Recensie Paradox Trio: Battleship Potemkin

Een beetje cinefiel kent Pantserkruiser Potemkin. Deze legendarische film van Sergej Eisenstein uit 1925 wordt algemeen gezien als één van de beste en meest baanbrekende films uit de twintigste eeuw. De film vertelt het waargebeurde verhaal van de muiterij op een Sovjet oorlogsschip tijdens de revolutie van 1905. Wie de film nooit zag, kent ongetwijfeld zijn allerbekendste scène: een kinderwagen met baby rolt de trappen af in de stad Odessa.

Het verhaal van Pantserkruiser Potemkin begint met een discussie over voedsel. De bemanning van het schip vermoedt dat het vlees bedorven is en weigert het op te eten. De kapitein wil enkele mannen laten executeren als voorbeeld en in de hoop de anderen te laten eten. Een bolsjewistische matroos roept het vuurpeloton op de orders te negeren. Het komt vervolgens tot een gevecht tussen de matrozen en hun oversten. De matrozen winnen en varen richting Odessa. Het relaas van de muiterij en met een revolutionaire spirit in het achterhoofd verwelkomt Odessa de Potemkin. Maar tsaristische troepen zetten op het land een tegenaanval in waarbij niets of niemand wordt gespaard.

De originele score voor de film werd gecomponeerd door Edmund Meisel. Pantserkruiser Potemkin is een propagandistische film en Eisenstein wilde dat karakter bewaren. In zijn dagboek pende hij zijn visie hierover neer. De beelden spraken voor zichzelf, maar van de soundtrack had hij de idee dat deze door verschillende generaties en dus om de twintig jaar herschreven zou worden.

Aan zijn wens werd in eerste instantie weinig gevolg gegeven. Het duurde zo’n vijftig jaar vooraleer de film werd voorzien van een nieuwe soundtrack. Dit was echter geen nieuwe compositie maar gemonteerde stukken van symfonieën van Sjostakovitsj.

In de laatste tien jaar kwam alles in een stroomversnelling. Het Ijslandse Múm, Del Rey & The Sun Kings en ook de Britse popformatie Pet Shop Boys schreven een eigen soundtrack.

Paradox Trio onder leiding van Matt Darriau probeerde een geheel andere opzet. In plaats van een klankband die tot op de seconde op de beelden wordt afgestemd, kiezen ze voor een meer vrijere insteek. Details worden live ingevuld en zijn afhankelijk van de avond en de interactie tussen de muzikanten.

Paradox Trio, met roots in New York, kent vele Oost-Europese invloeden en Balkan beats en klezmer wordt met Gypsy muziek gecombineerd. Matt Darriau werkte al samen met onder andere David Byrne, Dave Douglas en Ben Folds 5.

De Oost-Europese insteek is eerst nogal moeilijk te plaatsen. De score die Darriau de film meegeeft is niet de meest strijdvaardige en propagandistische die je zou verwachten. Maar de melancholie ruimt toch plaats voor een imposante compositie. De trappenscène en verdere afloop is perfect vertaald en vooral de cello en klarinet komen hier totaal tot hun recht. Soms sober of speels en vaak overweldigend en grotesk vullen de vier muzikanten van Paradox Trio het grotere verhaal in.

De compositie van Darriau is redelijk autonoom opgebouwd en zou perfect zonder de beelden van Eisenstein kunnen bestaan.

Sowieso is een filmervaring met live begeleiding uniek en kent het een enorme meerwaarde. Paradox Trio legde een eigen en eigentijds accent aan deze filmklassieker.

Eisenstein zou tevreden zijn. 

< Nathalie Charlier >