Recensie Vrede, Liefde & Vrijheid ★★★★1/2

Even leek het of er van Vrede, Liefde & Vrijheid niet veel in huis zou komen in corso dankzij een hackerscollectief. Daardoor had een deel (dat hun ticket kocht voor de hacking had plaatsgevonden van de systemen van de stad Antwerpen) van het publiek een genummerde zitplaats, en al de rest een handgeschreven ticket met vrije zit. Het gevolg was dat sommige mensen met een vrije zitplaats gingen zitten op een stoel waar iemand anders een ticket voor had, hoewel hen duidelijk was gezegd dat ze pas als laatsten mochten plaatsnemen als iedereen met een vaste plaats al plaatsgenomen had in de zaal. Heel interessant om zien was dan welk scenario zich zou voltrekken: wie van de twee groepen gaat er toegeven, en wie niet? Politiek (wie wint, wie verliest?) maakten we dus vanuit het publiek mee. Héérlijk. En wel net omdat de voorstelling van Stijn Devillé die haar dernière kende in corso daar ook onder andere over ging.

Centraal daarin staan de drie thema’s, Vrede, Liefde & Vrijheid en hoe de drie personages: John Maynard Keynes (Michaël Pas), Lydia Lopokova (Clara Cleymans) en Charles D.B. King (Prince K. Appiah) daarnaar kijken. Keynes is een Britse econoom die tijdens de vredesconferentie van Versailles ontslag nam omdat hij het niet eens was met wat de tweeling (Lord Sumner en Lord Cunliffe n.v.d.r.) voorstelde. Zelf dacht ie eraan om onderling de schulden tussen landen kwijt te laten schelden en de Duitse oorlogsschulden te laten betalen via staatsobligaties want als het alles moet terugbetalen zonder zou het failliet geraken wat een domino-effect zou veroorzaken, vervolgens ook Frankrijk en het VK in de problemen doen brengen omdat zij waren gaan lenen bij de VS om de oorlog te financieren. In zo’n scenario zijn er enkel verliezers, maar in dat van staatsobligaties gekoppeld aan schuldkwijtschelding zijn er enkel winnaars wat de Europese economie zuurstof kan geven.

Ook zeer belangrijk en wat ie hier aanhaalt met Charles D.B. King, de gezant van Liberia (het enige vrije Afrikaanse land dat aan de vredesonderhandelingen na de Eerste Wereldoorlog meedoet) is dat je in tijden van crisis moet investeren en dus net niet mag besparen. Geld uitgeven dat je niet hebt dus, deficit spending. Michaël Pas horen we dan ook zijn punt helemaal maken vanuit zijn rol als Keynes, knipogend naar het cultuurbeleid van de stad Antwerpen: “Elke cent die een overheid in de economie pompt creëert meerwaarde. Dus openbare werken, huisvesting, parken, pleinen, theaters zijn allemaal goede hefbomen om de economie te laten draaien.” Ook horen we hem zeggen: “Het probleem van Duitsland valt niet op te lossen met hebzucht maar met ik weet niet. Grootmoedigheid. Ruimhartigheid.” Touché.

Clara Cleymans zet op magistrale wijze de rol van Lydia Lopokova neer in Vrede, Liefde & Vrijheid, een ballerina van de Ballets Russes. We hebben het opgezocht op het internet maar nergens gevonden dat de 33-jarige (musical)actrice ook een balletopleiding genoten heeft. Ons ga je namelijk niet vertellen dat ze speciaal voor deze rol een stoomcursus ballet heeft gevolgd. Daarvoor is haar techniek te goed. Op haar pointes komt ze op, tijdens (verleidelijke, zo steekt Cleymans meermaals prompt haar kont naar boven en vormt haar lijf zo een driehoek met de bank) poses op het meubelstuk is de lijnvoering tussen haar lichaam en de bank perfect en verder blijkt ze zeer ‘plooibaar’, zo zien we Prince K. Appiah haar optillen als een gesloten aktetas, haar gezicht tussen haar benen samenbrengen. Later voert ze perfect een can can uit met gestrekte benen in de juiste positie, wat trouwens tot een van de leukste spel- en gechoreografeerde scènes van dit najaar leidt: de ‘King Keynes can’ met hun drietjes waarin we haar onder andere ook de lift zien uitvoeren uit de finale van Dirty Dancing. Om maar te zeggen dat Cleymans een verdomd complete artieste is waar we nog lang niet het laatste van gezien hebben. Ze blijft ons gewoon verbazen. Straf. Zeer straf is dit. Chapeau.

