Recensie WIL ★★★★

WIL is het soort film dat erin slaagt om een gekend kinderliedje zo’n andere betekenis te geven in een specifieke context dat één zin eruit nog lang nadat je de prent van Tim Mielants naar het boek van Jeroen Olyslaegers hebt bekeken, blijft nazinderen. In dit geval: ‘Ik stond erbij en ik keek ernaar’ uit ‘’k zag twee beren’. Waar het ook schuurt voor de kijker is het spreekwoord ‘waar een wil is, is een weg’. Als je iets écht wil, zal dat je ook lukken, wil dat zeggen. WIL blijkt dat gezegde te nuanceren tot zelfs de nek om te wringen.

WIL stelt de kijker de vraag of je gewoon zoals velen wanneer er een incident gebeurt, aan de zijlijn blijft toekijken, al dan niet als ramptoerist. Of je partij kiest, de mouwen opstroopt en helpt. Het is dat wat Jean (Jan Bijvoet) aan de kaak stelt wanneer hij en zijn manschappen aan de Joodse synagoge aankomen die geplunderd is door antisemieten. We zijn in 1942, in Antwerpen, in de Tweede Wereldoorlog. De prent toont aan hoe de haat ten opzichte van Joden onder andere via een bioscoopjournaal, dat niets meer of niet minder dan als propagandakanaal in de cinema ingezet werd, gevoed werd met alle gevolgen van dien. We zien een gewelddadige maatschappij waar de angst en het wantrouwen regeert.

Wanneer de twee jonge hulpagenten Lode (Matteo Simoni) en Wil (Stef Aerts) opgevorderd worden door een Feldgendarm (Pit Bukowoski) om hem te begeleiden als ie bij een Joods gezin wil binnenvallen, staan de twee voor het eerst in hun carrière voor de keuze. Gewoon toekijken wat er zich afspeelt of partij kiezen voor de Joden. Chaim Lizke (Pierre Bokma) zoekt geld dat ie wil geven aan de Duitser. ‘Niemand mag naar buiten’, dat is het order dat de twee Antwerpse hulpagenten ondertussen gekregen hebben. Myriam (Karina Smulders) weet meteen hoe laat het is en wil haar dochter Kayla (Linn Vandeborne) in veiligheid brengen bij de onderburen. Het is dan al dat de agenten het order niet gehoorzamen en haar laten passeren. De onderbuurvrouw stemt in. Maar haar man blijkt dat anders te zien. Die wil geen risico lopen omdat clandestien onderdak geven aan Joden hem en zijn gezin in de problemen kan brengen. Niet veel later wordt Kayla dus aan de deur gezet. Het ziet er kortom naar uit dat de laatste uren van dit Joodse gezin geslagen zijn wanneer ze naar buiten in de striemende regen afgevoerd worden door de Feldgendarm. Maar dat laten Wil en Lode niet gebeuren. De Duitser bekoopt het met zijn leven en wordt gedumpt in een rioolputje. De twee zijn echter gezien, ook omdat er modder op hun uniform is gekomen. Kunnen ze hun geheim bewaren of komen de Duitsers er achter? En kunnen ze elkaar nog vertrouwen?

In WIL staan ze recht tegenover De Vinger (Kevin Janssens), een opportunist die vanuit zijn functie binnen de Antwerpse politie aan de kant staat van de Duitsers en die er mee voor zorgt dat de razzia’s kunnen plaatsvinden. Lode en Wil komen voor de keuze te staan, zich van den domme houden of de info die ze hebben doorsluizen aan het verzet waar Lodes zus Yvette (Annelore Crollet) voor werkt. Op een bepaald moment komt het trio voor een dilemma te staan: hun leven of dat van de Joden.

Het doet Lode en Wil herinneren aan enkele communisten die één voor één door het hoofd werden geschoten als vergelding op de verdwijning van de Feldgendarm en zo’n impact had op Lode dat ie helemaal van de kaart blijkt. Per verloren Duitser zullen er een veelvoud van hen sneuvelen, klinkt de redenering. Het is dan ook maar de vraag waar Lode, Wil en Yvette voor kiezen wanneer het te heet onder hun voeten wordt. Hun leven blijven riskeren voor Chaim Lizke, Myriam en Kayla en de andere Joden of hun opvattingen overboord gooien om in leven te blijven. Voor welke strategie zou jij kiezen in zo’n situatie: horen, zien en zwijgen? Of trek je toch je bek open en steek je je nek uit? Dat dilemma legt WIL, dat vooral draait rond de personages die Stef Aerts en Annelore Crollet neerzetten - al de rest Simoni incluis heeft eerder een bijrol - de kijker voor. Het resultaat is een beklijvend drama dat de sfeer van een nachtmerrie oproept.

Zeker, Mielants moet na de expositie die we hierboven uit de doeken hebben gedaan, zowel het verzet als de collaborateurs vanuit de Vlaamse zijde en de daarbij horende personages voorstellen. Daardoor voelt WIL te veel aan als een film met een expositie na een expositie en zakt die daar wat in qua verteltempo en spanning. Sterk is de sfeerschepping echter, zeker wanneer de prent even van het lineaire verhaalpad afdwaalt en we een ijzersterke state of mind-scène zien wanneer Wil tegen zijn wil dronken gevoerd wordt door de Duitsers als tactiek om zo te weten te komen wat er met hun Feldgendarm gebeurd is. Het is door die stijlbreuk ook dat de filmmaker treffend hét gevaar van infovergaring onder zo’n omstandigheden toont die voor de kentering zal zorgen en naar een slot leidt dat je bij de keel grijpt.

< Bert Hertogs >