Recensie Plan 75 ★★★1/2

Al meer dan 20 jaar geleden is het dat ik afstudeerde. Toen al was de vergrijzing die zich nu manifesteert een item dat aan bod kwam in de lessen samenleving en sociologie. Zowel in het middelbaar als toen ik in het hoger onderwijs zat. De omgekeerde bevolkingspiramide kwam toen aan bod, met bovenaan een grote laag passieven (gepensioneerden), een middenblok die stond voor de actieve bevolking, en een klein puntje onderaan waar kinderen en jongeren in zitten.

In een gezonde samenleving (die groeit), kan de actieve bevolking de financiële sociale lasten dragen (via de belastingen) om de passieven (kinderen, jongeren en gepensioneerden) een degelijk leven te schenken. Maar als er meer passieven dan actieven zijn in je gemeenschap, wordt de druk op het ganse systeem te groot. Vandaar dat de overheid bij ons onder andere pensioensparen en lange termijnsparen aanmoedigt (naast een aanvullend pensioen dat de werkgever voorziet). Omdat het wettelijk pensioen wellicht (in de toekomst) niet zal volstaan om je levensstandaard te behouden zijn die twee andere pijlers nodig. De vierde pijler bevat individuele spaarformules (beleggingen, obligaties, spaarboekje, vastgoed …).

Andere oplossingen om de vergrijzing een antwoord te bieden, is je geboortecijfer omhoog krikken als land, door je bevolking aan te moedigen (al dan niet via premies) om zich te vermenigvuldigen. Verder kan je uiteraard ook een jonge actieve bevolking aantrekken via migratie. Maar er is nog een veel controversiëlere methode blijkbaar. Want in Plan 75, zet de Japanse regisseur Chie Hayakawa, een (fictief) programma centraal in de nabije toekomst. 75-plussers kunnen daarin stappen om zich vrijwillig te laten euthanaseren in “het belang van hun kleinkinderen”. Het Plan zal ook opengesteld worden voor 65-plussers.

Plan 75 leest in eerste instantie dan ook als een aanklacht tegen de neoliberale maatschappij waar veel samenlevingen in verzeild zijn geraakt. Van zodra je een bepaalde leeftijd bereikt hebt, word je immers bedankt voor bewezen diensten en lijk je niets meer te kunnen bijdragen aan die maatschappij (behalve dan je laatste centen uitgeven, als je die (nog) hebt).

Daar zoomt Plan 75 dan ook op in, op de veroudering én tevens de vereenzaming van de Japanse maatschappij. Maar even goed ook op de sociale bijstand die onder druk staat. In plaats van daar in te investeren, wordt de tijd, energie en middelen ingezet op Plan 75. Dat stelt de bejaarde Michi zelf vast. Ze komt maar niet aan de bak voor een uitkering. Wanneer ze naar het kantoor voor bijstand wil, blijkt de computer die daar staat (tijdelijk) buiten gebruik. En ook op voedselhulp kan ze geen beroep doen. Vermits ze geen familie heeft, ziet ze er niets anders op dan zich in te schrijven bij Plan 75. Ze krijgt 100.000 yen zodat ze zich tijdens haar laatste dagen nog eens goed kan laten verwennen als ze dat wil, in een wellnesscenter bijvoorbeeld, of door op reis te gaan.

Michi kiest om haar jonge begeleidster, een medewerkster van Plan 75 (tegen alle voorschriften in), te sponsoren en haar het geld te geven in ruil voor wat genegenheid (o.a. door te gaan bowlen). Fenomenaal sterk is die scène wanneer ze een strike gooit, waarbij Hayakawa een duidelijk statement maakt dat ouderen niet afgeschreven hoeven te worden, maar nog steeds kunnen scoren in een op prestaties gerichte samenleving.

Verder volgen we in Plan 75 ook de verhalen van de verkoper Hiromu die Plan 75 aan de man brengt en plots zijn oom als klant krijgt wiens dossier hij als derdegraads bloedverwant niet mag verder opvolgen. Wanneer hij ontdekt dat de assen van de mensen die voor euthanasie kiezen en voor een massagraf (om de kosten te drukken) uiteindelijk belanden bij een verwerker van industrieel afval en slachtafval wil hij het dode lichaam van zijn oom zelf een laatste rustplaats gunnen. Maar het eerstvolgende tijdsslot dat ie vindt, is pas over 4 dagen tenzij hij dezelfde dag nog om vier uur ’s middags ter plaatse geraakt. Dan moet ie wel aan hoge snelheid met de wagen rijden…

Verder volgen we ook nog de zorgverlener Maria die met haar collega de buit verdeelt die de overledenen nog in hun zakken of tassen hebben steken. Wat zal Maria doen met de vele bankbriefjes die ze ontdekt in een tas?

Hoewel het thema van Plan 75 je versuft en met een stomp in de maag je de zaal doet verlaten, is deze prent verre van subliem. Dat komt door de zeer trage vertelstijl (we hebben dan ook maar liefst 2 keer op onze klok gekeken) en het feit dat de scènes wat los aan elkaar geregen lijken. Maar dat ie ondanks dit een eervolle vermelding kreeg bij de Caméra d‘Or competitie in Cannes vorig jaar is niet meer dan terecht.

< Bert Hertogs >