Recensie Rigoletto

Al sinds 1851 kan menig operaliefhebber genieten van dit meesterwerk van Giuseppe Verdi.  Ondanks zijn gevorderde leeftijd  heeft deze opera in drie bedrijven nog altijd niet aan kracht moeten inboeten. En toch bracht deze uitvoering van Rigoletto ook weer iets nieuw. Onder regie van Frank-Bernd Gottschalk mocht decorontwerper Karel Spanhak een strak, modern en  soms hard decor ontwerpen om het hele gegeven naar de 21^ste eeuw te brengen. Aan de zang en de muziek werd gelukkig  niet geraakt en zo kon ook een doorwinterde operaganger de geliefde elementen uit deze tragische opera nog zonder moeite terugvinden.

Het verhaal

Eerste akte

De hertog van Mantua is een echte rokkenjager en zingt op het bal over een mooi burgermeisje waar hij stiekem een oogje op heeft. Wanneer graaf Monterone het feest komt verstoren omdat de hertog zijn dochter had onteerd, is deze te druk bezig een andere vrouw te versieren. Hij stuurt daarom zijn nar Rigoletto om Monterone belachelijk te maken. Monterone is woedend en vervloekt de hertog en zijn nar.

Op weg naar huis ontmoet Rigoletto de huurmoordenaar Sparafucile. Deze wil op zijn manier de problemen van de nar oplossen, maar Rigoletto bedankt vooralsnog voor zijn diensten. Hij haast zich naar binnen en verbiedt zijn dochter Gilda om nog buiten te komen uit angst voor de vloek. Wanneer de nar het huis verlaat, sluipt de hertog het huis binnen en ontmoet daar het meisje waar hij een oogje op had. Hij doet zich voor als een arme student en weet zo het hart van Gilda te veroveren.

De vrienden van de hertog willen Rigoletto een poets bakken en laten Rigoletto met een list meewerken aan de ontvoering van zijn eigen dochter. Ze weten echter niet dat het zijn dochter is, maar denken dat het Rigoletto’s geliefde is.

Tweede akte

De hertog heeft ondertussen vernomen van de grap die zijn vrienden hebben uitgehaald en biedt zonder aarzelen aan om Rigoletto’s dochter te gaan troosten. De nar is door het dolle heen wanneer hij in het paleis aankomt. Hij smeekt de edelmannen om zijn dochter Gilda terug te bezorgen. Deze spotten met hem en weigeren op zijn verzoek in te gaan, zelfs als hij op zijn knieën smeekt. Wanneer Rigoletto  verneemt dat Gilda in het gezelschap van de hertog is, slaan de stoppen bij Rigoletto door. Hij zint op wraak en zelfs de smeekbeden van zijn dochter Gilda kunnen hem niet van gedachten doen veranderen.

Derde akte

Rigoletto maakt een overeenkomst met Sparafucile en zijn zus om voor middernacht de graaf te laten vermoorden. De nar zal het lijk zelf wel in de rivier gooien. Wanneer het doelwit echter in het vizier komt, valt ook de zus van Sparafucile voor de charmes van de hertog. Zij smeekt haar broer zijn leven te sparen en iemand anders in zijn plaats te doden. Wanneer Rigoletto rond middernacht het lichaam van zijn meester komt ophalen, ontdekt hij tot zijn grote verbazing dat het zijn dochter Gilda is die stervend in de zak klaar ligt om gedumpt te worden. Haar liefde voor de hertog was zo groot dat ze zich voor hem opofferde. Ze vraagt haar vader om vergeving en sterft in zijn armen. Rigoletto blijft gebroken achter. De vloek is uitgekomen.

Het was best wel even wennen aan het moderne decor toen tijdens de ouverture het doek open ging. Het publiek stapte binnen in een moderne feestzaal in grijze marmer met enkele witte designerzetels en een blitse, witte toog met neonverlichting. In plaats van achttiende-eeuwse baljurken waren er moderne galakleedjes en smokings. Een strak, bijna minimalistisch ontwerp dat in schril contrast staat met de klassieke barokke balzaal waar de eerste scène zich normaal afspeelt. Rigoletto zelf had ook meer weg van een kruising tussen Quasimodo en de Duitse zanger Heino dan van de typische nar. In zwart glitterpak en met witte pruik en zonnebril strompelde hij door de festiviteiten.

