Recensie Het Zwanenmeer: Koninklijk Ballet van Vlaanderen

Het Koninklijk Ballet Vlaanderen pakt uit met een van de meest tot de verbeelding sprekende balletvoorstellingen: “Het Zwanenmeer” van Tsjaikowski. Marcia Haydée creëerde deze versie speciaal voor het Koninklijk Ballet Vlaanderen en baseerde zich daarbij op Petipa en Ivanov. Ze ging terug naar de originele legende en koos ervoor om het verhaal en de originele muziek voor zich te laten spreken. De grootte van het ensemble, met naast de ballerina’s ook een sterke mannelijke vertegenwoordiging, en de kwaliteit van de dansers resulteerden in een krachtige vertolking die je geen moment los liet.

Het verhaal in een notendop.

Tovenaar Rothbart, een half mens - half dier, heeft prinses Odette en enkele andere meisjes omgetoverd tot zwanen die leven op een meer van tranen. Met de schoonheid van deze zwanen lokt hij prinsen in de val om zo zijn eigen kracht te doen toenemen.

Prins Siegfried viert zijn verjaardag in het dorp aan de voet van het kasteel. Zijn moeder komt tijdens de feesten even langs om hem eraan te herinneren dat hij die avond tijdens het bal zijn bruid moet uitkiezen uit 4 mogelijke kandidates. Siegfried geraakt ontstemd en wanneer zelfs de dansende dorpsbewoners hem niet kunnen opvrolijken, wordt hij door Rothbart verleid naar het zwanenmeer. Daar ontpopt een witte zwaan zich tot de wondermooie Odette en hij geraakt op slag verliefd.

Op het grote bal wordt Siegfried voorgesteld aan een Hongaarse, een Spaanse, een Russische en een Italiaanse prinses. Maar geen van deze vier dames kan hem zijn geliefde Odette doen vergeten. En dan verschijnt Rothbart ten tonele met Odile, een dubbelgangster van Odette. Siegfried denkt dat hij Odette ziet en verklaart zijn liefde. Wanneer het bedrog uitkomt, breekt het hart van Siegfried en wordt hij door Rothbart meegenomen naar zijn grot.

In de grot vecht Siegfried met Rothbart en zo weet hij aan de tovenaar te ontkomen. Hij gaat op zoek naar Odette om haar zijn liefde te betuigen. De twee vallen elkaar in de armen. Rothbart wil dit niet zomaar laten gebeuren en zint op wraak. Wanneer hij tussen de geliefden wil komen, komen de andere zwanen ter hulp en verslaan ze Rothbart.

---

Tegen de gangbare ‘dood van de drie hoofdpersonages’ in, koos Marcia Haydée hier voor een slot waarin de liefde het haalt van de donkere krachten. Ze koos ook om terug te gaan naar de originele muziek van Tsjaikowski. Door de jaren heen waren er in de partituur van “Het Zwanenmeer” verschillende stukken aangepast en verplaatst, bijgevuld en verdwenen. Albena Dobreva kuiste de boel voor haar op en bracht het stuk terug tot zijn meest pure vorm. Daardoor kon het Symfonieorkest Vlaanderen o.l.v. Benjamin Pope deze klassieker terug ten volle laten klinken op de manier zoals die voorzien was door de meester zelf.

Het Symfonieorkest Vlaanderen mocht voor dit ballet een zeer gevarieerde voorstelling spelen. Tsjaikowski voorzag in zijn “Zwanenmeer” een breed scala aan genres: van de typische herkenningsmelodie over walsjes, Spaanse muziek en Csardaz tot Napoletaanse muziek. Tijdens de Russische Dans uit de derde act leverde de violist een zeer aangrijpende solo waarbij de tragiek van deze dans ten volle naar voor kwam. De trompettist mocht even later het voortouw nemen tijdens de Italiaanse dans. De lichte klank van harp en hobo werden verbonden met het personage van Odette terwijl de kracht en de dreiging van de vioolsectie en het koper dan weer gelinkt werden aan Rothbart. Wanneer op het einde de confrontatie tussen goed en kwaad werd aangegaan, mocht het Symfonieorkest Vlaanderen alle registers openzetten en hoorde je de pauken fors mee doorkomen. De muzikale uitvoering van Tsjaikowski’s werk moest hier absoluut niet onderdoen voor de uitvoering van de dansers.

