Recensie Toots Thielemans Quartet

“Het was niet echt een jazzconcert hé” geeft Toots Thielemans toe na zijn tweede uitverkochte optreden in de Roma. Eind vorig jaar stond ie er al eens. Nu opnieuw, met twee data na elkaar. We kunnen lichtjes overdreven spreken van een Tootsmania. Wie hem nog live aan het werk wil zien, grijpt immers best nu zijn kans. Straks, in april, wordt de man 89. Hoewel muziek zijn vitaminen zijn, weet iedereen dat mooie liedjes niet blijven duren. “Blijf vooral leven” zegt een stevige fan na het optreden tegen de Belgische jazzartiest.

Thielemans weet dat ie geen jazzoptreden moet brengen voor een breed publiek als dat in de Roma. Jong en oud, verschillende generaties bliezen verzamelen in Borgerhout. Sommige jonge meisjes, lichtjes verlegen om een jazzlegende aan zijn tafeltje te benaderen voor een handtekening. Thielemans nam ruim de tijd voor zijn publiek om het na het optreden op zijn wenken te bedienen. Maar ook tijdens het optreden was dat het geval.

Wie dus een stevig jazzoptreden verwachtte waar de muzikanten elkaar uitdaagden om muzikale hoogstandje uit hun instrument te halen,  bleef dus min of meer op zijn honger zitten. Geen aanstekelijke glimlach onder de snor die later “nog zo eentje” zou aanvragen aan zijn muzikanten.  Op dat vlak weet Thielemans wat hij doet. Afhankelijk van het publiek, bieden wat het wil. In de Roma bracht ie een basic jazzoptreden dat sterk op het publiek gericht was.

Niet dat Joost Van Schaik op drums, Karel Boehlee op piano of Clemens Van Der Feen op contrabas hun solo’s niet hadden. Opvallend liet Toos zijn muzikanten de melodie wel vaker naar zich toetrekken.  Bij een opener van Brubeck mochten op Van Schaik na de andere muzikanten al meteen soleren.  “Ik ben den enigen Brusseleir” wist Thielemans. De anderen van het gezelschap zijn Nederlanders.

Boehlee brengt een mooie pianosolo tijdens “The days of wine and roses”.  Bijna 30 jaar geleden bracht Toots “I do it for your love” met Paul Simon.  Uiteraard mocht dat nummer niet in zijn set ontbreken. De man die een van de pioniers is die de mondharmonica in de jazz introduceerde, stak heel wat humor in zijn bindteksten. “I don’t know why it sounds like a Chinese vegetable” zei ie over de titel “Sno’ Peas”.  Na The Dolphin van Louis Ecsa  volgt een eerste “bravo” uit het publiek. Maar dat is nog maar de voorbode van een intens “One note samba” waar van Schaik een sterke solo uit zijn drumstel haalde. Thielemans draaide zich op zijn barkruk opzij om zijn muzikant te zien soleren. Na de solo volgde een eerste applaus dat zinderend handgeklap inluidde na het nummer. Veruit dé publiekslieveling van de avond.

Het veel rustigere “Autumn leaves” ademde de sfeer van herfst uit, veel meer ingehouden werd het gespeeld op piano, de steelbrushes deden hun ding op drums en Van Der Feen mocht als bassist de melodie even naar zich toetrekken. Propere versie. Wanneer Thielemans niet speelt, spiekt ie niet al te subtiel op zijn papiertje waar de set op staat. “Mijn ogen zijn niet meer zo goed, maar mijn bloeddruk met 13 over 8 wel. Over enkele maanden word ik 89.” zegt ie waarbij hij een stevig applaus mag in ontvangst nemen.

“Minou” zegt zijn tweede vrouw tegen de jazzartiest. Voor haar schreef ie een paar jaar geleden “toen hij met zijn gitaar in den hof zat” For my lady. Thielemans’ vrouw en andere familieleden waren trouwens aanwezig in de Roma. Ook zijn zus Mariette was er bij. Isidoor, Thielemans’ grootvader woonde vroeger op de Schijnpoort. De artiest heeft dus een link met Antwerpen.

In ‘62 schreef ie Bluesette toen hij in de loge zat met Stephane Grappelli. Die violist vroeg hem welk nummer het was dat hij speelde terwijl Thielemans zijn gitaar stemde en erbij floot. Thielemans zei dat ie wat aan het improviseren was. Grappelli raadde hem aan om het meteen op te schrijven. Oorspronkelijk heette het nummer Bluette, naar een bloem. Later werd dat Bluesette, een samentrekking van blues en sonette. Daarna kwam de opvolger, het nichtje van Bluesette: Waltz for Sonny dat gelijkaardige karakteristieken heeft als Bluesette. De twee zelfgeschreven nummers liet hij na elkaar horen.

Een prachtig bijna aan minimal music aanleunend “Imagine” droeg ie op aan John Lennon waarmee hij ooit sprak over de Rickenbacker-gitaar. Lennon had een foto van Toots met de gitaar gezien. De elektrische gitaar was een revolutie vond Thielemans voor de jazzwereld. “Alhoewel” zo relativeerde hij zijn woorden al snel daarna. Het verhaal wil dat Lennon de sound van die gitaar zo karakteristiek vond, dat die ook de sound van the Beatles zou bepalen. Thielemans zei daarover in de Roma al lachend “Misschien had ik bij de Beatles…” waarna hij zelf antwoordde “Ik was al te veel in de jazzwereld bezig” wellicht om zijn geweten te sussen dat hij een compleet ander leven zou geleefd kunnen hebben.

Zijn moeder vond die jazz maar niets. “Ge gaat nog zot worden van al dienen ring jing jing” zei ze hem ooit wanneer hij weer aan het oefenen was thuis. “Ze heeft gelijk gehad” grapte Toots Thielemans die met “What a wonderful World” en een herneming van “For my lady” afscheid nam van het publiek.  

< Bert Hertogs >

De setlist:

1. Brubeck
2. Gershwin
3. The days of wine and roses
4. I do it for your love
5. Sno’ Peas
6. The dolphin
7. One note samba
8. Autumn leaves
9. For my lady
10. Green dolphin
11. Waltz for Sanny – Bluesette
12. Imagine
13. What a wonderful world
14. For my lady