Devillés tekst Vrede, Liefde & Vrijheid steekt bijzonder intelligent in elkaar, door linken te leggen tussen verleden, recenter verleden en heden, via de Spaanse griep bijvoorbeeld met corona. Maar even goed ook door kritiek te uiten dat wat er uiteindelijk in Versailles uit de bus is gekomen de kiemen legde voor de volgende wereldoorlog: “De Duitsers hebben de oorlog verloren en wij hebben de vrede verloren.” klinkt het terecht. Daarnaast is er ook voldoende ruimte voor luchtigheid. In het begin al wanneer Lopokova in Hotel Majestic (waarover Cleymans later de roemrijke geschiedenis vertelt “Een huis voor de beau monde van de Belle Epoque van Parijs”, dat in 1914 een veldhospitaal wordt, in 1916 terug een hotel wordt waar je ook o.a. Satie kan spotten, waar later de OESO het levenslicht zag en de UNESCO haar eerste hoofdkwartier had, die eindigt met de verkoop ervan door Sarkozy tijdens de bankencrisis van 2008) aankomt en in Charles D.B. King verkeerdelijk een bediende van het hotel ziet.

Dat brengt ons naadloos bij multi-instrumentalist Geert Waegeman die o.a. op toetsen, percussie en viool de voorstelling voorziet van een exquis klankbedje waarin we onder andere in enkele noten Satie horen resoneren. Tekst en muziek gaan dus in dialoog met elkaar, soms subtiel, soms ook overduidelijk wanneer Cleymans op zoek is naar een aansteker die werkt, en Waegeman zijn maracas aanbiedt. Het decor van Bertil Brakemeier, Bregt Janssens en Wim De Jaegher is geniaal in haar eenvoud en minimalisme. Zij gebruiken verschillende spiegels waarmee ze uiteraard verwijzen naar de spiegelzaal van Versailles waar het vredesakkoord op 28 juni 1919 getekend werd. Daarnaast houden al deze spiegels de toeschouwer ook een spiegel voor.

Want wat wij vandaag meemaken buiten de schouwburgmuren, kan ontegensprekelijk in verband gebracht worden met de thema’s die Vrede, Liefde & Vrijheid aansnijdt. En net als de drie personages die elk op hun manier op zoek zijn naar vrijheid, zijn wij dat uiteraard ook. Lopokova kan door de Oktoberrevolutie niet meer terug naar Rusland, blijkt zwanger, wat niet te combineren valt met blijven dansen op termijn en haar Italiaanse manager en echtgenoot is met een groot stuk van haar geld gaan lopen. Ze komt de biseksuele Keynes tegen in het hotel waarmee hij tot aan zijn dood in 1946 zou samenblijven. Met haar zal ie een levenslange diepgaande liefdesrelatie hebben nadat ie er vele vluchtige met mannen op nagehouden had wat in die tijd in Parijs nog strafbaar was. Keynes verneemt van Charles D.B. King wat er in de krant over die laatste staat: “Oh, een fait divers. Een klein artikeltje achterin. De verkiezingsuitslag. Ik ben net verkozen tot president van Liberia.”

Vrede, Liefde & Vrijheid gaat dus niet alleen over macro-economie, vrede, liefde, en vrijheid, maar snijdt ook hyper actuele thema’s aan zoals kolonialisme, Black lives matter, vrouwen- en holebirechten. Het resultaat is twee uur relevant straf theater van de bovenste plank met topprestaties van iedereen die aan deze productie meegewerkt heeft.

< Bert Hertogs >

Credits:

tekst en regie Stijn Devillé
spel Michaël Pas, Prince K. Appiah, Clara Cleymans
muziek Geert Waegeman
dramaturgie Els Theunis, René Michaelsen, Jörg Vorhaben
scenografie Saskia Louwaard
kostuum Joëlle Meerbergen
geluid Stefan De Reese en Tom Buys
techniek Bernard Peeters, Viktor Thys & David Neumann
productie Ellen Haesevoets
decor Bertil Brakemeier, Bregt Janssens en Wim De Jaegher
Een coproductie van Het nieuwstedelijk, Staatstheater Mainz en Theater im Bauturm Köln en Het Laatste Bedrijf
foto Boumediene Belbachir