtbaar naar boven komt.

Bijna naïef kinderlijk komt die ene scène over wanneer Martins man weg is en zij uitzonderlijk kan gaan feesten in een dancing. Het voelt als een tijdelijk bevrijde scène aan, die vooral leest als een klein moment waarin ze het juk van jarenlange onderdrukking heel eventjes maar van zich af kan schudden.

‘Wie van ons twee was de sadist?’ vraagt De vrouw die de honden eten gaf zich af, een voorstelling die eindigt met het a capella zingen van Chris Isaaks ‘Wicked game’. Het antwoord daarop geven, is minder voor de hand liggend dan je zou denken na het zien van deze voorstelling. Niet alles in het leven is namelijk zwart of wit. Slachtoffers worden (mede-)daders, dat is een gekend fenomeen. Er is schuldinzicht toont deze productie, weliswaar misschien niet ten opzichte van het recht, maar wel ten opzichte van God - Martin wordt overigens de ganse voorstelling als (diep)gelovig voorgesteld - met Matteüs 7: ‘Behandel anderen steeds zoals je zelf behandeld zou willen worden.’

< Bert Hertogs >