Recensie Mijn lieve gunsteling ★★★★★

Wat een fenomenale voorstelling is Mijn lieve gunsteling! Na twee uur en half toptheater veerde een volledig uitverkochte Rabozaal in de Stadsschouwburg van Amsterdam als één man recht. Die twee korte technische onderbrekingen omdat zowel Eefje Paddenburg als Hans Kesting een nieuwe micro en zendertje opgeplakt moesten krijgen, keek het publiek – terecht – door de vingers. De twee flirten niet alleen als de 49-jarige veearts Kurt en het meisje dat veertien is met elkaar maar ook met technische issues. Zo staan ze samen in de regen en zingen ze Whitney Houstons ‘I will always love you’ waarbij hun eerste kus valt en dompelt hij haar lange tijd onder water in een kuip waar dieren normaal gezien hun drinken vinden. Tja, da’s natuurlijk het lot (de techniek) een beetje tarten ook. Wat deze voorstelling die gebaseerd is op het boek van Marieke Lucas Rijneveld zo sterk maakt, is hoe Ivo Van Hove erin slaagt om met scenograaf en lichtontwerper Jan Versweyveld een filmische, ja zelfs epische tour de force op de scène te ontwikkelen.

Versweyveld kiest daarbij om de scène optisch te verbreden. Door een rechthoekig langwerpig doek waarop een blauwe lucht met wolken geprojecteerd wordt te verlengen via de spiegels die aan de zijkanten zijn aangebracht bijvoorbeeld. Die backdrop daar speelt ie vervolgens via het ingenieuze lichtplan en video mee om verschillende sferen te creëren. Van de droogte en de lange zomerse hittegolf die aansleept via goudgele kleuren, over donkerblauwe tinten wanneer de nacht valt, over bijzonder duistere wanneer het begint te onweren, tot ie zelfs gifgroen hanteert om de beschadigde psyche van de hoofdpersonages in de verf te zetten. An D‘Huys die voor de kostuums tekende, ondersteunt de twijfel van het meisje om haar genderidentiteit door Eefje verschillende kledingwissels te gunnen (van een erg meisjesachtig jurkje tot een veel stoerdere look met een ultrakort jeansbroekje, een hoodie en boots) terwijl de rest van de cast steeds hetzelfde aanheeft. Katelijne Damen wisselt dan weer constant tussen een zwart mantelpak als ze de moeder van Kurt speelt en veel lossere, lichte, ja zelfs wulpse kledij voor Kurts vrouw Camillia die seksueel naar hem verlangt, een lust die hij maar niet kan inwilligen …

Ook al mag het meisje (Eefje), dat droomt om een piemeltje te hebben en dus staand te kunnen plassen, na twee uur en half feilloos zingen dat het allemaal goed komt, de tekst is van Marieke Lucas Rijneveld, de muziek van Wende Snijders en Koen van der Wardt, is het maar de vraag of dat wel zo zal zijn. Muziek wordt in Mijn lieve gunsteling dat zich anno 2005 afspeelt, geïntegreerd om de emoties van de personages te weerspiegelen. Dat begint al voor de voorstelling van start gaat. Dan horen we nummers als ‘Teenage Dirtbag’ van Wheatus en ‘It’s a heartache’ van Bonnie Tyler voorbij komen. Andere songs die te horen zijn in de voorstelling, zijn onder andere ‘Total eclipse of the heart’, ook van Tyler (benieuwd is het meisje hoe zo’n verduistering van het hart dan wel zou zijn) waaruit Eefje – die absoluut een verrijking is voor het ITA-ensemble vanaf dit jaar – feilloos een stuk a capella zingt, ‘Losing my religion’ van R.E.M. (omdat wat beiden doen indruist tegen de strenge katholieke moraal waarin ze leven), ‘Hurt’ van Johnny Cash, ‘Zombie’ van The Cranberries, ‘Warwick Avenue’ van Duffy, ‘Smells like teen spirit’ van Nirvana (het meisje dweept met de Club 27, de artiesten die aan hun zucht om roem en erkenning ten onder gingen op hun 27ste, wat haar al even hard aantrekt als de gedachte om wereldberoemd te worden), ‘All the small things’ van blink-182 en ‘I want to know what love is’ van Foreigner. De nummers die de revue passeren worden in deze context soms van een extra betekenislaag voorzien.

Het grensoverschrijdende gedrag van Kurts moeder (Katelijne Damen) die de verantwoordelijkheid van de dood van zijn broertje bij hem legt, hem afwijst en seksueel misbruikt, heeft hem al van kindsbeen getekend en deed hem niet ontwikkelen op seksueel vlak. De man is getrouwd met Camillia maar is niet gelukkig.