De tweede locatie was zowaar nog strakker gestileerd. De straat waar Rigoletto woont, werd voorgesteld door een bijna volledig zwarte wand met daarin een zwarte deur en een zwart raam op de eerste verdieping. Wanneer de scène zich binnen in de woning afspeelde, schoof er een paneel omhoog en verscheen er een witte kamer met een witte keukentafel, twee stoelen en een industrieel uitziende bank. Tijdens de ontvoeringscène kwamen de leden van het koor met LED-lampen en een knalrode ladder het podium opgewandeld. De visuele contrasten tussen de verschillende delen van het decor werkten hier wonderwel. Alleen het feit dat de ontvoerder in ware James Bondstijl te werk ging , inclusief zonnebril en pistool, ging er misschien net iets over.

De derde en laatste locatie was eigenlijk het meest bizar. Ze had iets weg van een verlaten slachthuis met vuile witte tegels en buislampen om de grote zaal te verlichten. Daarin stonden een jukebox, een cello, tafels en stoelen en een sofa. Op de muur werd een 8mm-film geprojecteerd met daarop in zwart-wit “The End”. Het geheel had een eerder macabere uitstraling en toch verzachtte de aanwezigheid van  meubilair de kille sfeer. De grote rioolbuis die aan de rechterkant van het decor de ruimte binnenkwam, was een permanente verwijzing naar het nakende onheil dat hier zou plaatsvinden. Het voelde dan ook eerder vreemd aan dat een van de vrolijkste liedjes en misschien wel de bekendste aria uit deze opera, ‘La donna è mobile’, zich juist in deze grimmige omgeving afspeelde.

Bij aanvang van de opera was het toch even aanpassen aan het geluidsvolume. Zoals gebruikelijk speelden zowel orkest als zangers zonder extra versterking. Jammer genoeg is de Stadsschouwburg van Antwerpen akoestisch gezien niet altijd optimaal waardoor heel wat klank verloren ging. Gelukkig paste het gehoor zich snel genoeg aan en kon er volop genoten worden van het vocale talent dat op het podium stond.

Want hoewel de vertolkers van Monterone en gravin Ceprano toch duidelijk wat extra kracht in hun stem misten, leverden Giogio Casciarri en Karina Skerzeszweska een zeer mooie prestatie in hun rollen van hertog van Mantua en Gilda. Als de hertog aan het begin van de tweede akte in ‘Parmi veder le lagrime’ zijn verdriet over de verdwijning van Gilda bezingt, kon de tenor zijn zangtalent ten volle etaleren. Hij bewees hier over een mooie en krachtige stem te beschikken. Karina blonk dan weer uit op het einde van de eerste akte wanneer ze in ‘Gualtier Maldè! … Caro nome’ haar liefde voor de hertog bezong. De zuiverheid, toonvastheid, beheersing en toonhoogten die ze ten gehore bracht, deden iemand uit het publiek terecht spontaan “Bravo” roepen op het einde van dit lied. Ook haar prestatie tijdens de sterfscène was om van te genieten.

En dan waren er nog bariton Alfio Grasso in de rol van Rigoletto en bas Plamen Kumpikov als Sparafucile. Al vanaf de eerste noten van Plamen kon je de grond bijna voelen daveren. Wat een ongelooflijk warme, diepe stem heeft die man. In combinatie met zijn rijzige gestalte was hij de perfecte man voor de rol van de huurmoordenaar.  Alfio Grasso heeft op zijn beurt een fantastische vertolking van Rigoletto neergezet. Niet alleen heeft hij het leeuwendeel van de aria’s voor zijn rekening te nemen, hij moet ook de hele voorstelling voorovergebogen en mank lopen. Het kan niet eenvoudig zijn om in deze omstandigheden een optimale prestatie te leveren en toch sloeg deze bariton daar wonderwel in. Het warme applaus aan het einde van de voorstelling was dan ook meer dan verdiend.

Verder verdient ook het koor een eervolle vermelding. Alhoewel we zelf geen woord Italiaan spreken, bleef de tekst verstaanbaar. De samenzang was zeer verzorgd en perfect synchroon. Wanneer ze samen met de tenor een stuk zongen, hielden ze het volume zodanig onder controle dat de tenor nog goed te onderscheiden bleef en konden ze toch krachtig uit de hoek komen wanneer dat wenselijk was.

Rigoletto in de productie van ‘Internationale Opera Producties’ leverde een interessante mix van modern theater en klassieke muziek. Zelfs diehard operafans en Verdi-liefhebbers konden deze opvoering erg smaken.

< Sascha Siereveld >