Recensie Perpetuum Mobile ★★★

Er hangt veel meer vlees aan Perpetuum Mobile dan je zou verwachten van een vegetarische cast. In die zin dat deze tragikomedie die Jef Hoogmartens schreef en regisseerde zowel de volkse, platte kaart trekt als de meer intellectualistische. Als je zoals wij zo mottig als een krab naar de voorstelling gaat, ga je er alleen maar naar buiten met nog meer hoofdpijn die slechts sporadisch verlicht wordt tijdens de voorstelling door enkele bijzonder sterke scènes. Maar de bulderlach van Jelle Cleymans die twee rijen voor ons zat met links en rechts van hem schoon vrouwelijk gezelschap verlichtte ook de hoofdpijn. ’s mans lach werkt zo aanstekelijk dat je hem meteen zou boeken om steeds mee in het publiek te gaan zitten tijdens alle voorstellingen die je gaat zien in het jaar. De aangename bijkomstigheid is dat ie dan zelf niet op het toneel hoeft te staan en je er moet naar kijken.

Dat de première van Perpetuum Mobile in onze hometown Merksem doorging, in Schouwburg Noord, een van de beste schouwburgen uit de streek, hoeft niet te verbazen. Daags nadien zou Tine Embrechts’ man Guga er overigens ook in première gaan. Om maar te zeggen, dat belangrijk cultuurnieuws niet altijd in Antwerpen centrum te rapen valt, maar soms ook in de rand.

Perpetuum Mobile gaat over vier acteurs wiens wegen elkaar scheidden. Samen vormden ze een van de succesvolste cabaretgezelschappen die Vlaanderen ooit gekend heeft. Het cabaret ging op de fles, het theater werd een opslagruimte. Eén van de vier werd er duidelijk beter van: Thomas die drie keer op een rij o.a. de award voor beste presentator in de wacht wist te slepen. Maar wel ten koste van …

Quinten (William Boeva) is ondertussen dood en wacht om het verdict te horen of hij naar het alles of het niets mag. Veel zal afhangen van het gevoel voor humor dat de Almachtige had en vooral hoe woke ie al dan niet is. Want Quinten blééf een bijzonder aangebrande mop met een luguber kantje gebruiken in de show die steeds verkeerd viel waardoor Thomas (Bert Verbeke) na hem terug moest trekken en sleuren om de toeschouwers terug mee te krijgen.

De voorstelling gaat dan ook over zowat alles wat je ziet in het acteurswereldje. Mensen zoals Lynn (Tine Embrechts) die eigenlijk niet in een project stappen omwille van het artistieke, maar gewoon de centen goed kunnen gebruiken. Wat blijkt? Zowel Johan (Peter Thyssen) als Tom waren verliefd op haar. Uiteindelijk werd ze zwanger van die eerste, maar zal ie niet veel later ontslagen worden wanneer er aan het licht komt dat ie de liefde bedreef met verschillende medewerksters. Het is Tom die - misnoegd om de afwijzing van Lynn – Vanessa tipt zodat Johan ontslagen wordt. Op die manier trekt de voorstelling ook de kaart van #MeToo.

Het moet gezegd, Perpetuum Mobile zit structureel zeer goed in elkaar. In 5 bedrijven gaan we steeds een beetje terug in de tijd zodat de toeschouwer zo kan reconstrueren hoe de vork aan de steel zit. Bijzonder sterk is Verbeke wanneer ie de draak steekt met het fake gedoe van live vloggen met de smartphone. Daarop vragen zijn collega’s prompt of ie dat niet beter in het West-Vlaams kan doen in het vervolg omdat dat zijn authenticiteit zou vergroten. Ook dat dus, dat er steeds meer West-Vlaams gebezigd wordt op tv en in theater- en concertzalen, daarmee wordt op heerlijke manier de spot gedreven. Net als met Lokeren of all places overigens.

Tussen al die grappen door is het Tine die mag contrasteren en een prachtig stuk brengt over het metrostation Embankment in Londen. Dat liet plots niet meer de ‘Mind the gap’-stem horen van Oswald Laurence, een theateracteur die in 2007 overleed. Zijn weduwe Margaret McCollum bleef al die tijd reizen via dat station om zo de stem van haar overleden echtgenoot te kunnen blijven horen. Ze was dan ook helemaal ondersteboven toen ze van de ene dag op de andere die niet meer te horen kreeg. Daarna werd ervoor gezorgd dat Laurences stem toch terug te horen werd, ook na de update van het systeem. Dat zorgt ervoor dat Embankment tot op de dag van vandaag het enige metrostation in Londen is waar de stem die ‘Mind the gap’ zegt, anders klinkt dan alle andere. 

Die scène contrasteert fel met het eigenbelang dat Perpetuum Mobile de ganse tijd in de spotlights zet, waar verschillende artistieke visies met elkaar botsen maar toch - tegen beter in - ieder zichzelf mag zijn. Een groep wordt hier voorgesteld als iets zeer heterogeens, eerder een potpourri van meningen en ideeën dan dat er een homogene lijn in te trekken valt. Georganiseerde chaos dus. Een wereld van professionals zien we waar het eigenlijk ieder voor zich is, men zeer ego-driven te werk gaat, en soms een spel speelt (privé of professioneel) dat niet in het belang van de groep is.

‘If I could turn back time’ klonk het uit de mond van Cher voor de voorstelling die de integriteit van een artiest of mens in vraag stelt, begon. Dat doet ze qua structuur ook door steeds wat meer terug te gaan in de tijd bij elk bedrijf om zo vakkundig aan te tonen dat je de klok soms gewoon niet meer kán terugdraaien of toch niet kan doen alsof wat in het verleden gebeurd is, niet gebeurd is. Laat staan dat dat zou kunnen door even aan culturele toe-eigening te doen zoals Johan door zich te hijsen in een kimono.

< Bert Hertogs >