Recensie The Banshees of Inisherin ★★★

Als een grote metafoor voor de Ierse burgeroorlog en bij uitbreiding de Westerse samenleving. Zo leest de The Banshees of Inisherin, de jongste film van regisseur, schrijver en producer Martin McDonagh 5 jaar na diens magistrale Three Billboards Outside Ebbing, Missouri dat vele malen sterker is dan deze donkere tragikomedie. Een banshee is een mythisch wezen, een fee-vrouw die de dood aankondigt. Het woord stamt van het Ierse ‘bean sí’. De titel van de film verwijst naar de folkmuziek compositie voor viool waar Colm (Brendan Gleeson) aan werkt. Inisherin is het fictieve Ierse eiland waar ie woont.

Bij The Banshees of Inisherin zijn we in 1923 wanneer Colm opeens zijn vriend Pádraic Súilleabháin (Colin Farrell) negeert in de kroeg terwijl zij vroeger samen naar de lokale pub gingen en altijd samen waren. Pádraic is een vriendelijke man, maar wanneer hij Colm vraagt wat er scheelt, stelt ie onomwonden dat ie vindt dat hij saai is. Hij wil de tijd die hem rest niet langer spenderen met hem, en naar zijn domme praatjes luisteren. Hij wil met rust gelaten worden, zodat hij zich kan focussen op muziek maken, op componeren. Want op die manier zal ie later misschien herinnerd worden, net zoals Mozarts muziek uit “de zeventiende eeuw” dat tot op de dag van vandaag ook nog is. Siobhán Súilleabháin, de zus van Pádraic zal Colm terecht corrigeren, dat Mozart in de achttiende eeuw leefde. Maar de man heeft wel zijn punt gemaakt. Elke dag over de meest banale zaken praten, levert hem niets op.

Pádraic kan met deze verandering niet leven. Hij is best wel geliefd op het eiland, zo zorgt ie onder andere voor melk. Hij geraakt door Colms beslissing geïsoleerd en depressief. Maar vooral: hij blijft de man opzoeken en wil met hem praten om het te kunnen begrijpen. Eerst denkt ie nog dat het nog om een 1 aprilgrap ging. Maar dat was het niet. Omdat Pádraics gedrag maar niet verandert, kiest Colm voor een drastische aanpak. Telkens hij tegen zijn zin nog gestoord en aangesproken wordt door Pádraic zal ie een van zijn eigen vingers afsnijden, ook al bemoeilijkt dat hem zo om nog verder viool te spelen en te componeren. Ondertussen is de voorbije vriendschap een gespreksonderwerp geworden, niet alleen in de pub, maar ook elders op het eiland. Het conflict deint dus uit. Eilandbewoners vormen hun idee en bepalen tot welk kamp ze willen behoren. Het gevolg laat zich raden, de zaak escaleert. En de dood die aangekondigd wordt, zal ook plaatsvinden.

The Banshees of Inisherin toont haarfijn hoe slechts één daad ervoor kan zorgen dat de harmonie verbroken wordt, iemand verbitterd geraakt en hoe daaruit een domino-effect kan ontstaan, en niet alleen dat, dat er een ware spiraal van geweld op gang gezet wordt die wel eens niet te stoppen kan zijn. Een spiraal aan geweld, aan verbale en vervolgens fysieke agressie waarbij er slachtoffers vallen (die niets met het oorspronkelijke conflict te maken hoeven hebben) en waar anderen, zoals Pádraics zus kiezen om te vluchten, zeker wanneer er zich een job opportuniteit op het vasteland aandient.

Het beklemmende sfeertje van het eiland waar iedereen iedereen kent, en privacy een relatief begrip blijkt, is een metafoor voor de Westerse samenleving. Een gepolariseerde samenleving waar bemiddeling steeds minder kans tot slagen heeft. En Colms gedrag? Dat zie je bij heel veel gepensioneerden terug, dat ze nog een laatste strijd willen aangaan voor ze sterven. Dat ze bezig zijn met hoe ze herinnerd willen worden later, eerder dan hun tijd wat te verdoen en wachten op de dood. Maar de vraag stelt zich maar of en wanneer twee partijen na een opbod aan verbaal en fysiek geweld terug quitte kunnen staan.

De cinematografie van Ben Davis voor deze film is bijzonder mooi. Maar het vertelritme van The Banshees of Inisherin is behoorlijk traag wat de saaiheid van het leven op het eiland weliswaar ondersteunt, maar de spanningsboog niet. Zeker, er steken komische elementen in de prent, maar het is toch vooral de tragiek die blijft nazinderen.

< Bert Hertogs >