Recensie Henry VIII ★

Letterlijk en figuurlijk over het paard getild. Dat wordt Henry VIII in de spektakeloperaversie van de Franse regisseur Olivier Py in de Munt. De muziek die geschreven werd door Camille Saint-Saëns en die in 1883 in Parijs in première ging, vertelt in maar liefst drie uur inclusief divertissementen het verhaal van Henry VIII hoe ie zijn vrouw Catharina van Aragon inruilde voor hofdame Anne Boleyn. Dat ie daarvoor moest breken met de katholieke kerk en de Church of England oprichtte om zo zijn zin te kunnen doen als staatshoofd en hoofd van de Kerk, vermits de paus zijn huwelijk met van Aragon niet wou ontbinden, is op zijn zachtst gezegd een slimme vondst of politiek manoeuvre als je wil dat tot op de dag van vandaag impact heeft op de Britse samenleving.

Saint-Saëns’ (je kent hem ongetwijfeld van ‘Le carnaval des animaux’) opera wordt nog zelden in zijn integraliteit op het toneel gebracht. Het is als een vergeten groente. Er is een reden waarom die groenten vergeten zijn (en dat ook beter waren gebleven). En bij opera’s is er meestal ook een goeie verklaring te vinden waarom sommige titels wél publiekslievelingen blijken en andere niet of nog nauwelijks geprogrammeerd worden.

Henry VIII sleept gewoon veel te lang aan, en in se is het plot beperkt. Erg veel spel krijgen we ook niet te zien. Dansers worden er gereduceerd om divertissementjes op te voeren, zeg maar al dansend en qua mime nog een keer uitbeelden van wat er al te zien was in de opera voor het geval je zoals ondertekende meermaals in slaap dreigde te vallen net omwille van het gebrek aan voldoende narratief en actie. Olivier Py probeert dat gebrek op te vangen door de spektakeltoer op te gaan. Engelen zien we zwevend uit de nok van het theater neerdalen (over gedateerde kitsch gesproken!), Henry VIII (de Belgische bariton Lionel Lhote) mag op een kunstpaard plaatsnemen voor een staatsieportret met Anna (de Franse mezzosopraan Nora Gubisch) wat een kleurrijke verwijzing oplevert naar de hoofdsponsor van de Munt vermits het paard zwart is, de koning in goud gekleed en Anna een rode jurk draagt. In het tweede deel komt er zo waar een echt paard de scène op én rijdt er een stoomlocomotief door de muur. ‘Heer, waarom deze beproeving?’

De regisseur kunnen we dus gerust goedkoop effectbejag verwijten, want die effecten dragen compleet niets bij aan het verhaal. Het enige dat ze doen, is je wat wakker houden in een verder fletse regie die net als het decor van Bertrand Killy diepte mist omdat alles een en dezelfde kleur zwart heeft meegekregen bij het oproepen van Haussmanns Parijs en nauwelijks de link naar onze huidige tijd weet te trekken vanuit het negentiende eeuwse scènebeeld. Enkel de pauselijke legaat, de paus, de bisschoppen en Anna zijn dus rood of geel gekleed. Al de rest staat in het zwart op de bühne.

Over Saint-Saëns’ partituur van Henry VIII kunnen we kort zijn: langdradig en grotesk is die. En ook behoorlijk 1 op 1. Wordt er verwezen naar een vogel, dan hoor je de fluiten een tsjilpend geluid nabootsen. Het carnaval van de dieren is dus nooit ver weg. En als in het libretto voor het eerst verwezen wordt naar de paus, dan wordt er op de scène gewoon naar de solist gewezen die hem bovenaan vertolkt. Wat ook opvalt, is dat deze opera eigenlijk maar 1 keer vertelt waarom Henry VIII Catharina wil ruilen voor Anna, bij gebrek aan een zoon namelijk. Dat komen we vluchtig te weten in de vijfde scène van het eerste bedrijf.

Verderop in de eerste scène van het tweede tafereel in het derde bedrijf zien we wat er misloopt met deze regie na de scène van de synode. We zien dan allemaal bisschoppen in het rood op een tribune waarbij verwezen wordt naar de Italiaanse renaissance van het Teatro Olimpico in Vicenza. Daarna gaat een doek naar beneden met daarop ‘La crocifissione’ van Tintoretto op, een schilderij waar de dansers ook naar verwijzen in een tableau vivant.

De christelijke Catharina (de Franse sopraan Marie-Adeline Henry is de enige die renaissancekledij draagt terwijl de rest negentiende eeuwse draagt met zestiende eeuwse elementen in verwerkt) zou aan kanker sterven in Kimbolton Castle waar ze naar werd verbannen. Anna Boleyn werd op 19 mei 1536 onthoofd omwille van hoogverraad, overspel o.a. met de wellicht uit Vlaanderen afkomstige muzikant Mark Smeaton die aan het hof van Henry VIII speelde en incest (met haar broer George Boleyn). Klein detail, Henry VIII’s voorlaatste en vijfde vrouw Catharina Howard was een nicht van Anne Boleyn en werd ook onthoofd.

Op het einde van Henry VIII zingt Marie-Adeline Henry ‘Heer waarom deze beproeving?’ Een vraag die we na deze drie uur durende voorstelling ons ook stelden. Alle creatives die voor (stevige) coupures kozen toen ze deze opera in het verleden brachten, hebben wat ons betreft gelijk en dat had muzikaal leider Alain Altinoglu hier dus ook beter gedaan. En Py, laat het stagen van spektakelopvoeringen in het vervolg exclusief over aan Studio 100 in het Pop-Up Theater in Puurs. Merci.

< Bert Hertogs >