Maar uiteraard zou een ballet geen ballet zijn als er geen sterdansers zouden zijn. Het Koninklijk Ballet Vlaanderen bewees met deze voorstelling over heel wat talent in haar ensemble te beschikken. Aki Saito, Wim Vanlessen en Alain Honorez schitterden in de rollen van Odette/Odile, prins Siegfried en tovenaar Rothbart.

Alain Honorez was grandioos in die laatste rol. Elke keer als hij opkwam, werd het podium gehuld in een laag van mist. Samen met zijn salamandergroen kostuum en zijn expressieve bewegingen droeg dit extra bij tot het mysterieuze karakter van zijn personage. De danspartijen van Alain Honorez waren een combinatie klassieke ballet en moderne dans: tussen de klassieke bewegingen door, werd het dierlijke karakter van Rothbart extra in de verf gezet door rond te kruipen als een amfibie.

Tijdens het bal kreeg Alain van kostuum- en decorontwerper Pablo Nuñez een cape uit een zeer licht materiaal zodat zijn sierlijke armbewegingen door de kracht van de wind nog eens extra verlengd werden in tijd en ruimte. Honorez kreeg in zijn danspartijen eigenlijk alleen weerwerk wanneer hij de strijd aanging met Wim Vanlessen. Dan gooiden de twee heren elkaar op elegante wijze in het rond om vervolgens toch weer in elkaar te haken en samen verder te dansen.

Wim Vanlessen kreeg vooral in de eerste en de derde act de kans om zijn kracht en kunde te etaleren. Tijdens zijn solo’s bracht hij sprongen die de toeschouwer soms het idee gaven dat hij vol van geluk op luchtkussentjes door de lucht kon zweven.  Zijn pas de deux met prima ballerina Aki Saito was telkens weer een ware streling voor het oog. Naast de punctuele synchronisatie en de elegantie van hun bewegingen, was het mooi om te zien met welk een schijnbaar gemak hij Aki van de grond tilde en boven zijn hoofd ronddroeg. Het leek wel een veertje in plaats van een mooie zwaan. Techniek, kracht en elegantie waren duidelijk aanwezig.

En uiteraard was er de prestatie van Aki Saito in haar vertolking van de zwanenprinses. Al vanaf haar verschijning in de tweede act, wist ze het publiek te charmeren met haar schoonheid en gratie. De subtiele armbewegingen die de vleugelslag van de zwaan imiteerden deden er geen twijfel over bestaan wie zijn moest voorstellen in haar mooie witte tutu. Vooral tijdens het bal, in de rol van Odile, kon ze haar kunde demonstreren. In antwoord op de solo van Siegfried voerde Odile een ononderbroken reeks van fouettes uit. Zelfs het kleine slippertje bij het laatste draaien kon niet verhullen dat Aki Saito heel wat talent heeft. Wanneer ze staande op één pointe met gebogen arm enkel bij de pols werd vastgenomen en rondgedraaid, kon je maar amper merken dat hiervoor heel wat evenwicht, kracht en techniek vereist was. Wat is het toch mooi als het er allemaal zo simpel uitziet.

En verder leverde de hele rest van het ensemble een mooie prestatie. Geen slordige timing of wezenloos rondlummelen, maar een strakke synchronisatie en kleine, doelgerichte achtergrondacties wanneer ze niet aan het dansen waren. In de eerste en derde act konden de heren op de voorgrond treden en tijdens de twee andere acts lag de aandacht vooral bij de dames. Het was trouwens prachtig om te zien hoe tijdens de tweede act de 4 kleine zwanen (Laura Hidalgo, Katy Harvey, Eva Lombardo en Ashley Wright) zich in een ‘pas de quatre’ over het podium bewogen. Lijf aan lijf met de armen gekruist demonstreerden ze dat een strak ingeoefende choreografie het mogelijk maakt om tegen een hoog tempo perfect gelijktijdig een hele reeks snelle beenbewegingen uit te voeren zonder ook maar één keer naar beneden te kijken of uit de rol te vallen.

Het Koninklijk Ballet Vlaanderen bracht met deze uitvoering van “Het Zwanenmeer” een topproductie van wereldformaat met uitgebreide en getalenteerde cast, mooi, verzorgd en groots decor,  boeiende choreografie en een groots symfonisch orkest voor de livemuziek.

< Sascha Siereveld >