Ook het meisje heeft een broer verloren en sindsdien kijkt haar vader die boer is niet meer echt naar haar om omdat die vooral met zichzelf en zijn niet opgekropte verdriet bezig is. Een man ook die – zo zijn boeren ook wel – het leven niet van de zonnigste kant bekijkt hoewel die in overvloed schijnt: “De akker staat droog. Het wordt een magere oogst.” klinkt het aan het begin van Mijn lieve gunsteling wat meteen ook dubbel geïnterpreteerd kan worden uit de mond van alweer een bijzonder sterke Bart Slegers die als boer de bijrol van zijn leven lijkt te spelen.

De referenties naar films die gelegd worden zijn onder andere IT, The Bodyguard en ‘Alleen de bravoure, niet de diepgang’ van Titanic volgens Kurt, al lijkt Van Hove ook naar de Vlaamse films van weleer te wijzen van het genre Boerenpsalm en Pallieter en het wat zorgeloze, speelse van het kind-zijn (waar Kurt zich nog mee identificeert) op te roepen op een podium vol stro waar twee echte koeien staan: Dora en Trix. Kesting geeft ze eten en meet eentje haar temperatuur voor de voorstelling begint.

Mijn lieve gunsteling is een voor Van Hoves en ITA’s doen opvallend fysieke voorstelling die zeker naar het einde toe dicht bij het extreme theater of de film aanschurkt. Die verkrachtingsscène waarbij Kesting en Paddenburg (ze zegt meermaals ‘nee!’) een diagonale (bebloede) lijn trekken over het toneel, is hoewel ook daar in zekere zin enige esthetiek te ontwaren valt atypisch voor Van Hove, rauwer, heftiger dan we doorgaans gewend zijn van hem. Ook dat zorgt er mee voor dat het effect dat ie ermee genereert, het publiek na twee uur en half finaal dan toch nog murw slagen, werkt.

Zijn Kurt wordt zo een man die aanvankelijk goede intenties had met het meisje dat zich stapje voor stapje aan hem overgeeft (hoe ze eerst een been, vervolgens beide over de zijne legt om nadien tussen zijn benen te gaan zitten bv.), oprecht verliefd was (weliswaar een tikkeltje jaloers en bezitterig), teder en intiem met elkaar omgingen, maar uiteindelijk een monster wordt omdat Kurt door haar geobsedeerd geraakt (weliswaar zij ook van hem). Dat was weliswaar niet de intentie van de schrijver die de lezer vooral wou meegeven dat dergelijke wederzijdse (verboden) liefde ingewikkeld is omdat ze allebei worstelen met wie ze zijn en hun seksualiteit. Niet alles is dus zoals de kledij van Damen: zwart (voor de moeder van Kurt)-wit (voor diens vrouw Camillia).

< Bert Hertogs >

Credits:
gebaseerd op het boek van Marieke Lucas Rijneveld
regie en bewerking Ivo van Hove
begeleiding bewerking en dramaturgie Bart Van den Eynde
scenografie en lichtontwerp Jan Versweyveld
kostuums An D‘Huys
liedteksten Marieke Lucas Rijneveld
compositie songs Wende Snijders en Koen van der Wardt
muziek en sound design George Dhauw
video design Christopher Ash
cast Hans Kesting, Eefje Paddenburg, Katelijne Damen, Bart Slegers, Achraf Koutet
muzikant Roos van Tuil
koeien Dora en Trix
particulier producent Marcelle en Joost Kuiper, Hans Peter Sauerwein
ondersteund door Ammodo
assistent regie Maria Luttikhuis, Agnese Kumpina (stage)
assistent dramaturgie Fleur Zick (stage)
assistent scenografie Bart van Merode, Jenn Yuqing Cao (stage)
assistent muziek David Knap
hoofd techniek Reyer Meeter
hoofd artistiek bureau Loesje Riethof
hoofd productie Michiel van Schijndel
hoofd dramaturgie Johan Reyniers
hoofd vormgeving Roel Van Berckelaer
1e productieleider Edith den Hamer
productieleider Marleen Koens
assistent productie Eva Sol
scenografisch technisch producent Ramon Huijbrechts
technische productie Rick Liesveld
technisch werkvoorbereider Joris Reijmer
constructieve calculatie Pieter Pollemans
techniek Daan van Oene (1e inspiciënt), Emile Bleeker, Yannick Bruine de Bruin, Danne
Hekman, Daan Kapteijn, Zinzi Kemper, Berend van Leer (stage), David Logger, Paul Meijer,
Wouter Pieters, Dennis van Scheppingen, Marleen Wind
kostuumatelier Wim van Vliet (hoofd), Farida Bouhbouh, Leanne Vandenbussche
kleedster Carlijn Veurink
kap en grime Mirjam Venema
casting advies Hans Kemna
intimiteitscoördinator Zarah Bracht
casting en advies koeien Catvertise, Sabine van der Helm
training en begeleiding koeien Cattle Training, Chantal van den Broek
fotografie Jan Versweyveld, Dim Balsem, Fabian Calis
grafisch ontwerp Serena Kloet, Sara Fortuin
publiciteit Iris Istha