Recensie Once ★★★★

11 jaar geleden won Once maar liefst 8 Tony Awards waaronder die van beste musical, beste acteur en beste script. De buskermusical die Enda Walsh schreef met de muziek en lyrics van Markéta Irglová en Glen Hansard baseerde zich op de gelijknamige film die John Carney regisseerde en in 2007 te zien was in de bioscoop. Once is daarbij de enige musical die zowel een Oscar (voor het nummer ‘Falling slowly’), een Grammy Award (voor het album), Olivier Award als Tony Award in de prijzenkast heeft staan. In de zwarte zaal van het Fakkeltheater hernam het amateurgezelschap De Speling haar succesvolle Vlaamse versie die kans maakt op het Landjuweel 2023. Dat deze musical de longlist haalde, is niet meer dan terecht.

Maar liefst 30 draadloze micro’s komen er kijken bij deze voorstelling, zelfs het signaal van de piano die op een rollend podiumelement staat, wordt helemaal draadloos versterkt. Een externe batterij die op het podiumelement staat, zorgt ervoor dat het klavier van voldoende energie voorzien wordt en ook daar geen draden naar een of ander stopcontact moeten leiden.

Het eerste wat ons dus al meteen opvalt, is wat een technisch huzarenstukje deze Once is voor De Speling dat duidelijk de lat hoog legt. Niet alleen datgene wat we te horen krijgen, is sterk, ook al raakt er wel eens een snaarinstrument (snel) ontstemd door de warmte in de zaal aan het begin van wat mogelijk de eerste hittegolf van dit jaar is in ons land, en is er niet altijd door het ritme van de show tijd om te stemmen wat ook een voordeel oplevert omdat het zo onbedoeld de uitgelaten en spontane sfeer onderstreept van de musicerende personages die allemaal amateurmuzikanten zijn, het moet gezegd: ook qua projecties én belichting overstijgt wat De Speling met Once neerzet het amateurniveau.

Of het speelvlak nu vanuit de nok als een kleine witte rechthoek deels belicht wordt, of er blauwe draaiende spots de zee doen oproepen, of een paal van een bushalte geprojecteerd wordt, steeds zijn de artistieke keuzes niet alleen functioneel zodat de spanningsboog van de voorstelling strak genoeg blijft, maar ogen ze ook nog eens esthetisch en weten ze moeiteloos de Ierse sfeer op te roepen wat een niet te ontkennen verdienste is.

Kort samengevat gaat de musical die Sam Michielsen vertaalde over een jongen (Sam Michielsen) die zijn ex-liefje (Eva Isselee) naar NY zag vertrekken. De hartzeer die ie voelde, goot ie in een nummer dat ie al buskerend aan de wereld laat horen. Zijn droom als muzikant staat ie op het punt om op te geven omdat het mentaal te veel van hem vergt om steeds die emoties terug op te roepen wanneer hij zijn nummers zingt. Tot een meisje (Nayat Sari) hem aan het werk hoort, ze zijn talent ziet en ze voorstelt om samen muziek te schrijven in de muziekwinkel van Billy (Wouter De Clerck, ja die ene die 19 jaar geleden Merksem trots maakte toen ie de finale haalde van Idool) en daar te repeteren. De jongen repareert met zijn vader stofzuigers, en het toeval wil dat die van het meisje net stuk is. Hij wil klaarblijkelijk niet zuigen…

Van het een komt het ander en de twee worden verliefd op elkaar. Dat blijkt een complexe liefde te zijn want zij heeft een man, en hij, tja, heeft aan de andere kant van de plas ook de liefde van zijn leven zitten. Billy blijkt dan weer al een tijdje zonder succes de aandacht te proberen krijgen van het meisje maar stelt met lede ogen vast dat de jongen daar wel in slaagt en hij niet. Zou de ‘hete rosse’ Reza (Amber Staal) het meisje kunnen doen vergeten bij Billy?

De jongen en het meisje trekken naar de bankdirecteur (Tom Maes) die zelf niet zo’n geweldige songwriter-skills bezit om hem te overtuigen een lening toe te staan zodat ze een cd’tje kunnen opnemen bij een platenfirma. Hij stemt uiteindelijk toe. Bereikt de boodschap van de jongen ook zo die van zijn ex die hij voor geen goud wil opgeven? En hoe loopt het af tussen het meisje en de jongen? Dat ontdek je in het prachtige, melancholische Once dat de toeschouwer meteen in een warm bad steekt vol heerlijke klanken van o.a. de mandoline, violen, cello, tin whistle, beatring, cajón en drums.

Al van bij de start is deze musical een feest om te zien en te horen. Dat mag je heus ook letterlijk nemen want terwijl het publiek plaatsneemt, horen we de volledige cast folky (drink)liederen te berde brengen die in no time de sfeer zetten en de handen van het publiek op elkaar krijgen. De voorstelling integreert ook humor (‘Hey Roland, alles goed?’), trekt de filosofische kaart (‘Wie in angst leeft, sterft in ellende’, ‘Om te leven, moet je durven liefhebben’) en nuanceert bijvoorbeeld ook antikapitalistische standpunten.

< Bert Hertogs >